ἐπιβαίνω

English (LSJ)

rarely ἐπηχ-βάω, imper.

   A ἐπίβᾱ Thgn.847, Dor. inf. ἐπιβῆν (infr.IV): fut.-βήσομαι: pf.-βέβηκα: aor. 2 ἐπέβην: aor. 1 Med. ἐπεβησάμην (of which Hom.always uses the Ep.form ἐπεβήσετο, imper. ἐπιβήσεο Il.8.105, al.; later ἐπεβήσατο A.R.3.869, Dor. -βάσατο Call.Lav.Pall.65).    A. in these tenses, intr., go upon:    I. c. gen., set foot on, tread, walk upon, γαίης, ἠπείρου, Od.9.83, h.Cer. 127; πόληος, πατρίδος αἴης, Τροίης, Il.16.396, Od.4.521, 14.229; ἀδύτων ἐπιβάς E.Andr.1034 (lyr.); ἐ. τῶν οὔρων set foot on the confines, Hdt.4.125, cf. Th.1.103, Pl.Lg.778e; τῆς Λακωνικῆς ἐπὶ πολέμῳ X. HG7.4.6; πυρῆς ἐπιβάντ' ἀλεγεινῆς, of a corpse, placed upon . ., Il.4.99; πλατείᾳ τῇ ῥινὶ ἐ. τοῦ χείλους Philostr.Im.2.18; also ἐ. ἐπί τινος Hdt.2.107.    2. get upon, mount on, πύργων Il.8.165; νεῶν ib. 512; ἵππων 5.328, 10.513; δίφρου 23.379; εὐνῆς 9.133; τοῦ τείχεος Hdt.9.70; λέκτρων ἐ. A.Supp.39; also ἐ. ἐπὶ νεός Hdt.8.118: freq. in Hom., in aor. Med., ἐπεβήσετ' ἀπήνης Od.6.78, al.    b. Archit., to be superposed, τὰ ἐπιβαίνοντα πάντα ἐπὶ τοὺς κρατευτάς IG7.3073.104, cf. 111 (Lebad.).    3. of Time, arrive at, τετταράκοντα ἐ. ἐτῶν Pl.Lg.666b; δεκάτω (sc. ἔτεος) ἐ. Theoc.26.29; δωδεκάτου ἐπιβάς IG 14.1728; τῆς μειρακίων ἡλικίας Hdn.1.3.1.    4. metaph., ἀναιδείης ἐπέβησαν have trodden the path of shamelessness, Od.22.424; ἐϋφροσύνης ἐπιβῆτον enter into joy, 23.52; τέχνης ἐπιβήσομαι,-βήμεναι, h.Merc.166, 465; ὁσίης ib.173; εὐσεβίας S.OC189 (lyr.); ἐ. δόξης entertain an expectation, Id.Ph.1463 (anap.); ἐ. σοφίας undertake it, Pl.Epin.981a; λόγου Luc.Astr.8; ἐ. τῆς ἀφορμῆς, τῆς προφάσεως, seize upon it, App.Syr.2, Sam.11, etc.; preside over, τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς Iamb.Myst.9.8, al.    II. c. dat., get upon, board, ναυσί Th.7.70; land on, ἐ. τῇ Σικελίᾳ D.S.16.66: metaph., ἐ. ἀνορέαις Pi.N.3.20; also, make forcible entry into, τινός οἰκίαις, γῇ, PHamb.10.6 (ii A.D.), PAmh.2.142.7 (iv A.D.).    b. with a Prep., ἐπὶ πύργῳ ἄλλος πύργος ἐπιβέβηκε Hdt.1.181.    2. c. dat. pers., set upon, assault, τινί X.Cyr. 5.2.26, Plu.Cim.15, etc.; simply, approach, dub. in Pi.Fr.88.2.    3. trample on, λὰξ ἐπίβα δήμῳ Thgn.847.    