ἀρχηγός

English (LSJ)

Dor. ἀρχᾱγός, όν,

   A beginning, originating, λόγος ἀρχηγὸς κακῶν E.Hipp.881; primary, leading, chief, Τροίας ἀ. τιμάς Id.Tr.196 (lyr.); δύο φλέβες ἀ. Arist.PA666b25.    II as Subst., founder, of a tutelary hero, S.OC60; as fem., ancestral heroine, B.8.51; τοῦ γένους Isoc.3.28, cf. D.S.5.56; τῆς πόλεως θεὸς ἀ. τίς ἐστιν Pl.Ti. 21e; founder of a family, Arist.EN1162a4.    2 prince, chief, Δία ἀ. θεῶν B.5.179, cf. A.Ag.259; chief captain, leader, Ἑλλάνων Simon. 138; Βεβρύκων Theoc.22.110; ἀ. ἱερέων CIG6798 (Dijon), cf. 2882 (Milet.).    3 first cause, originator, κοπίδων Heraclit.81; πράγματος X.HG3.3.4, cf. Din.3.7, Isoc.12.101; συγχύσεως SIG684.8 (Dyme, ii B.C.); φόνου POxy.1241 iii 35; σωτηρίας Ep.Hebr.2.10; Θαλῆς ὁ τῆς τοιαύτης ἀ. φιλοσοφίας Arist.Metaph.983b20; τῆς τέχνης Sosip.1.14; τὸ ἀ. the originating power, Pl.Cra.401d, cf. Sph.243d; primary, fundamental, ἀρχηγὸν ἡ φωνή Phld.Po.2.19.

German (Pape)

[Seite 365] anfangend, veranlassend, κακῶν ἀρχηγὸν ἐκφαίνεις λόγον, Unheil verkündend, Eur. Hipp. 881; τὸ αἴτιον καὶ τὸ ἀρχ. αὐτῶν Plat. Crat. 401 d. Gew. subst., der Urheber, θεὸς τῶν πάντων Plat. Tim. Locr, 96 c; ἀρχ. γενόμενος τοῦ διαδιδομένου χρυσίου Din. 3, 7; αὐτοῖς τῶν ἀγαθῶν ἐγένοντο Isocr. 4, 61; τόλμα νεῶν ἀρχηγέ Antiphil. 24 (IX, 29). Bes. Ahnherr, τοῦ γένους Isocr. 5, 32; Gründer, τῆς πόλεως Plat. Tim. 21 e; vgl. Soph. O. C. 60. – Anführer, Aesch. Ag. 250; Epigr. bei Thuc. 1, 132; Theocr. 22, 110; τιμαὶ ἀρχηγοί, königliche Würde, Eur. Tr. 196; τὸ μέγιστον καὶ ἀρχ. Plat. Soph. 243 d.

Greek (Liddell-Scott)

ἀρχηγός: Δωρ. ἀρχᾱγός, όν, (ἡγέομαι): ― ὁ πρωταίτιος, ὁ πρόξενος, λόγος ἀρχηγὸς κακῶν Εὐρ. Ἱππ. 881· πρῶτος, μέγιστος, ἃ Τροίας ἀρχηγοὺς εἶχον τιμάς, ἥτις εἶχον τὰς ὑψίστας τιμὰς τῆς Τροίας, δηλ. ἤμην βασίλισσα, ὁ αὐτ. Τρῳ. 196· ἀρχικός, πρῶτος, δύο φλέβες ἀρχ. Ἀριστ. περὶ Ζ. Μορ. 3. 4, 22. ΙΙ. οὐσιαστ., ὡς τὸ ἀρχηγέτης, ἱδρυτής, γενάρχης, Λατ. auctor, ἐπὶ πολιούχου ἥρωος ἢ θεοῦ, Σοφ. Ο. Κ. 60· τοῦ γένους Ἰσοκρ. 32C· οἷς τῆς πόλεως θεὸς ἀρχηγός τις ἐστιν Πλατ. Τιμ. 21Ε· ― ὁ γενάρχης οἰκογενείας, Ἀριστ. Ἠθ. Ν. 8. 12, 4. 2) ἡγεμών, ἀρχηγός, Αἰσχυλ. Ἀγ. 259· πρῶτος ἀρχηγός, ἡγεμών, Ἑλλήνων Σιμων. (198) παρὰ Θουκ. 1. 132· ὡσαύτως, ἀρχ. ἱερέων Συλλ. Ἐπιγρ. 6798, πρβλ. 2882. 3) ὁ ἀρχηγός, ὁ πρῶτος πράγματός τινος, καταγορεύει τις πρὸς τοὺς ἐφόρους ἐπιβουλὴν καὶ τὸν ἀρχηγὸν τοῦ πράγματος Ξεν. Ἑλλ. 3. 3, 4, πρβλ. Δείναρχ. 109. 15, Ἰσοκρ. 253D· Θαλῆς ὁ τῆς τοιαύτης ἀρχηγὸς φιλοσοφίας Ἀριστ. Μεταφ. 1. 3, 5· οὗτος τῆς τέχνης ἀρχηγὸς ἧν Σωσίπατρ. ἐν «καταψευδομένῳ» 1. 14: ― οὓτω, τὸ ἀρχηγὸν, ἡ τὴν ἀρχὴν διδοῦσα δύναμις, Πλάτ. Κρατ. 401D.

