Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

contubernium: Difference between revisions

From LSJ

Μολὼν λαβέCome and take them

Plutarch, Apophthegmata Laconica 225C12
(Gf-D_2)
(3_4)
Line 4: Line 4:
{{Gaffiot
{{Gaffiot
|gf=<b>contŭbernĭum</b>,¹⁰ ĭī, n. (cum, [[taberna]]),<br /><b>1</b> camaraderie entre soldats qui logent sous la même tente : Tac. Ann. 1, 41, 3 &#124;&#124; vie [[commune]] d’un jeune homme avec un général auquel il [[est]] attaché : Cic. Planc. 27 ; Liv. 42, 11, 7 ; contubernio patris militabat Sall. J. 64, 4, il servait en qualité d’attaché à son père<br /><b>2</b> commerce, société, intimité, liaison d’amitié : [[per]] [[contubernium]] [[Arei]] philosophi Suet. Aug. 89, 1, grâce à la fréquentation du [[philosophe]] Aréus ; [[contubernium]] hominis Sen. Ira 3, 8, 2, la cohabitation avec l’homme &#124;&#124; [en part.] cohabitation, concubinage : Col. Rust. 12, 1, 2 ; Dig. 40, 4, 59 &#124;&#124; [fig.] felicitatis et moderationis dividuum [[contubernium]] [[est]] Val. Max. 9, 5, le bonheur et la modération n’habitent pas ensemble<br /><b>3</b> tente [[commune]] : Cæs. C. 3, 76, 3 ; tente : progrediuntur contuberniis Tac. Ann. 1, 41, 1, ils sortent de leurs tentes &#124;&#124; logement commun : Suet. [[Nero]] 34, 1 &#124;&#124; logement d’esclaves : Tac. H. 1, 43 &#124;&#124; alvéole des abeilles : Plin. 11, 26.||vie [[commune]] d’un jeune homme avec un général auquel il [[est]] attaché : Cic. Planc. 27 ; Liv. 42, 11, 7 ; contubernio patris militabat Sall. J. 64, 4, il servait en qualité d’attaché à son père<br /><b>2</b> commerce, société, intimité, liaison d’amitié : [[per]] [[contubernium]] [[Arei]] philosophi Suet. Aug. 89, 1, grâce à la fréquentation du [[philosophe]] Aréus ; [[contubernium]] hominis Sen. Ira 3, 8, 2, la cohabitation avec l’homme||[en part.] cohabitation, concubinage : Col. Rust. 12, 1, 2 ; Dig. 40, 4, 59||[fig.] felicitatis et moderationis dividuum [[contubernium]] [[est]] Val. Max. 9, 5, le bonheur et la modération n’habitent pas ensemble<br /><b>3</b> tente [[commune]] : Cæs. C. 3, 76, 3 ; tente : progrediuntur contuberniis Tac. Ann. 1, 41, 1, ils sortent de leurs tentes||logement commun : Suet. [[Nero]] 34, 1||logement d’esclaves : Tac. H. 1, 43||alvéole des abeilles : Plin. 11, 26.
|gf=<b>contŭbernĭum</b>,¹⁰ ĭī, n. (cum, [[taberna]]),<br /><b>1</b> camaraderie entre soldats qui logent sous la même tente : Tac. Ann. 1, 41, 3 &#124;&#124; vie [[commune]] d’un jeune homme avec un général auquel il [[est]] attaché : Cic. Planc. 27 ; Liv. 42, 11, 7 ; contubernio patris militabat Sall. J. 64, 4, il servait en qualité d’attaché à son père<br /><b>2</b> commerce, société, intimité, liaison d’amitié : [[per]] [[contubernium]] [[Arei]] philosophi Suet. Aug. 89, 1, grâce à la fréquentation du [[philosophe]] Aréus ; [[contubernium]] hominis Sen. Ira 3, 8, 2, la cohabitation avec l’homme &#124;&#124; [en part.] cohabitation, concubinage : Col. Rust. 12, 1, 2 ; Dig. 40, 4, 59 &#124;&#124; [fig.] felicitatis et moderationis dividuum [[contubernium]] [[est]] Val. Max. 9, 5, le bonheur et la modération n’habitent pas ensemble<br /><b>3</b> tente [[commune]] : Cæs. C. 3, 76, 3 ; tente : progrediuntur contuberniis Tac. Ann. 1, 41, 1, ils sortent de leurs tentes &#124;&#124; logement commun : Suet. [[Nero]] 34, 1 &#124;&#124; logement d’esclaves : Tac. H. 1, 43 &#124;&#124; alvéole des abeilles : Plin. 11, 26.||vie [[commune]] d’un jeune homme avec un général auquel il [[est]] attaché : Cic. Planc. 