III. c. acc.loci, light upon, in Hom. twice of gods lighting upon earth after their descent from Olympus, Πιερίην ἐπιβᾶσα, ἐπιβάς, Il.14.226, Od.5.50; so πολλῶν ἐ. καιρόν light on the fit time, Pi.N.1.18; then simply, go on to a place, enter it, γῆν καὶ ἔθνος Hdt.7.50; λειμῶν' S.Aj.144 (anap.): with Prep., ἐ. ἐπὶ χώραν Decr.Amphict. ap. D.18.154; εἰς Βοιωτίαν D.S.14. 84.    2. rarely c. acc. pers., attack, only poet., S.Aj.138 (anap.): metaph., of passion or suffering, Id.El.492 (lyr.), Ph.194 (anap.).    3. mount, νῶθ' ἵππων ἐπιβάντες Hes.Sc.286: more freq. with Prep., ἐπὶ τὸν ἵππον Hdt.4.22; ἐπὶνέα Id.8.120, cf. Th.1.111; but ἐ. ἐπὶ τὸ θῆλυ, of made quadrupeds, cover a female, Arist.HA539b26; so abs., ib. 574a20, al.: c. dat., Luc.Asin.27: c. gen., Horap.1.46, 2.78.    4. ἐ. ἐπὶ τὸ σκέλος use, put one's weight on, a broken leg, Hp. Fract. 18.    5. with acc. of the Instr. of Motion (cf. βαίνω A.11.4), ἐπιβῆναι τῷ ἀριστερῷ ἐκείνης τὸν ἐμὸν δεξιόν Luc.DMeretr.4.5, cf. Tox.48.    IV. abs., get a footing, stand on one's feet, Il.5.666, Od.12.434; μἠπιβῆν it is forbidden to set foot here, IG12(3).1381 (Thera).    2. step onwards, advance, Τρώων δὲ πόλις ἐπὶ πᾶσα βέβηκε Il.16.69, cf. Hes. Op. 679, f.l. in Pi.N.10.43; ἐπίβαινε πόρσω S.OC179 (s.v.l., lyr.): me taph., advance in one's demands, Plb.1.68.8.    3. mount on a chariot or on horseback, be mounted, Hdt.3.84; go or be on board ship, Il.15.387, S.Aj.358 (lyr.), Hdt.8.90, Th.2.90, etc.    B. Causal in fut. -βήσω Luc. DMort.6.4, Ep. inf. -βησέμεν Il.8.197, Hes.Th.396, but usu. in aor. 1 Act. (ἐπιβιβάζω, ἐπιβάσκω serve as pres.):—make one mount, set him upon, ὅν ῥα τόθ' ἵππων . . ἐπέβησε Il.8.129; πολλοὺς δὲ πυρῆς ἐπέβησ' ἀλεγεινῆς 9.546; ὥς κ' ἐμὲ . . ἐμῆς ἐπιβήσετε πάτρης Od.7.223; ἐ. τινὰς σκάφεσιν J.BJ4.7.6; πλοίων ib. 11.5, cf. Luc.l.c.; ὁπλίτας ὁλκάσιν App.BC5.92; τινὰς ἐπὶ τὰς ναῦς ib.2.59 : also in aor. 1 Med., νιν ἑῶ ἐπεβάσατο δίφρω Call.Lav.Pall. 65.    b. of things, νευρὰν ἐπέβασε κορώνας set the string on his bow's tip, B.5.73.    2. metaph. (cf.A.1.4), ἐϋκλεΐης ἐπίβησον bring to great glory, Il.8.285; τιμῆς καὶ γεράων Hes. Th.396; χαλιφρονέοντα σαοφροσύνης ἐπέβησαν they bring him to sobriety, Od.23.13; λιγυρῆς ἐπέβησαν ἀοιδῆς Hes.Op.659; δουλοσύνας (prob.) E.Hyps.Fr.41(64).86; εἴ σε τύχη . . ἡλικίας ἐπέβησεν had brought thee to full age, IG2.2263.    3. [ἠὼς] πολέας ἐπέβησε κελεύθου dawn sets them on their way, Hes.Op.580.