French (Bailly abrégé)

ός, όν :
I. adj. qui est la cause première de, auteur de;
II. subst. ὁ ἀρχηγός :
1 cause première, auteur de, fondateur (d’une race, d’une cité, etc.) ; héros tutélaire, protecteur;
2 chef, roi ; particul. chef militaire.
Étymologie: ἀρχή, ἄγω.

Spanish (DGE)

-όν

• Alolema(s): ἀρχᾱγός B.9.51, E.Hipp.152, Tr.196
I de pers. adj. o subst. ὁ, ἡ, esp. dioses y héroes
1 fundador, ancestro original de ciu. y lugares, B.9.51, S.OC 60, Pl.Ti.21e, de estirpes, razas, familias Τεῦκρος Isoc.3.28, Οἰνεύς D.60.30, Ἀπόλλων IIl.32.26 (III a.C.), Ἥλιος Zeno Rhodius 1.56, Ἡρακλῆς D.Chr.33.47, de Abraham, Eus.HE 1.4.5, de Adán ἀ. πάντων ἀνθρώπων Nil.M.79.84A, ἀρχηγοὺς χώρας θυσίαις ἥρωας ἐνοίκους ἵλασο Orác. en Plu.Sol.9, gener. τῷ σύνεγγυς ἢ πόρρω τὸν ἀρχηγὸν εἶναι por estar cerca o lejos el ancestro original Arist.EN 1162^a4, cf. Plu.Alc.1
•iniciador, instaurador τῆς τοιαύτης φιλοσοφίας Arist.Metaph.983^b20, τῆς τέχνης Sosip.1.14, cf. Plu.2.958d, τῆς μουσικῆς Plu.2.1135b, νόμου ὑμῶν Manes 94.11, φύσεως de Zeus, Cleantn.Fr.Poet.1.2, τῶν παρόντων ἀγαθῶν Isoc.4.61, Clem.Al.Strom.7.4.22, ὁμονοίας Plb.2.40.2, σωτηρίας Ep.Hebr.2.10
•en algunos casos por cont. instigador, cabecilla τῶν τοιούτων ἔργων Isoc.12.101, cf. X.HG 3.3.4, διαδεδομένου χρυσίου Din.3.7, πονηρᾶς ἐφόδου Plb.4.60.6, cf. SIG 684.8 (Dime II a.C.), Vit.Fr.Pap. en POxy.1241.3.35, Cyr.H.Catech.2.7, 1Ep.Clem.51.1, D.C.54.3.4
•fig. de abstr. origen, arranque, punto de partida ἡ τῶν ῥητόρων εἰσαγωγὴ ... κοπίδων ἀ. Heraclit.B 81, cf. Hippol.Haer.9.6, ref. al nombre del ser primero περὶ δὲ τοῦ μεγίστου τε καὶ ἀρχηγοῦ πρώτου Pl.Sph.243d.
2 jefe, guía Δία ... ἀρχαγὸν θεῶν B.5.179, cf. Simon.105.1D., E.Hipp.152, Theoc.22.110, φωτὸς ἀρχογοῦ τίειν γυναῖκα A.A.259, ἀ. χθονός el rey del país E.IT 1303, ἀρχηγοὶ τέσσαρες κατεστάθησαν se establecieron cuatro gobernadores D.S.31
•de la abeja reina Sch.A.Pers.126(p.433)D.
•fig. de abstr. τόλμα, νεῶν ἀρχηγέ intrepidez, guía de naves, AP 9.29.1 (Antiphil.).
II de cosas o abstr., adj.
1 inicial, causante, que da origen κακῶν ἀ. ... λόγος E.Hipp.881, αἱ ἀρχηγοὶ φλέβες las venas principales Arist.PA 666^b25
•subst. τὸ ἀρχηγόν el punto de partida τὸ οὖν αἴτιον καὶ τὸ ἀ. αὐτῶν Pl.Cra.401d, cf. Plb.1.66.10, ὅτι δ' ἀρχηγὸν ἡ φωνή ... Phld.Po.B.26.1.19, plu. τὰ ἀρχηγά las causas principales Anon.Herc.346.8.5.
2 que lleva el mando, regio Τροίας ἀρχαγοὺς εἶχον τιμάς E.Tr.196.