ἐφίστημι

English (LSJ)

Ion. ἐπ-:    A causal in pres., impf., fut., and aor. 1 (also in the later pf. and plpf. ἐφέστᾰκα, ἐφεστάκειν [ᾰ], v. infr. 11.1, VI. 2):    I set, place upon, τεῖχος τείχει Th.2.75; τι ἐπί τινος Pl.Criti. 116a; τι ἐπί τινι X.HG3.1.7; ὅρους ἐπὶ οἰκίαν D.41.6: metaph., ἐ. τὴν ἐκεῖ μοῖραν βίῳ Pl.R.498c; ἀνάγκην τινί D.H.1.16.    II set over, μ' Ἀπόλλων τῷδ' ἐπέστησεν τέλει A.Ag.1202; φύλακ' ἐπέστησεν βοτ Id.Supp.303; ἐ. τινὰ ὕπαρχόν τισι Hdt.5.27; τινὰ παιδαγωγόν τινι Pl. Alc.1.122b, cf. X.Lac.2.1; τινὰ πεντηκοντόρῳ Id.An.5.1.15; τινὰ τοῖς πράγμασι Isoc.2.27; τὸν νόμον Arist.Pol.1292b28; ἐπὶ [συμμάχων] τινά Plb.2.65.9; ἐφεστάκει τινὰς πρὸς χρείαν Id.10.20.5; κύνα ἐπὶ ποίμνην D.26.22; τινὰ ἐπὶ τὰς εὐθύνας Id.18.112: c. inf., βουλὴν ἐπιμελεῖσθαι τῆς εὐκοσμίας Isoc.7.37:—Pass., to be appointed, instituted, PTeb.61 (b).358 (ii B. C.), etc.    2 bring in, ἡ τύχη ἐπιστήσασα Ῥωμαίους Plb.15.20.6; Φίλιππον ἐ. τοῖς πράγμασι to let him have a hand in the business, D.19.34.    3 bring in, cause, occasion, κατάπληξίν τισι D.S.14.62; κίνδυνον, ἀγῶνά τινι, App.Hann.55, Syr.10; ἡ τύχη λοιμικὴν διάθεσιν ἐπέστησε Γαλάταις Plb.2.20.7.    III set up, establish, ἀγῶνα Hdt.1.167, 6.38: c. acc. et inf., ordain, prescribe, ὁ νόμος ἐφίστησι τὰ λοιπὰ κρίνειν τοὺς ἄρχοντας Arist.Pol.1287a26; ἐπιστήσατε quid facere debeamus, Plin.Ep.6.31.12.    IV set by or near to, ἐπιστήσαντες κύκλῳ τὸ σῆμα ἱππέας Hdt.4.72; esp. place in rear, of troops, τὴν φάλαγγα τούτοις κατόπιν ἐ. Plb.1.33.6, cf. 1.26. 14.    V stop, cause to halt, ἐπιστῆσαι τὸ στράτευμα X.Cyr.4.2.18; τὴν ὁδόν, τὴν πορείαν, D.S.17.112, Plu.Cim.1; τοὺς ἱππέας τοῦ πρόσω Arr.An.5.16.1; ἐ. τὴν ὁρμήν check it, Plb.16.34.2; τὴν διήγησιν interrupt it, Id.7.11.1; check, ἔμμηνα Dsc.1.125, cf. POxy.1088.20 (i A. D.): abs., ἐπιστήσας (sc. ἑαυτόν) having halted, X.An.1.8.15:—Pass., to be checked, stopped, PPetr.2p.62 (iii B. C.); ἐὰν ἐφίστηται ἡ κοιλία Sor.1.122.    VI ἐφίστημι τὴν διάνοιαν κατά τι, περί τινος, fix one's mind upon it, attend to it, Isoc.9.69, Arist.Metaph.987b3, Thphr. Char.Prooem., etc.; τὴν σκέψιν περί τινος Arist.Metaph.1090a2; τὸν λόγον Id.Juv.470b5; τὸν νοῦν τινι D.S.12.1; αὑτὸν ἐπιστήσας ἐπί τι Arist.Top.135a26: ἐπιστῆσαι abs., give attention, τούτοις ἐπιστήσαντες Id.Mu.391a26; περί τινος Id.GC315b18; περί τι Id.HA487a13; ἐπί τι Plb.1.65.5, etc.; ἐπιστήσασι μᾶλλον λεκτέον one must speak with more care and accuracy, Arist.Pol.1335b3, cf. EN1144a22; πότερον . . ἤ Jul.ad Them.265b; ὅτι . . Sor.1.97 (hence ἐπίσταμαι, ἐπιστήμη, qq.v.).    