27 ; Liv. 42, 11, 7 ; contubernio patris militabat Sall. J. 64, 4, il servait en qualité d’attaché à son père<br /><b>2</b> commerce, société, intimité, liaison d’amitié : [[per]] [[contubernium]] [[Arei]] philosophi Suet. Aug. 89, 1, grâce à la fréquentation du [[philosophe]] Aréus ; [[contubernium]] hominis Sen. Ira 3, 8, 2, la cohabitation avec l’homme||[en part.] cohabitation, concubinage : Col. Rust. 12, 1, 2 ; Dig. 40, 4, 59||[fig.] felicitatis et moderationis dividuum [[contubernium]] [[est]] Val. Max. 9, 5, le bonheur et la modération n’habitent pas ensemble<br /><b>3</b> tente [[commune]] : Cæs. C. 3, 76, 3 ; tente : progrediuntur contuberniis Tac. Ann. 1, 41, 1, ils sortent de leurs tentes||logement commun : Suet. [[Nero]] 34, 1||logement d’esclaves : Tac. H. 1, 43||alvéole des abeilles : Plin. 11, 26.
}}
{{Georges
|georg=contubernium, iī, n. (con u. [[taberna]]), I) abstr. die [[Gemeinschaft]] [[einer]] [[taberna]], 1) die [[Zeltgenossenschaft]], Zeltkameradschaft der Soldaten, a) im engern Sinne: erant decani [[decem]] militibus propositi, [[qui]] [[nunc]] [[caput]] contubernii (Korporal) vocantur, Veget. mil. 2, 8; vgl. 2, 13. – b) im weitern Sinne: α) vom [[Zusammenleben]] [[mit]] Soldaten übh., legionum ([[mit]] den L.), Tac. ann. 1, 41: militum ([[mit]] den S.), Tac. hist. 2, 80. – β) v. [[nähern]] [[Umgang]] [[des]] jungen [[vornehmen]] Römers [[mit]] dem [[Prätor]] (s. contubernālis no. I, b, α), contubernii [[necessitudo]], Cic.: patris contubernio (im militärischen [[Gefolge]] [[des]] V.) [[ibidem]] militare, Sall. – Ironisch, c. [[muliebris]] militiae, vom [[Zusammenleben]], vom vertrauten [[Umgang]] [[mit]] [[einer]] Buhlerin, Cic. Verr. 5, 104. – 2) die [[Wohnungsgemeinschaft]], [[Haus]]-und Tischfreundschaft u. übh. der nähere [[Umgang]], a) übh., [[mit]] Verwandten, Freunden, Schülern usw., [[arto]] contubernio [[intime]] [[iunctus]], Apul.: [[primum]] in matris, [[deinde]] Liviae Augustae proaviae suae contubernio mansit, Suet.: ut [[tot]] tantisque dotibus villulae nostrae maxima [[commendatio]] ex tuo contubernio accedat, Plin. ep.: Metrodorum et Polyaenum magnos viros [[non]] [[schola]] Epicuri, [[sed]] [[contubernium]] fecit, Sen. – Übtr.: α) [[von]] der [[Wohnungsgemeinschaft]] der Tiere [[mit]] Menschen, si hominis [[contubernium]] passa est ([[bestia]] [[immanis]]), Sen. de [[ira]] 3, 8, 2: u. der Tiere [[mit]] Tieren, fortuitum c., Phaedr. 2, 4, 4. – β) im Bilde, v. Abstr., [[adeo]] felicitatis et moderationis dividuum [[contubernium]] est, so [[selten]] [[wohnen]] G. u. M. [[unter]] einem Dache [[zusammen]], Val. Max.: [[necesse]] est assidua sit in [[tam]] magno vitiorum contubernio [[rixa]], in [[einer]] so großen [[Gesellschaft]] [[von]] Lastern, Sen. – b) die geschlechtliche [[Wohnungsgemeinschaft]] = die wilde [[Ehe]], Zuhälterschaft, das [[Konkubinat]], sowohl [[des]] Sklaven [[mit]] [[einer]] [[Sklavin]] (die in Rom [[allein]] mögliche [[Art]] der [[Ehe]] [[zwischen]] Sklaven), Col. u.a., [[als]] [[auch]] (im Ggstz. zu [[conubium]]) [[des]] Freien [[mit]] [[einer]] Buhlerin usw., Curt. u.a. (vgl. Mützell Curt. 5, 5 [19], 20): u. = [[Ehe]] übh., Ambros. de off. 3, 19, 110. – II) concr. die gemeinschaftliche [[taberna]], 1) das gemeinschaftliche [[Zelt]], deponere in contubernio [[arma]], Caes.: milites progrediuntur contuberniis, Tac.: [[non]] capit [[idem]] [[contubernium]] virum fortem et [[victum]], Sen. – 2) die gemeinschaftliche [[Wohnung]], insbes. eines in wilder [[Ehe]] lebenden Sklavenpaares, contubernio servi publici [[abditus]], Tac. hist. 1, 43. – übtr., der Bienen, Plin. 11, 26.
}}
}}

