View source for ξίφος

{{LSJ1
|Full diacritics=ξίφος
|Medium diacritics=ξίφος
|Low diacritics=ξίφος
|Capitals=ΞΙΦΟΣ
|Transliteration A=xíphos
|Transliteration B=xiphos
|Transliteration C=ksifos
|Beta Code=ci/fos
|Definition=[ῐ], Aeol. σκίφος (q. v.), εος, τό, <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> [[sword]], <b class="b3">ξ. μέγα, ὀξύ</b>, <span class="bibl">Il.1.194</span>, <span class="bibl">4.530</span>, etc., cf. <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>863</span>, <span class="bibl">Hdt.3.64</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>2.2.9</span>, etc. ; ξ. ἄμφηκες <span class="bibl">Il.21.118</span>, <span class="bibl">Od.16.80</span> ; ξ. ἀργυρόηλον χάλκεον <span class="bibl">Il.19.372</span> ; ξ. σὺν κολεῷ… καὶ ἐϋτμήτῳ τελαμῶνι <span class="bibl">7.303</span> : used by Hom. as equivalent of [[ἄορ]] and [[φάσγανον]], <span class="bibl">Od.11.48</span> (cf. <span class="bibl">24</span>, <span class="bibl">82</span>), <span class="bibl">10.294</span> (cf. <span class="bibl">321</span>) ; cf. [[μάχαιρα]]. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> [[power of life and death]], Lat. [[jus gladii]], <span class="bibl">Philostr.<span class="title">VA</span>4.42</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> [[sword-shaped bone]] in the cuttle-fish (τευθίς), <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>524b24</span>, <span class="bibl"><span class="title">PA</span> 654a21</span>, <span class="bibl">Opp.<span class="title">H.</span>3.558</span> ; also in the [[ξιφίας]], <span class="bibl">Arist.<span class="title">Fr.</span>325</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> = [[ξιφίον]], <span class="bibl">Thphr.<span class="title">HP</span>7.13.1</span>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0280.png Seite 280]] τό (nach E. M. von [[ξύω]], ξέω), [[Schwert]], Degen; bei Hom. an einem Gehenk, [[τελαμών]], über der Schulter getragen; ἀμφὶ δ' ἄρ' ὤμοισιν βάλετο [[ξίφος]] ἀργυρόηλον, Il. 2, 45; περὶ δὲ [[ξίφος]] ὀξὺ θέτ' ὤμῳ, Od. 2, 3; es hängt an der Seite, [[ξίφος]] ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ μηροῦ, 9, 300, ist mit einer Scheide versehen, ἕλκετο δ' ἐκ κολεοῖο μέγα [[ξίφος]], Il. 1, 164, ἐκ κολεοῖο ἐρυσσάμενος [[ξίφος]] ὀξύ, Il. 12, 190; vgl. 7, 303; [[ξίφος]] κουλεῷ ἐγκατέπηξα, Od. 11, 97; ἄμφηκες, Il. 21, 118 u. öfter; ἀργυρόηλον, χάλκεον, Od. 10, 261; Pind. nennt es λευρόν, N. 7, 27, χαλκότορον, P. 4, 147; ἐν κουλεᾠ κατασχοῖσα [[ξίφος]], N. 10, 6; δίθηκτον, Aesch. Prom. 865; νεοσπαδὲς [[ξίφος]] ἔχων, Eum. 42, öfter; ἀμφίθηκτον, Soph. Ant. 1298; χεροῖν κολεῶν ἐρυστὰ διεπεραιώθη ξίφη, Ai. 730, öfter, wie Eur.; in Prosa, Her. 3, 64; Xen. Conv. 2, 11, kleine Dolche, von Taschenspielern und Jägern gebraucht, u. so auch Sp., wie Plut. Caes. 66. – Im engern Sinne der gerade Degen, zum Unterschiede von dem krummen Säbel, [[μάχαιρα]]. – Auch der degenförmige Knochen im Rücken des Blackfisches, Arist. part. an. 2, 8 H. A. 4, 1; Ath. VII, 314. – Bei Theophr. eine Pflanze.
