gubernaculum

Latin > English (Lewis & Short)

gŭbernācŭlum: (poet. contr. gŭ-bernāclum, Lucr. 4, 904; Verg. A. 5, 176; 859; 6, 349 al.), i, n. guberno,
I a helm, rudder (cf. clavus).
I Lit.: hominis, non sapientis inventa sunt navigia, additis a tergo gubernaculis, quae huc atque illuc cursum navigii torqueant: exemplum a piscibus tractum, qui cauda reguntur, etc., Sen. Ep. 90; cf.: piscium meatus gubernaculi modo regunt (caudae), Plin. 11, 50, 111, § 264: ut cruribus velut gubernaculis demissis cursum dirigeret, Front. 3, 13, 6: hic ille naufragus ad gubernaculum accessit, et navi, quoad potuit, est opitulatus, Cic. Inv. 2, 51, 154: ipse gubernaclo rector subit, ipse magister, Verg. A. 5, 176.—
II Transf., guidance, direction; esp. of the state, government (usually in plur.): clavum tanti imperii tenere et gubernacula rei publicae tractare, Cic. Sest. 9, 20; cf.: qui ad gubernacula rei publicae sedere debebant, id. Rosc. Am. 18, 51: repelli a gubernaculis civitatum, id. de Or. 1, 11, 46: recedere a gubernaculis, id. Fam. 16, 27, 1: ad gubernacula rei publicae accedere, Liv. 4, 3, 17: quis ad gubernacula sedeat summa cura providendum, id. 24, 8, 13: abicere gubernacula imperii, Val. Max. 7, 6, 1: transferre ad aliquem fortunarum suarum gubernacula, Nazar. Pan. Const. 27, 2: temperare gubernacula vitae, Plin. 11, 37, 88, § 219.—In sing.: (rare) exercitus non habilis gubernaculo, Vell. 2, 113, 2: gubernaculum rei publicae tenere, Lact. 1, 1, 14.

Latin > French (Gaffiot 2016)

gŭbernācŭlum,¹¹ et sync. poét. gŭbernaclum, ī, n., gouvernail [d’un navire], timon : Cic. Inv. 2, 154 ; Sen. Ep. 90, 24 || [fig. au pl.] : ad gubernacula rei publicæ sedere Cic. Amer. 51, se tenir au gouvernail de l’État, prendre en main le timon des affaires ; gubernacula reipublicæ tractare Cic. Sest. 20, manier le gouvernail de l’État, cf. Cic. de Or. 1, 46 ; Liv. 4, 3, 17 ; 24, 8, 13 || [sing. rare : exercitus non habilis gubernaculo Vell. 2, 113, 2, armée difficile à gouverner.