Revision as of 09:20, 15 August 2017

Latin > English (Lewis & Short)

con-tŭbernĭum: ii, n. taberna.
I Abstr.
   A In milit. lang. (cf. contubernalis, I.).
   1    Tent-companionship, a dwelling together in a tent: legionum, with the legions, Tac. A. 1, 41; id. H. 2, 80.—
   b Concr., a body of soldiers occupying a tent together, a mess, squad: erant decani decem militibus propositi, qui nunc caput contubernii vocantur, Veg. Mil. 2, 8; 2, 13.—
   2    The intercourse of a young man and the general accompanied by him in war, attendance, Cic. Planc. 11, 27; Sall. J. 64, 4; Liv. 42, 11, 7; Tac. Agr. 5 al.—
   B Transf. from the sphere of milit. operations.
   1    The accompanying, attendance (of teachers, friends, etc.), Suet. Aug. 89; id. Tib. 14; 56; Tac. Or. 5 al.—
   2    In partic.,
   (a)    The marriage of slaves, Col. 12, 1, 2; Curt. 5, 5, 20; Dig. 40, 4, 59.—
   (b)    Ironically, in distinction from conubium: contubernium muliebris militiae, concubinage, Cic. Verr. 2, 5, 40, § 104; Petr. 92, 4; Suet. Caes. 49 al. —
   b Of animals, a dwelling together, Phaedr. 2, 4, 4; cf.: si hominis contubernium passa est (bestia immanis), Sen. Ira, 3, 8, 2.— *
   c Trop.: felicitatis et moderationis dividuum contubernium est, dwell not, exist not together, Val. Max. 9, 5 fin.—
II Concr. (acc. to I. A. and B.).
   A A common wartent, Caes. B. C. 3, 76; Tac. A. 1, 17; 1, 41 al.—
   B Transf., the dwelling of different persons, Suet. Calig. 10; 22; id. Ner. 34.—
   2    The dwelling of a couple who are slaves, a slave dwelling, Tac. H. 1, 43; 3, 74.—
   3    Of bees, Plin. 11, 11, 10, § 26.