}}
{{ls
|lstext='''ξίφος''': [ῐ], Αἰολ. [[σκίφος]] (πρβλ. ξιφίας), εος, τό· - ὡς καὶ νῦν, Ὅμηρ., [[ὅστις]] παριστάνει αὐτὸ ὡς μέγα καὶ κοπτερὸν ἢ ὀξύ, μέγα, ὀξὺ Ἰλ. Α. 194., Δ. 530, κτλ.· ὡς δίστομον, ἄμφηκες Φ. 118, Ὀδ. ΙΙ. 80· κατεσκευάζετο δὲ ἐκ χαλκοῦ καὶ ἐκρέματο ἐκ τοῦ ὤμου διὰ τοῦ τελαμῶνος, Ἰλ. Β. 45., Γ. 18, κτλ.· ὁ Ὅμηρ. δὲν κάμνει διάκρισιν μεταξὺ τοῦ ξίφους καὶ τῶν λέξεων ἄορ καὶ [[φάσγανον]], Ὀδ. Λ. 24, 48, 82, πρβλ. Κ. 294, 331· - ἀλλὰ διακρίνει αὐτὸ ἀπὸ τῆς μαχαίρας, (ἴδε ἐν λ.). ΙΙ. τὸ ἐν τῇ τευθίδι ξιφοειδὲς [[ὀστοῦν]], Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 4. 1, 21, π. Ζ. Μορ. 2.8, 8. 2) = ξιφίας, ὁ αὐτ. ἐν Ἀποσπ. 306. ΙΙΙ. [[φυτόν]] τι (πρβλ. [[ξιφίον]]), Θεοφρ. π. Φυτ. Ἱστ. 7. 13, 1. (Πιθ. ὁ Αἰολ. [[τύπος]] [[σκίφος]] ἦν ὁ ἀρχαιότατος, πρβλ. Ἀρχ. Σκανδιν. skaf-a ([[ξυρίζω]], ξέω, ῥυκανίζω), Ἀρχ. Γρμ. scab-a ([[ῥυκάνη]]), καὶ ἴδε Ξ, ξ. ΙΙ. 1, ὁ Ἡσύχ. ἀναφέρει ξίφαι ὡς σημαῖνον τὴν σιδηρᾶν λεπίδα τῆς ῥυκάνης).
}}
{{bailly
|btext=<i>ion.</i> -εος, <i>att.</i> -ους (τό) :<br /><b>1</b> épée <i>ou</i> poignard;<br /><b>2</b> <i>glosé</i> « braquemart » <i>par Hsch</i>.<br />'''Étymologie:''' R. Σκαφ piquer, creuser ; cf. [[σκάπτω]], [[σκάφη]], etc.
}}
{{Autenrieth
|auten=εος: [[sword]]. The [[ξίφος]] had a [[two]]-[[edged]] [[blade]], joined to the [[hilt]] ([[κώπη]]) by bands of [[dark]] [[metal]] (μελάνδετον). It [[was]] [[worn]] in a [[sheath]] ([[κουλεόν]]), suspended by a baldric ([[τελαμών]]) [[that]] passed [[over]] the [[shoulder]]. (See [[cut]] on [[preceding]] [[page]].)
}}
{{Slater
|sltr=[[ξίφος]] <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[sword]] “χαλκοτόροις ξίφεσιν” (P. 4.147) Ψπερμήστρα μονόψαφον ἐν κολεῷ κατασχοῖσα [[ξίφος]] (N. 10.6) ]ἐπὶ Θήβας [[ξίφος]] ἑλκόμενον[ (supp. e Σ Snell: ἀντὶ [[τοῦ]] στρατεύσαντι Σ.) Πα. . 1. Ἁἴας ἔπαξε διὰ φρενῶν λευρὸν [[ξίφος]] (N. 7.27)
}}
{{eles
|esgtx=[[espada]]
}}
{{grml
|mltxt=το (ΑΜ [[ξίφος]], Α δωρ. και αιολ. τ. [[σκίφος]]) φορητό αγχέμαχο όπλο που αποτελείται από μεταλλική [[λεπίδα]] με ποικίλες διαστάσεις ως [[προς]] το [[μήκος]] και το [[πλάτος]] της, [[καθώς]] και με διαφορετική [[διαμόρφωση]] ως [[προς]] το [[σχήμα]] της και η οποία στη [[βάση]] της φέρει [[λαβή]] με προστατευτικό [[συνήθως]] [[κάλυμμα]], το [[σπαθί]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[εξουσία]] ζωής ή θανάτου<br /><b>2.</b> το ξιφοειδές [[οστό]], κν. το [[ραχοκόκαλο]], μερικών ψαριών<br /><b>3.