μάταιος

English (LSJ)

[μᾰ], α, ον A.Pr.331, Th.442, Ag.422 (lyr.), etc.; also ος, ον ib.1151, Ch.82, Eu.337 (all lyr.), S.OC780, E.IT628, Pl.Sph. 231b, D.1.18: (μάτη):—   I vain, empty, idle:    1 of words, acts, etc., μάταια νομίζομεν Thgn.141, cf. 487,492, etc.; μ. λόγοι idle tales or words, Hdt.7.10.ή; μ. ἔπεα ib.11; δόξαι φέρουσαι χάριν μ. A. Ag.422 (lyr.); μ. ὑλάγματα, ποιφύγματα, ib.1672, Th.281; μ. εὐχή E.l.c.; μάταια βάζειν τινά Id.Hipp.119; μ. τι δρᾶσαί τινα Id.Cyc.662 (lyr.); μ. ἂν εἴη πόνος Pl.Ti.40d; μ. ἡδονή S.l.c.; δοξοσοφία Pl.Sph. l.c.; ὄρεξις Arist.EN1094a21; τὰ μ. ἀναλώματα useless expenses, POxy.58.20 (iii A.D.); but also, μ. ἔπος a word of offence, Hdt.3.120.    2 of persons, empty, foolish, ματαιότεροι νόον Thgn.1025, cf. Hdt.2.173, S.Tr.863,888 (lyr.), Ar.V.338, Amips.9 (Sup.); φῦλον ματαιότατον Pi.P.3.21; worthless, S.Ant.1339 (lyr.).    II rash, irreverent, profane, freq. in A., μ. γλῶσσα Pr.l.c., Ag.1662 (troch.); φρονήματα Th.438; αὐτουργίαι μ., of matricide and the like, Eu.l.c.; χαρὰ μ. mad merriment, Th.442; μ. ἀνοσίων τε κνωδάλων Supp.762; τὸ μὴ μ. seriousness, gravity, ib.198; ψαύειν ματαίαις χερσί S.Tr. 565.    III Adv. -ως idly, without ground, ib.940, Emp.39.2, E.Fr.908.4; ὀχλεῖν τοῖς ἀνθρώποις Aen.Tact.6.1; μ. ἐρεῖν to no purpose, Pl.Ep.331d; ταλαιπωρῆσαι Polystr.p.31 W.

German (Pape)

[Seite 100] att. oft 2 Endgn, eitel, nichtig, von Sachen, ohne Kraft u. Wirkung, auch leichtfertig; λόγος, ἔπος, Theogn.; Posse, Zote, Her. 3, 120. 6, 68. – Von Menschen, eitel, thöricht, albern, φῦλον ἐν ἀνθρώποισιν ματαιότατον, Pind. P. 3, 21; oft bei den Tragg. von Menschen u. Sachen, γλώσσῃ ματαίᾳ ζημία προστρίβεται, durch die thörichte, unbesonnene Zunge, Aesch. Prom. 329, wie Ag. 1647; χαρᾷ ματαίᾳ, Spt. 424; μάταιος ἐκ νυκτῶν φόβος, Ch. 286; ματαίων ἀνοσίων τε κνωδάλων, Suppl. 743; ψαύει ματαίαις χερσίν, Soph. Tr. 562, er tastet mit frechen, frevelnden Händen an; ἆρ' ἂν ματαίου τῆσδ' ἂν ἡδονῆς τύχοις; O. C. 784; πότερον ἐγὼ μάταιος, Trach. 860, bethört, wahnsinnig, wie κλύειν ἀνδρὸς ματαίου Ai. 1141; καὶ μανιώδεις κύνες, Xen. Mem. 4, 1, 9; ὅστις ἐμπόρῳ χρῆται τέχνῃ μάταιος, Eur. Phoen. 962; λόγων ματαίων ἕνεκα, Med. 450; frech, καὶ παιγνιήμων, Her. 2, 173; μάταιος ὃς γελοῖον ἄλλο τι ἡγεῖται ἢ τὸ κακόν, Plat. Rep. V, 452 d; μάταιος ἂν εἴη πόνος, λόγος, Tim. 40 d Legg. II, 654 e; ἡ μάταιος δοξοσοφία, Soph. 231 b; ματαίας βουλήσεις, L. V, 742 c; ἡ στρατεία μάταιος, Dem. 1, 17; Sp., μάταια αὐτοῖς ἦν καὶ ἄπρακτα τὰ δόρατα, Pol. 6, 25, 6. – Adv. ματαίως, ἐρεῖν, Plat. Ep. VII, 331 d. – Man vgl. das französische mat, unser matt.