χθες

From LSJ

οὗτος μὲν ὁ πιθανώτερος τῶν λόγων εἴρηται, δεῖ δὲ καὶ τὸν ἧσσον πιθανόν, ἐπεί γε δὴ λέγεται, ῥηθῆναι → this is the most credible of the stories told; but I must relate the less credible tale also, since they tell it

Source

Greek Monolingual

χθές, ΝΜΑ, και χτες και εχθές και εχτές Ν, και ἐχθές ΜΑ
επίρρ. την αμέσως προηγούμενη ημέρα, συνήθως σε αντιδιαστολή προς το σήμερα και το αύριο (α. «τελικά, έφυγε χθες» β. «κατέβην χθὲς εἰς Πειραιᾱ», Πλάτ.)
νεοελλ.
1. συνεκδ. στο κοντινό παρελθόνχθες ακόμη ήταν παιδί»)
2. (με άρθρ ουδ. ως ουσ.) το χθες
το παρελθόν («ξέχνα το χθες»)
3. φρ. «χθες, προχθές» — πριν από λίγες ημέρες
αρχ.
(με αρθρ. ως επίθ.) ὁ, ἡ, τὸ χθες
ο χθεσινός («τῶν χθὲς λόγων», Πλάτ.).
[ΕΤΥΜΟΛ. Επίρρ. της Ινδοευρωπαϊκής το οποίο εμφανίζει ποικιλία μορφών στις διάφορες γλώσσες (πρβλ. αρχ. ινδ. hyah, λατ. heri, αρχ. άνω γερμ. ges-taron, αρχ. ιρλνδ. in-de), γεγονός που δυσχεραίνει τον καθορισμό ενός αρχικού τ. που να μπορεί να ερμηνεύσει όλους τους τ. αυτούς. Από νεώτερους μελετητές έχει γίνει προσπάθεια να αναχθούν οι λ. αυτές σε έναν αρχικό τ. gzhey-, από τον οποίο, με διάφορες απλοποιήσεις του αρκτικού συμπλέγματος, προήλθαν οι μορφές αυτές: το ελλ. χθές από τ. gzhes, το αρχ. ινδ. hyah από ghyes (βλ. και λ. σερός), το λατ. her-i και το αρχ. άνω γερμ. ges-taron από ghes-. Ειδικότερα για τον ελλ. τ. χθές, με το δυσερμήνευτο αρκτικό χθ-, έχουν διατυπωθεί και άλλες απόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη από αυτές, ο τ. χθές ανάγεται σε τ. gh(i)-dyes ή gh(e)-dyes, σύνθ. με α΄ συνθετικό έναν τ. δεικτικού και β' συνθετικό προερχόμενο από την ΙΕ ρίζα με σημ. «ημέρα». Κατ' άλλους, ο τ. χθές έχει προέλθει από τ. dhghes- με μετάθεση τών αρκτικών συμφώνων (βλ. και λ. χθων), από όπου μπορεί να δικαιολογηθεί και το λατ. heri (με απλοποίηση του συμπλέγματος), αλλά όχι και το αρχ. ινδ. hyah (< ghy-es). Δυσερμήνευτος παραμένει, επίσης, και ο φωνηεντισμός -ι- τών τ. χθιζά, χθιζός κ.λπ., ο οποίος, κατά μία άποψη, έχει προέλθει από συστολή του φωνήεντος -ε-, ενώ, κατ' άλλη —ελάχιστα πιθανή— άποψη, από τη μηδενισμένη βαθμίδα της ΙΕ κατάλ. του συγκριτικού βαθμού -yes-. Τέλος, στον παρλλ. τ. -χθές, το ε- αποτελεί προθεματικό στοιχείο, το οποίο εμφανίζεται σε λ. προ συμφωνικών συμπλεγμάτων με δασύ σύμφωνο (πρβλ. ἰχθύς) ή με κλειστό (πρβλ. ἰκτῖνος). Στη Νέα Ελληνική, εξάλλου, απαντά και ο τ. χτες, με ανομοίωση τών τριβόμενων φθόγγων χ και θ, πρβλ. φθάνω: φτάνω].