</b> ο [[ξιφίας]]<br /><b>4.</b> [[είδος]] φυτού<br /><b>5.</b> (ο τ. [[σκίφος]]) <i>([[κατά]] τον <b>Ησύχ.</b>)</i> το [[αιδοίο]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Άγνωστης ετυμολ., όπως και [[πολλά]] άλλα ονόματα όπλων. Η [[υπόθεση]] ότι πρόκειται για δάνεια λ. από το αιγυπτιακό <i>s</i><i>ē</i><i>fet</i> δεν μπορεί να στηριχθεί, λόγω της παρουσίας αρκτικού χειλοϋπερωικού φθόγγου (<i>k</i><sup>w</sup>-, παριστανόμενου ως <i>q</i>- στη συλλαβογρ. μυκηναϊκή [[γραφή]] στο μυκην. <i>qisipee</i>, δυϊκό αριθμό του [[ξίφος]]. Ο [[αρκτικός]] [[φθόγγος]] του μυκην. τ. στη [[συνέχεια]] έχασε τον χειλοϋπερωικό του χαρακτήρα ανομοιωτικά [[προς]] το χειλικό [[σύμφωνο]] της δεύτερης συλλαβής και σχηματίστηκε ο τ. [[ξίφος]] με ουρανικό (<i>κ</i>-) [[σύμφωνο]]. Σε ό,τι αφορά την ετυμολογική [[προέλευση]] της λ. έχει προταθεί η [[σύνδεση]] της με οσσετικό <i>axsirf</i> «[[δρεπάνι]]» και η [[αναγωγή]] τών τ. σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>qsibhro</i>-. Ο τ. [[σκίφος]], [[τέλος]], [[είναι]] [[διαλεκτικός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ξιφίας]], [[ξιφίδιο]](<i>ν</i>), <i>ξίφιο</i>(<i>ν</i>), [[ξιφιός]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ξιφήν]], [[ξιφίζω]], [[ξιφύδριον]]<br /><b>μσν.</b><br />[[ξιφίνδα]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[ξιφάρι]], [[ξιφίδα]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[ξιφασκία]], [[ξιφήρης]], [[ξιφοδρέπανο]](<i>ν</i>), [[ξιφοειδής]], [[ξιφοθήκη]], [[ξιφομάχαιρα]], [[ξιφοποιός]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ξιφηφόρος]], [[ξιφοδήλητος]], [[ξιφοκτόνος]], [[ξιφουλκός]], [[ξιφουργός]]<br /><b>μσν.</b><br />[[ξιφοδότης]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[ξιφοδιδάσκαλος]], [[ξιφολόγχη]], [[ξιφοφόρος]]. (Β συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[άξιφος]], [[χρυσόξιφος]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ξίφος:''' [ῐ], Αιολ. [[σκίφος]], -εος, τό, [[ξίφος]], [[σπαθί]], σε Όμηρ.· αντίθ. προς το [[μάχαιρα]], βλ. [[μάχαιρα]].
}}
{{elru
|elrutext='''ξίφος:''' εος (ῐ) τό<br /><b class="num">1)</b> меч (ἄμφηκες Hom. и ἀμφίθηκτον Soph.; χάλκεον, ἀργυρόηλον Hom.): ἐκ κολεοῖο ἐρυσσάμενος ξ. [[ὀξύ]] Hom. выхватив из ножон острый меч;<br /><b class="num">2)</b> короткий нож, кинжал Plut.;<br /><b class="num">3)</b> Arst. = [[ξιφίας]];<br /><b class="num">4)</b> мечевидный хрящ (у некоторых головоногих) Arst.
