exemplar
Πάντα ταῦτα ἐπείρασα ἐν τῇ σοφίᾳ: εἶπα Σοφισθήσομαι, καὶ αὐτὴ ἐμακρύνθη ἀπ' ἐμοῦ· κτλ. (Εcclesiastes 7:23f., LXX version) → I tried to give proof in wisdom of all those things; I said, I will be wise, but that wisdom was far from me ...
Latin > English (Lewis & Short)
exemplar: āris, (exemplare, is, Lucr. 2, 124, v. Lachm. ad h. l.), n. exemplum.
I A transcript, copy.
A Prop.: tibi earum (litterarum) exemplar misi, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 6; Cic. Att. 4, 5, 1: liber in exemplaria transcriptus mille, Plin. Ep. 4, 7, 2; Gell. 7, 20, 6: testamenti, Plin. Ep. 10, 75, 4: tabulae exemplar, quod apographon vocant, a copy, Plin. 35, 11, 40, § 125: epistolae, Vulg. 1 Esdr 4, 11 al.—
B Trop., an image, likeness, impression: verum amicum qui intuetur, tamquam exemplar aliquod intuetur sui, Cic. Lael. 7, 23: sunt et alia ingenii ejus exemplaria, Plin. 35, 10, 36, § 74.—
II A pattern, model, exemplar, original, an example (class.): eam speciem, quae semper est eadem, intuebitur, atque id sibi proponet exemplar ... videndum, utrum sit imitatus exemplar, etc. (corresp. to exemplum), Cic. Univ. 2; cf.: ad imitandum mihi propositum exemplar illud est (corresp. to exemplum), id. Mur. 31, 66: utile proposuit nobis exemplar Ulixen, Hor. Ep. 1, 2, 18: reliqui disseruerunt, sine ullo certo exemplari formaque rei publicae, Cic. Rep. 2, 11: M. Catoni, quo omnes, qui iisdem rebus studemus, quasi exemplari ad industriam virtutemque ducimur, id. ib. 1, 1: Falcula exemplar antiquae religionis, id. Caecin. 10, 28; so, vitae prioris, Plin. Ep. 2, 1, 7; cf.: Cornuto quid in omni genere ad exemplar antiquitatis expressius? id. ib. 5, 15, 3: dumtaxat, rerum magnarum parva potest res Exemplare dare, Lucr. 2, 124: respicere exemplar vitae morumque, Hor. A. P. 317: decipit exemplar vitiis imitabile, etc., id. Ep. 1, 19, 17: Plautus ad exemplar Siculi properare Epicharmi, id. ib. 2, 1, 58: si ad exemplar primi libri bellum Siculum perscripsisset, Quint. 10, 1, 89; Tac. A. 15, 23: adulatorii dedecoris apud posteros, id. ib. 6, 32: quas (epulas) a Tigellino paratas ut exemplar referam, ne, etc., example, id. ib. 15, 37: fac secundum exemplar, Vulg. Exod. 25, 40: juxta exemplar, id. ib. 26, 30. —In plur.: vos exemplaria Graeca Nocturnā versate manu, versate diurnā, models, Hor. A. P. 268.
Latin > French (Gaffiot 2016)
exemplăr,¹⁰ āris, n. (exemplum),
1 copie, exemplaire : Cic. Att. 4, 5, 1 ; [fig.] reproduction, portrait : Cic. Læl. 17
2 original, type, exemple, modèle : Cic. Rep. 2, 22 ; Tim. 6 ; Mur. 66.
Latin > German (Georges)
exemplar, āris, n. (exemplum), I) (nach exemplum no. I): A) die Abschrift, Kopie, Cic.: testamenti, Plin. ep. – B) in ethischer Hinsicht, das Ebenbild, Abbild, Cic. u. Plin. – II) (nach exemplum no. III) das Muster = das Vorbild, Modell, Cic. u.a. – Nbf. exemplāre, is, n., Lucr. 2, 124.
