ημείς

Greek Monolingual

(AM ἡμεῑς)
ονομ. πληθ. της προσ. αντων. εγώ.
[ΕΤΥΜΟΛ. Οι τ. της ονομ. (ιων.-αττ. ἡμεῖς, δωρ. ἁμές, αιολ. ἄμμες) προήλθαν, όπως και στη λατ. (ονομ., αιτ. nos), από το θ. της αιτ. (ιων.-αττ. ἡμέ-, δωρ. ἁμέ-, αιολ. ἄμμε-) + κατάλ. τών ον. -ες (ἡμέ-ες > ἡμεῖς), ενώ σε άλλες ΙΕ γλώσσες οι τ. της ονομ. έχουν διαφορετικό θ. από εκείνους της αιτ. (πρβλ. γοτθ. ονομ. weis «εμείς», αιτ. uns «εμάς», αρχ. ινδ. ονομ. vay-am «εμείς», αιτ. asman «εμάς»). Η κλίση της αιτ. (αττ. ἡμᾶς, ιων. ἡμέας) ακολούθησε, αντιστρόφως, το παράδειγμα της ονομ. παίρνοντας την καταλ. τών ον. -ας. Οι αιτ. της δωρ. ᾱμέ και της αιολ. ἄμμε βρίσκονται πλησιέστερα στον αρχικό ελλ. τ. ἄσμε (< ΙΕ τ. .nsme «εμείς» < n-sm(e) < ns- και επίθημα -sm(e), πρβλ. και αβεστ. ahma, αρχ. ινδ. asmān «εμάς», λατ. nos, αρχ. ινδ. nas, το γοτθ. uns «εμάς». Η δασύτητα της ελλ. θεωρείται αναλογική προς το ὑμεῖς ή, κατ' άλλη άποψη, από το επίθημα sme > hme και μεταφορά της στο αρχικό φωνήεν. Οι τ. της δοτ. (ιων. -αττ. ἡμῖν, δωρ. ἁμῑν, αιολ. ἄμμιν) ανάγονται σε αρχικό ελλ. τ. ἀσμι(ν), η κλίση του οποίου θυμίζει έντονα εκείνην τών δοτ. ορισμένων δεικτικών και ερωτηματικών αντων. διαφόρων ΙΕ γλωσσών (πρβλ. αβεστ. ahmi, αρχ. ινδ. asmin «σ' αυτόν» και αβεστ. kahmi, αρχ. ινδ. kasmin «σε ποιόν;»). Η ιων.-αττ. παρουσιάζει έκταση του καταληκτικού φωνήεντος -ι-, φαινόμενο που παρατηρείται σποραδικά και στη δωρική, όχι όμως σε άλλες ΙΕ γλώσσες. Ίσως οφείλεται σε αναλογία προς τις μακρές καταλήξεις τών ἡμεῖς, ἡμῶν, ἡμᾶς. Τα νεοελλ. εμείς, εμάς παρουσιάζουν προθεματικό φωνήεν ε- κατά το εγώ.
ΠΑΡ. ημέτερος.
ΣΥΝΘ. ημεδαπός].