Translations

Afrikaans: gister; Ainu: ヌマン; Albanian: dje; Amharic: ትናንት, ትናንትና; Andi: суни; Arabic: أَمْسِ‎; Cypriot Arabic: imps; Egyptian Arabic: امبارح‎; Moroccan Arabic: البارح‎; South Levantine Arabic: مبارح‎; Aragonese: ahier; Armenian: երեկ; Old Armenian: երէկ; Aromanian: aeri, aieri, ieri, eri, asearã; Assamese: কালি, যোৱাকালি; Asturian: ayeri; Avar: сон; Azerbaijani: dünən, dün; Baluchi: زی‎; Bashkir: кисә, кисәге; Basque: atzo; Belarusian: учо́ра, ўчо́ра; Bengali: গতকাল; Bikol Central: kasu-udma, kasuhapon; Bulgarian: вче́ра; Burmese: မနေ့က; Catalan: ahir; Cebuano: gahapon; Chechen: селхана; Chickasaw: oblaashaash; Chinese Cantonese: 昨天, 琴日, 尋日, 寻日, 昨日; Hakka: 昨晡日; Mandarin: 昨天, 昨日; Min Dong: 昨暝; Min Nan: 昨昏, 昨日, 昨暗; Wu: 昨日; Chuvash: ӗнер; Crimean Tatar: dün, tünevin; Czech: včerejšek; Dalmatian: jere; Danish: i går; Dutch: gisteren; Esperanto: hieraŭ; Estonian: eile, eilnepäev; Faroese: í gjár, gjárdagur; Fijian: nanoa; Finnish: eilinen, eilispäivä; French: hier; Friulian: îr; Galician: onte; Georgian: გუშინ; German: gestriger Tag, gestern; Greek: χθες; Ancient Greek: χθές, ἐχθές; Greenlandic: ippassaq; Hebrew: אֶתְמוֹל‎, אֶמֶשׁ‎; Higaonon: gabi-a; Hindi: कल, कलि; Hungarian: tegnap; Hunsrik: gester; Icelandic: gærdagur; Indonesian: kemarin; Ingrian: eglee; Ingush: селхан; Interlingua: heri; Inuktitut: ᐃᑉᐸᒃᓴᖅ; Irish: inné; Istriot: ièri; Italian: ieri; Japanese: 昨日, 昨日; Kannada: ನಿನ್ನೆ; Kapampangan: napun; Kazakh: кеше; Khmer: ម្សិលមិញ, ថ្ងៃម្សិល, ម្សិល; Konkani: कालि; Korean: 어제, 작일; Kurdish Northern Kurdish: duhî; Kyrgyz: кечээ; Ladin: inier; Lakota: htalehã; Lao: ມື້ວານ; Latin: heri, hesternus; Latvian: vakar, vakardiena; Laz: ღომა; Ligurian: vêi; Lithuanian: vakar, vakardiena, vakarykštė diena; Livonian: eggiļ; Lombard: jer; Luganda: jjo; Luxembourgish: gëschter; Macedonian: вче́ра; Malay: semalam, kelmarin; Malayalam: ഇന്നലെ; Maltese: bieraħ, ilbieraħ; Mansaka: kagabi; Maori: nanahi; Middle English: yesterday; Mongolian: өчигдөр; Nauruan: ngago nane, nanahi; Navajo: adą́ą́dą́ą́ʼ; Ndzwani Comorian: vojana; Ngazidja Comorian: djana; Norman: hièr; Northern Sami: ievttá; Norwegian Bokmål: gårsdag; Nynorsk: gårdag, gårsdag; Occitan: ièr; Ojibwe: bijiinaago; Oriya: ଗତକାଲି; Papiamentu: ayera; Pashto: پرون‎; Persian: دیروز‎; Piedmontese: ier; Polish: wczoraj; Portuguese: ontem; Quechua: qayna; Romanian: ieri; Romansch: ier, her; Russian: вчера́; Samoan: ananafi; Sanskrit: ह्यस्; Sardinian: aiseru, deris; Scots: yestreen; Scottish Gaelic: an-dè; Serbo-Croatian Cyrillic: ју̀че̄р, ју̀че; Roman: jùčēr, jùčē; Shona: nezuro; Sicilian: aieri; Sindhi: ڪلهه‎; Sinhalese: ඊයේ; Skolt Sami: jåhtta; Slovak: včera; Slovene: včéraj; Sorbian Lower Sorbian: cora; Upper Sorbian: wčera; Sotho: maobane; Southern Sami: jååktan; Spanish: ayer; Svan: ლა̄თ; Swahili: jana; Swedish: gårdag, i går; Sylheti: ꠇꠣꠁꠟ; Tagalog: kahapon; Tajik: дирӯз; Tamil: நேற்று; Tarantino: ajère; Tatar: кичә; Telugu: నిన్న; Thai: เมื่อวานนี้; Tibetan: ཁ་སང; Tok Pisin: asde; Tswana: maabane; Turkish: dün; Turkmen: düýn; Ukrainian: учо́ра, вчо́ра; Urdu: کل‎; Uyghur: تۈنۈگۈن‎; Uzbek: kecha, kechagi; Venda: mulovha, mba-mulovha; Venetian: geri; Vietnamese: hôm qua; Volapük: ädel; Votic: eglee; Welsh: ddoe; West Frisian: juster; Western Bukidnon Manobo: gevi'i; Wolof: démb, demba; Xhosa: izolo; Yagnobi: пиён; Yakut: бэҕэһээ; Yao: liiso; Yiddish: נעכטן‎; Yup'ik: unuamek, akwaugaq; Zazaki: vızêr; Zhuang: ngoenzlwenz, ngoenzvaz, ŋɵnƨlɯenƨ; Zulu: izolo