2 c. acc. pers., arrest the attention of, Plu.TG17, cf. 2.17e, Gal.18(2).105; ἐπιστῆσαί τινα ἐπί τι call his attention to, Plb. 2.61.11, cf. 4.34.9; τοῦ καιροῦ τοῦ κατὰ τὴν διήγησιν ἐφεστακότος ἡμᾶς ἐπί τι having led us to... Id.10.21.2, cf. 31.23.1: hence, object, Plot. 1.4.5.    B intr. in Med. and Pass., ἐφίσταμαι, aor. 1 ἐπεστάθην [S.] Fr. [1127.5], E.Hipp.819, IT1375, etc., with pf., plpf. (Aeol. plpf. 3sg. ἐπήστᾱκε Schwyzer 646.16 (Cyme, ii B. C.): Dor. plpf. 3pl. ἐφεστάκεον [ᾱ] SIG241.146 (Delph., iv B. C.)), and aor. 2 Act.: (the causal tenses are not found in Hom., the Med. or Pass. only in impf. ἐφίστατο Il.11.644; elsewh. always aor. 2 or pf. Act. with Ep. inf. ἐφεστάμεναι Od.24.380):—stand upon, τεῖχος . . ῥύατ' ἐφεσταότες Il.18.515; πύργῳ ἐφεστήκει 6.373; δίφρῳ ἐφεσταότος 17.609, etc.; ἐπέστη βηλῷ ἔπι λιθέῳ 23.201; ἡ . . ἐπισταθεῖσα ὀρθή Arist.Metaph. 1051a28; ἐπὶ τὰς . . σχεδίας Plb.3.46.8.    2 to be imposed upon, μόχθων τῶν ἐφεστώτων ἐμοί S.Tr.1170.    3 stand on the top or surface, τὸ ἐπιστάμενον [τοῦ γάλακτος], i. e. cream, Hdt.4.2; λιπαρότητες ἄνω ἐφιστάμεναι Hp.Prog.12; ἐ. καθάπερ ὀρρὸς [γάλακτι] Dsc.1.72; of vapour, form, Arist.Juv.469b31.    II to be set over, ἐφίσταται πύλαις A.Th.538; οἷός τε πολλοῖς προβατίοις ἐφεστάναι Ar.V.955; οἷοι νῷν ἐφεστᾶσι σκοποί S.Aj.945; ἄρχοντες ἐφ' ἑκάστῳ μέρει ἐ. X. Hier.9.5; ἐπί τινος Pl.R.460b; ἐπὶ τῆς πολιτείας D.19.298: rarely c. gen., τὸν ἐπεστεῶτα τῆς διώρυχος Hdt.7.117; ὅσοι θεοῦ χρημάτων ἐφέστασαν E.Andr.1098: abs. in part., ὁ ἐφεστηκώς the person in authority, the officer in command, X.Oec.21.9; οἱ ἐφεστῶτες, Ion. οἱ ἐπεστεῶτες, Hdt.2.148, S.Aj.1072, X.Mem.3.5.19.    III stand by or near, ὣς πυκνοὶ ἐφέστασαν ἀλλήλοισιν Il.13.133; ἐπ' ἄκρῳ χείλει ἐφεσταότες, ἐ. παρὰ τάφρῳ, 12.52, 199; θύρῃσιν ἐφίστατο 11.644; ἐπὶ τὰς πύλας, ἐπὶ τὰς θύρας, Hdt.3.77, Pl.Smp.212d; ἐπὶ τοῖς προθύροις Id.Phlb.64c; esp. of dreams or visions, appear to, εὕδοντι ἐπέστη ὄνειρος Hdt.1.34, cf. 7.14; ὄναρ κεφαλῆφιν ἐπέστη Il.10.496; ἐπιστᾶσα τῆς νυκτός Isoc.10.65; ἄγγελος ἐπέστη αὐτοῖς Ev.Luc.2.9: abs., stand by, Hdt.3.78; πολλῶν ἐφεστώτων App.Syr.10; ἤμην ἐφεστώς Act.Ap.22.20; οἱ λέβητες ἐπεστεῶτες Hdt.1.59; ὁ ἀντίδικος ἐφέστηκε Pl.Tht.172e, cf. Aeschin.3.79; without hostile sense, ἐπέστης S.OC558, cf. Ev.Luc.2.38, etc.; of troops, to be posted after or behind, κατόπιν ἐ. τοῖς θηρίοις Plb.16.18.7.    