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: n.<br />Meaning: <b class="b2">sword with straight double-edged balde</b> (Il.; see Trümpy Fachausdrücke 60ff.); metaph. of the <b class="b3">ξίφος-</b> like bone of the cuttle-fish (Arist.), as plantname = [[ξιφίον]] (Thphr.); also [[σκίφος]] (sch., EM, H.); on the anlaut Schwyzer 266, Heubeck Würzb. Jb. 4, 201. Myk. <b class="b2">qi-si-pe-e</b> (du., Heubeck Minos 6, 55f.)?<br />Dialectal forms: Myc. [[qisipee]] \/[[kʷisiphee]]\/ du.<br />Compounds: As 1. member a.o. in <b class="b3">ξιφη-φόρος</b> [[sword-bearing]] (A., E.) with analog. <b class="b3">-η-</b> (Schwyzer 440); on <b class="b3">σκιφα-τόμος</b> s. below. As 2. member in <b class="b3">ἄ-ξιφος</b> [[swordess]] (Lyc., A. D.), adv. <b class="b3">ἀξιφ-εί</b> (Hdn.).<br />Derivatives: 1. [[ξιφίδιον]] dimin. (Ar., Th.), also plantname = [[σπαργάνιον]], [[swodgrass]] (Ps.-Dsc.; Strömberg Pfl.n. 44); 2. [[ξιφύδριον]] (<b class="b3">σκιφ-</b> Epich.) name of a shell-animal (medic., H.). 3. [[ξιφίας]] (<b class="b3">σκιφ-</b> Epich.) m. [[swordfish]] (Arist.), also name of a comet (Plin.; Scherer Gestirnnamen 107 ff.); 4. [[ξιφίον]] n. kind of swordlily, [[Gladiolus segetum]] (Thphr., Dsc.); 5. <b class="b3">ξιφή-ρης</b> [[heavily armed]] (E., late prose). 6. <b class="b3">ξιφήν ὁ φέρων ξίφος</b> Suid. 7. <b class="b3">ξιφίνδα παίζειν</b> = [[ξιφίζειν]] (Theognost.). 8. [[ξιφίζω]] dance a swoddance' (Cratin.), <b class="b3">ἀποξιφίζειν ὀρχεῖσθαι ποιὰν ὄρχησιν</b>, <b class="b3">σκιφίζει ξιφίζει</b>. <b class="b3">ἔστι δε σχῆμα μαχαιρικῆς ὀρχήσεως</b> H. From there <b class="b3">ξιφ-ισμός</b> (Ath., D. C.), <b class="b3">-ισμα</b> (Choerob., H.) [[sworddance]], <b class="b3">ξιφιστύς μαχαιρομαχία</b>, <b class="b3">μάχη ἐκ χειρῶν</b> H. (Benveniste Noms d'agent 74); but [[ξιφιστήρ]] m. (pap., Plu.). <b class="b3">-ιστής</b> H. [[swordbelt]] because of the meaning rather directly from [[ξίφος]]; cf. on [[κορυφιστήρ]] s. [[κορυφή]]. With prefix <b class="b3">δια-ξιφίζομαι</b> [[fight with the sword]] (Ar.), <b class="b3">διαξιφισ-μός</b> m. [[swordbattle]] (Plu.). -- Two further H.glosses: <b class="b3">ξίφαι τὰ ἐν ταῖς ῥυκάναις δρέπανα η σιδήρια</b> and (wit metathesis) <b class="b3">σκιφίνιον πλέγμα ἐκ φοίνικος</b> (after [[κοφίνιον]] a. o.); here also <b class="b3">σκιφα-τόμος</b> profession (Sparta Ia) ?; cf. on [[κίφος]].<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: Etymology unknown; like so many weaponnnames prob. LW [loanword]. For oriental origin (Aram. [[sajǝfā]], ārab. [[saifun]], Egypt.. [[sēfet]] [[sword]]) a.o. Lewy Fremdw. 176 f., Spiegelberg KZ 41, 127ff., Huber Comm. Aenip. 9, 34, Schrader-Nehring Reallex. 2, 362 f. Wrong IE etymologies in Bq (rejected). New hypothesis by Čop KZ 74, 231 f.: to Osset. [[äxsirf]] [[sickle]], which can go back on IE <b class="b2">*ksibhró-</b>. Myc. [[qisipee]] points to a labio-velar (possible also for [[äxsirf]] ), which could have been lost through dissimilation with the following [[φ]]; s. Heubeck Minos 6, 55 ff. with further details and lit. On the treatment of the labio-velar cf. also Schwyzer 299. The Myc. form clearly points to Pre-Greek origin; perhaps the forms with <b class="b3">σκιφ-</b> also point in this direction. It is well known that Pre-Greek had labio-velars (Beekes, Pre-Greek).
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=ξί˘φος, αεολιξ [[σκίφος]], εος,<br />a [[sword]], Hom.; [[distinguished]] from [[μάχαιρα]], q. v.