Latin > French (Gaffiot 2016)

contŭbernĭum,¹⁰ ĭī, n. (cum, taberna),
1 camaraderie entre soldats qui logent sous la même tente : Tac. Ann. 1, 41, 3 || vie commune d’un jeune homme avec un général auquel il est attaché : Cic. Planc. 27 ; Liv. 42, 11, 7 ; contubernio patris militabat Sall. J. 64, 4, il servait en qualité d’attaché à son père
2 commerce, société, intimité, liaison d’amitié : per contubernium Arei philosophi Suet. Aug. 89, 1, grâce à la fréquentation du philosophe Aréus ; contubernium hominis Sen. Ira 3, 8, 2, la cohabitation avec l’homme || [en part.] cohabitation, concubinage : Col. Rust. 12, 1, 2 ; Dig. 40, 4, 59 || [fig.] felicitatis et moderationis dividuum contubernium est Val. Max. 9, 5, le bonheur et la modération n’habitent pas ensemble
3 tente commune : Cæs. C. 3, 76, 3 ; tente : progrediuntur contuberniis Tac. Ann. 1, 41, 1, ils sortent de leurs tentes || logement commun : Suet. Nero 34, 1 || logement d’esclaves : Tac. H. 1, 43 || alvéole des abeilles : Plin. 11, 26.

Latin > German (Georges)

contubernium, iī, n. (con u. taberna), I) abstr. die Gemeinschaft einer taberna, 1) die Zeltgenossenschaft, Zeltkameradschaft der Soldaten, a) im engern Sinne: erant decani decem militibus propositi, qui nunc caput contubernii (Korporal) vocantur, Veget. mil. 2, 8; vgl. 2, 13. – b) im weitern Sinne: α) vom Zusammenleben mit Soldaten übh., legionum (mit den L.), Tac. ann. 1, 41: militum (mit den S.), Tac. hist. 2, 80. – β) v. nähern Umgang des jungen vornehmen Römers mit dem Prätor (s. contubernālis no. I, b, α), contubernii necessitudo, Cic.: patris contubernio (im militärischen Gefolge des V.) ibidem militare, Sall. – Ironisch, c. muliebris militiae, vom Zusammenleben, vom vertrauten Umgang mit einer Buhlerin, Cic. Verr. 5, 104. – 2) die Wohnungsgemeinschaft, Haus-und Tischfreundschaft u. übh. der nähere Umgang, a) übh., mit Verwandten, Freunden, Schülern usw., arto contubernio intime iunctus, Apul.: primum in matris, deinde Liviae Augustae proaviae suae contubernio mansit, Suet.: ut tot tantisque dotibus villulae nostrae maxima commendatio ex tuo contubernio accedat, Plin. ep.: Metrodorum et Polyaenum magnos viros non schola Epicuri, sed contubernium fecit, Sen. – Übtr.: α) von der Wohnungsgemeinschaft der Tiere mit Menschen, si hominis contubernium passa est (bestia immanis), Sen. de ira 3, 8, 2: u. der Tiere mit Tieren, fortuitum c., Phaedr. 2, 4, 4. – β) im Bilde, v. Abstr., adeo felicitatis et moderationis dividuum contubernium est, so selten wohnen G. u. M. unter einem Dache zusammen, Val. Max.: necesse est assidua sit in tam magno vitiorum contubernio rixa, in einer so großen Gesellschaft von Lastern, Sen. – b) die geschlechtliche Wohnungsgemeinschaft = die wilde Ehe, Zuhälterschaft, das Konkubinat, sowohl des Sklaven mit einer Sklavin (die in Rom allein mögliche Art der Ehe zwischen Sklaven), Col. u.a., als auch (im Ggstz. zu conubium) des Freien mit einer Buhlerin usw., Curt. u.a. (vgl. Mützell Curt. 5, 5 [19], 20): u. = Ehe übh., Ambros. de off. 3, 19, 110. – II) concr. die gemeinschaftliche taberna, 1) das gemeinschaftliche Zelt, deponere in contubernio arma, Caes.: milites progrediuntur contuberniis, Tac.: non capit idem contubernium virum fortem et victum, Sen. – 2) die gemeinschaftliche Wohnung, insbes. eines in wilder Ehe lebenden Sklavenpaares, contubernio servi publici abditus, Tac. hist. 1, 43. – übtr., der Bienen, Plin. 11, 26.