2 in hostile sense, stand against, τὰ φρονέοντες ἐφέστασαν ἀλλήλοισιν Il.15.703, cf.5.624; ἔνθα μένος πνείοντες ἐφέστασαν Od.22.203, cf. 24.380; appear before, of an army, ἐπὶ τῇ πόλι Hdt.4.203; ἐπὶ τὸ βασίλειον Isoc.9.58; come upon suddenly or by surprise, Th.8.69; ἐξαίφνης ἐπιστὰς τοῖς γιγνομένοις Isoc.8.41, cf. D.6.5, Luc.DDeor.17.1; εἰς τοὺς ὄχλους Isoc.18.9; so of events, etc., αἰφνίδιος αὐτοῖς ἐ. ὄλεθρος 1 Ep.Thess.5.3, cf. Ev.Luc.21.34; διὰ τὸν ἐφεστῶτα ζόφον Plb.18.20.7; διὰ τὸν ὑετὸν τὸν ἐφεστῶτα Act.Ap.28.2.    3 metaph., of events, spring upon one, occur, πρίν μοι τύχη τοιάδ' ἐπέστη S.OT777, cf. Th.3.82; in pf., impend, be at hand, τὸν ἐφεστηκότα κίνδυνον τῇ πόλει D.18.176; ὁ καιρός . . ἐφέστηκε 2 Ep.Ti.4.6; περὶ τοῦ βασιλέως . . ὁ λόγος ἐφέστηκε νῦν Arist.Pol.1287a2, cf. Metaph.999a25; of a more remote future, to be in store, lie in wait for, κῆρες ἐφεστᾶσιν θανάτοιο Il.12.326.    IV halt, stop, as in a march, ἄλλοτε καὶ ἄλλοτε ἐφιστάμενος X.An.2.4.26 (cf. A. V); ἐπιστὰς περιέμεινα Pl.Smp.172a: c. gen., ἐ. τοῦ πλοῦ Th.2.91.    V fix one's mind on, give one's attention to, σφαγῇ E.Andr. 547; τῇ τρύγῃ PFlor.236.4 (iii A. D.); ἐπί τι Isoc.10.29, D.18.60; τοῖς πράγμασιν . . ἐπιστάντες Id.4.12; ἐπιστάς abs. (sc. τοῖς πράγμασι), Id.18.233; διὰ ταῦτ' ἐγρήγορεν, ἐφέστηκεν Id.6.19.    C aor. 1 Med. in causal sense, set up, τὰς θύρας X.Ages.8.7; set, post, φρουροὺς ἐπεστησάμην Id.Cyr.8.2.19; τέλος ἐπιστήσασθαι, Lat. finem imponere, Pl.Lg.802a: pres. is once so used, τοῦ με τήνδ' ἐφίστασαι βάσιν; why dost thou cause me to halt? S.Tr.339.    2 ἐπιστησάμενος, intr., having been ἐπιστάτης, IGRom.4.1265 (Thyatira).

German (Pape)

[Seite 1120] (s. ἵστημι), – 1) act., – a) darauf-, darübersetzen, -stellen; πύργοις νιν ἐπέστησ' αὖθις Eur. Phoen. 1177; ξύλινον τεῖχος τῷ ἑαυτῶν τείχει Thuc. 2, 75; χελώνην ἐπὶ τῇ φρεατίᾳ Xen. Hell. 3, 1, 7; πύργους καὶ πύλας ἐπὶ τῶν γεφυρῶι Plat. Critia. 116 a. Bes. Einen als Wächter, Aufseher, Vorsteher über Etwas setzen, τὸν πάντ' ὁρῶντα φύλακ' ἐπέστησεν βοΐ Aesch. Suppl. 299; μάντις μ' Ἀπόλλων τῷδ' ἐπέστησεν τέλει Ag. 1175; φύλακάς τινι ἐπιστήσει Plat. Legg. I, 632 c; δεσπότας καὶ ἄρχοντας Lys. 208 d; στρατηγὸν στρατοπέδῳ Alc. I, 122 b; λοχαγόν Xen. An. 3, 4, 21; τοῖς παισὶ διδασκάλους Aesch. 1, 187; Sp., die auch ἐφ' ὧν ἐπέστησε τὸν ἀδελφόν verbinden, Pol. 2, 65, 9, wie Xen. Lac. 2, 1 ἐπ' αὐτοῖς παιδαγωγούς. – Es tritt auch ein inf. dazu, den Zweck anzudeuten, ἐπέστησαν τὴν ἐξ Ἀρείου πάγου βουλὴν ἐπιμελεῖσθαι τῆς εὐκοσμίας, sie setzten den Rath ein, für den Anstand Sorge zu tragen, Isocr. 