}}
{{FriskDe
|ftr='''ξίφος''': {ksíphos}<br />'''Forms''': Myk. ''qi''-''si''-''pe''-''e'' (du., Heubeck Minos 6, 55f.)?<br />'''Grammar''': n.<br />'''Meaning''': [[Schlachtschwert mit gerader zweischneidiger Klinge]], [[Degen]] (seit Il.; Näheres bei Trümpy Fachausdrücke 60ff.); übertr. von dem [[ξίφος]]-ähnlichen Knorpel des Tintenfisches (Arist. u.a.), als Pflanzenname = [[ξιφίον]] (Thphr.); auch [[σκίφος]] (Sch., ''EM'', H.); zum Anlaut Schwyzer 266, Heubeck Würzb. Jb. 4, 201 m. Lit.<br />'''Composita''' : Als Vorderglied u.a. in [[ξιφηφόρος]] ‘schwert- tragend’ (A., E. u.a.) mit analog. -η- (Schwyzer 440); zu [[σκιφατόμος]] s. unten. Als Hinterglied in [[ἄξιφος]] [[schwertlos]] (Lyk., A. D.), Adv. ἀξιφεί (Hdn.).<br />'''Derivative''': Ableitungen. 1. [[ξιφίδιον]] Demin. (Ar., Th. u.a.), auch Pflanzenname = [[σπαργάνιον]], [[Riedgras]] (Ps.-Dsk.; Strömberg Pfl.n. 44); 2. [[ξιφύδριον]] (σκιφ- Epich.) N. eines Muscheltieres (Mediz., H.). 3. [[ξιφίας]] (σκιφ- Epich.) m. [[Schwertfisch]] (Arist. u.a.), auch N. eines Kometen (Plin.; Scherer Gestirnnamen 107 ff.); 4. [[ξιφίον]] n. Art Schwertlilie, [[Gladiolus segetum]] (Thphr., Dsk.); 5. [[ξιφήρης]] [[schwerbewaffnet]] (E., sp. Prosa). 6. [[ξιφήν]]· ὁ φέρων [[ξίφος]] Suid. 7. [[ξιφίνδα]] παίζειν = ξιφίζειν (Theognost.). 8. [[ξιφίζω]] einen Schwerttanz tanzen’ (Kratin.), ἀποξιφίζειν· ὀρχεῖσθαι ποιὰν ὄρχησιν, σκιφίζει· ξιφίζει. ἔστι δὲ [[σχῆμα]] μαχαιρικῆς ὀρχήσεως H. Davon [[ξιφισμός]] (Ath., D. C.), -ισμα (Choerob., H.) [[Schwerttanz]], [[ξιφιστύς]]· μαχαιρομαχία, [[μάχη]] ἐκ [[χειρῶν]] H. (Benveniste Noms d’agent 74); aber [[ξιφιστήρ]] m. (Pap., Plu. u.a.). -ιστής H. [[Schwertgürtel]] wegen der Bed. eher direkt von ξίφoς; vgl. zu [[κορυφιστήρ]] s. [[κορυφή]]. Mit Präfix διαξιφίζoμαι [[mit dem Schwerte kämpfen]] (Ar.), [[διαξιφισμός]] m. [[Schwertkampf]] (Plu.). — Dazu noch zwei H.glossen: [[ξίφαι]]· τὰ ἐν ταῖς ῥυκάναις δρέπανα ἢ σιδήρια und (mit Metathese) [[σκιφίνιον]]· [[πλέγμα]] ἐκ φοίνικος (nach [[κοφίνιον]] u. a.); hierher ebenfalls [[σκιφατόμος]] Berufsbez. (Sparta I<sup>a</sup>) ?; vgl. zu [[κίφος]].<br />'''Etymology''' : Etymologie unbekannt; wie so viele Waffennamen wahrscheinlich LW. Für orientalische Herkunft (aram. ''saj''<sup>e</sup>''fā'', arab. ''saifun'', äg. ''sēfet'' [[Schwert]]) u.a. Lewy Fremdw. 176 f. (m. ält. Lit.), Spiegelberg KZ 41, 127ff., Huber Comm. Aenip. 9, 34, Schrader-Nehring Reallex. 2, 362 f. Verfehlte idg. Etymologien bei Bq (abgelehnt). Neue Hypothese von Čop KZ 74, 231 f.: zu osset. ''äxsirf'' [[Sichel]], das auf idg. *''qsibhró''- zurückgehen kann. Wenn man sich auf myk. ''qi''-''si''-''pe''-''e'' verlassen darf, muß [[ξίφος]] einen Labiovelar enthalten (auch für ''äxsirf'' möglich), der durch Dissimilation mit dem folg. φ verlorengegangen wäre; s. Heubeck Minos 6, 55 ff. mit weiteren Einzelheiten und Lit. Zur Behandlung des Labiovelars vgl. auch Schwyzer 299.<br />'''Page''' 2,336-337
}}