German (Pape)

[Seite 927] (s. βαίνω), 1) darauftreten, daraufschreiten, -gehen, γῆς, ἠπείρου, betreten, Od. 9, 83. 85; πατρίδος αἴης 4, 521, wie Eur. Or. 626; in Prosa oft, Her. 4, 125 Thuc. 1, 103; ἱερῶν Plat. Legg. IX, 874 b, wie Lys. 6, 15; in feindlicher Absicht betreten, wohin man schon πρὶν Τροίης ἐπιβήμεναι υἷας Ἀχαιῶν Il. 14, 229 rechnen kann; τῆς Λακωνικῆς ἐπὶ πολέμῳ Xen. Hell. 7, 4, 6; Αἰγύπτου Plat. Menez. 239 c; Sp.; εἰς Βοιωτίαν D. Sic. 14, 84; – ἵππων, δίφρου, auf den Wagen steigen, Il. 5, 46. 16, 343; νηῶν, πύργων 8, 165. 512; häufig εὐνῆς, das Bett besteigen, wie πρὶν λέκτρων ἐπιβῆναι Aesch. Suppl. 39; Διὸς λεχέων ἐπέβας Eur. Hel. 376; νεῶν, τεθρίππων, Rhes. 93 Herc. Fur. 380; ἐπέβησαν τοῦ τείχεος, erstiegen die Mauer, Her. 9, 70; vgl. Thuc. 4, 116. – Auch mit dem acc., νῶθ' ἵππων ἐπιβάντες Hes. Sc. 286; Πιερίην ἐπιβάς Od. 5, 50, wie Il. 14, 226; λειμῶνα, ἅλιον πλάταν, Soph. Ai. 144. 351; πέτραν, συζυγίαν πώλων, Eur. Bacch. 1097 Hipp. 1131; γῆν Her. 7, 50; ἀγρόν Luc. Nigr. 26; – cum dat., in tmesi, ὅτε νηυσὶν ἐπ' ὠκυπόροισιν ἔβαινον Il. 2, 351; ταῖς ἀλλήλων ναυσίν Thuc. 7, 70; Sp., wie D. Hal. 8, 67; Luc. Tox. 48 u. öfter; D. L. 3, 19. Und so übertr., ἀνορέαις ὑπερτάταις ἐπέβα Pind. N. 3, 19. – Auch ἐπί c. acc., ἐπὶ τὴν νῆα Her. 8, 120; ἐπὶ τὰς ναῦς Thuc. 1, 111, besteigen, aufsteigen, wie Xen. Hell. 3, 4, 1; ἐπὶ τὴν ἱερὰν χώραν Dem. 18, 154; – u. ἐπί c. gen., ἐπὶ νεώς Her. 8, 118; ἐπὶ τῶν ἵππων Plut. de virt. 377 b. – Andere Vrbdgn sind ἄχρι Μιλήτου ἐπιβ., bis Milet hinausgehen, Luc. D. Mart. 24, 1; εἰς τὸν ἑσπέριον ὠκεανόν Plut. Caes. 23; ἐπίβαινε πόρσω, gehe weiter hinauf, Soph. O. C. 175; dgl. Pol. 1, 68, 8. Von Thieren, besteigen, bespringen, τὸ θῆλυ, Arist., auch ἐπὶ τὸ θῆλυ, H. A. 5, 2; ταῖς ἵπποις, Luc. Asin. 27. – Wie πόληος ἐπιβ., Il. 16, 396, hingelangen, err eich en ist, so wird auch vom Alter gesagt, τετταράκοντα δ' ἐπιβαίνοντα ἐτῶν, Plat. Legg. II, 666 b, das Alter von 40 Jahren erreichen; vgl. Hdn. 5, 7; – feindlich auf Jemand losgehen, ihn angreifen, τῷ Ἀσσυρίῳ Xen. Cyr. 5, 2, 26; τοῖς ἀρίστοις Plut. Cim. 15, a. Sp. Bei Dichtern auch c. acc., σὲ δ' ὅταν πληγὴ Διὸς ἐπιβῇ, wenn dich ein Schlag trifft, Soph. Ai. 138; τὰ παθήματα πρὸς αὐτὸν ἐπέβη Phil. 194, vgl. El. 483. – Absol., einherschreiten, gehen, μηροῦ ἐξερύσαι δόρυ – ὄφρ' ἐπιβαίη, daß er auftreten, gehen könne, Il. 5, 666; ὅσον ἐπιβᾶσα κορώνη ἴχνος ἐποίησεν Hes. O. 677; ῥυθμῷ πρὸς αὐλόν Plut. Lyc. 22; Luc. vrbdt damit auch πόδα, Tox. 48 D. Meretr. 5, 4, den Fuß wohin setzen. – Uebertr., theilhaftig werden, erlangen, ὄφρα σφῶϊν εὐφροσύνης ἐπιβῆτον ἀμφοτέρω φίλον ἦτορ, eigtl. damit ihr in eurem Herzen zur Freude schreitet, Od. 23, 52; ἀναιδείης, 22, 424, sich zur Frechheit wenden; τιμῆς καὶ γεράων Hes. Th. 396; τῆς εὐσεβίας ἐπιβαίνοντες Soph. O. C. 189, von Eust. εὐσεβοῦντες erkl., wie δόξης ποτὲ τῆσδ' ἐπιβάντες Phil. 1449, = δοξάσαντες; sp. D., wie τερπωλῆς Ap. Rh. 4, 1165; selten in Prosa, wie τῶν μεγίστων σοφίας περὶ θεῶν γενέσεως ἐπιβ. Plat. Epin. 981 a. Aehnl. ἀφορμῆς, die Gelegenheit ergreifen, App.; τοῦ λόγου, sich daran machen, Luc. Apol. 8. – 2) transit. fut. ἐπιβήσω, aor. ἐπέβησα, hinaufsteigen, besteigen lassen, ὃν ἵππων ἐπέβησε Il. 8, 129; πολλοὺς πυρῆς ἐπέβησε, brachte sie hinauf, 8, 197; Ἠὼς – πολέας ἐπέβησε κελεύθου Hes. O. 578; übertr., νὶν ἀρχαίας ἐπέβασε πότμος εὐαμερίας Pind. I. 1, 39, wie χαλιφρονέοντα σαοφροσύνης ἐπέβησαν Od. 23, 13, ließen ihn zur Besonnenheit gelangen; ἐϋκλείης ἐπίβησον, mache des Ruhms theilhaftig, Il. 8, 285; vgl. λιγυρῆς ἐπέβησαν ἀοιδῆς Hes. O. 657; so Sp., ἐπιβήσειν τινὰ τῆς σοροῦ Luc. D. Mort. 6, 4; πάτρης, in das Vaterland hinführen, Od. 7, 223; ψαμάθων Αὐλίδος Eur. I. T. 215. – Hom. braucht noch ἐπιβήσεο, tritt auf, ὀχέων Il. 5, 221, u. ἐπεβήσετο, = ἐπέβη, z. B. ὀχέων Il. 13, 26; vgl. Ap. Rh. 4, 458; aber Orph. Arg. 1193 steht ἐπεβήσατο = ἐπέβησε; vgl. Callim. Lav. Pall. 65. – Das pass. ἐπιβαθῆναι Schol. Thuc. 6, 99.