7, 37; κύνα ἐπὶ ποίμνην – φυλάττειν Dem. 26, 22; vgl. Arist. pol. 3, 16. – Andere Vrbdgn sind τῷ βίῳ μοῖραν πρέπουσαν, Plat. Rep. VI, 498 c, wie ἀνάγκην τινί, die Nothwendigkeit auferlegen, D. Hal. 1, 16, womit man vgl. λοιμικήν τινα πολέμου διάθεσιν πᾶσι Γαλάταις Pol. 2, 20, 7; κατάπληξίν τινι, D. Sic. 14, 62, Bestürzung verursachen; φόβον, Strab. 4, 6, 3. – b) daneben, da beistellen; ἐπιστήσαντες κύκλῳ τὸ σῆμα ἱππέας, Reiter am Grabmal im Kreise aufstellen, Her. 4, 72; ὅρους ἐπιστῆσαι χιλίων δραχμῶν ἐπὶ τὴν οἰκίαν Dem. 41, 6 (vgl. ὅρος); ἐπὶ δὲ τούτοις ἐπέστησαν τὰς ἱππηγούς Pol. 1, 26, 14; ἡ τύχη ἐπιστήσασα Ῥωμαίους, herbeiführen, 2, 20, 7. – Bes. übertr., τὴν γνώμην, den Geist, die Ueberlegung auf Etwas richten, es in Betracht ziehen, Isocr. 9, 69; τὸν νοῦν, D. Sic. 12, 1; u. ohne den Zusatz, Arist. Eth. 6, 12, 8 Polit. 7, 16 u. öfter; auch ἐπιστῆσαι τὰς ὄψεις ἐπὶ τὰ σχήματα Pol. 10, 47, 8; ἐπιστῆσαι τῷ πολέμῳ, ἐπὶ τὸν πόλεμον, 1, 14, 1. 65, 5 u. öfter; ἐπιμελέστερον ἐπιστῆσαι περί τινος, 6, 26, 12. – Aber auch τινά, Einen aufmerksam, stutzig machen, Plut. öfter, z. B. Tib. Gracch. 17; ἐπί τι, Pol. 4, 34, 9; ἐπὶ τί ἂν μᾶλλον ὁ συγγραφεὺς ἐπιστήσαι τοὺς ἀκούοντας 2, 61, 11. – c) fest stellen; ἀγῶνα, Kampfspiele einsetzen, Her. 1, 67; τινί, zu Jemandes Ehren, 6, 38; στράτευμα, das Heer Halt machen lassen, Xen. Cyr. 4, 2, 18 An. 2, 4, 25; τὴν πορείαν, den Marsch einstellen, Plut. Cim. 1; τὴν βεβουλευμένην ὁδόν D. Sic. 17, 112; τὴν δύναμιν, τὴν ὁρμήν, Pol. 8, 31, 3. 16, 34, 2 u. öfter; absolut, ἐπιστήσας, sc. τὸν ἵππον, anhaltend, Xen. An. 1, 8, 15. Auch τὴν διήγησιν, abbrechen, Pol. 7, 12, 1; D. Hal.; mit u. ohne γνώμην = seine Meinung zurückhalten, Anstand nehmen, zögern, App. Mithrid. 15 u. a. Sp., περί τινος, in Zweifel über Etwas sein. – 21 med. nebst perf., plusqpf. u. aor. II act. – a) sich darüber, darauf stellen, darauftreten, 609; ἐπέστη βηλῷ ἐπὶ λιθέῳ, er trat auf die Schwelle, 23, 201; πετρίνοις ἐπιστὰς βάθροις Eur. El. 706; Xen. Equ. 4, 3; ἐπεὶ δ' ἐπὶ τὰς τελευταίας σχεδίας ἐπέστησαν Pol. 3, 46, 8; übh. sich auf der Oberfläche, auf Etwas befinden, Hippocr.; τὸ ἐπιστάμενον τοῦ γάλακτος, was oben auf der Milch schwimmt, Her. 4, 2. – Auch = simplex, οὗ νῦν ἀνδριὰς αὐτοῦ ἐφέστηκε ξιφήρης Plut. Cat. min. 72. – Uebertr., als Wächter, Aufseher, Befehlshaber worüber gesetzt sein, einer Sache vorstehen, ἄνδρα δημότην μηδὲν δικαιοῦν τῶν ἐφεστώτων κλύειν Soph. Ai. 1072; προβατίοις ἐφεστάναι Ar. Vesp. 955; αἱ ἐπὶ τούτων ἐφεστηκυῖαι ἀρχαί Plat. Rep. V, 460 b; ἐπειδάν τις ὑμῖν μὴ ἐφεστήκῃ Conv. 174 b; πειθαρχεῖν τοῖς ἐφεστηκόσι Xen. Mem. 3, 5, 19, wie οἱ ἐπεστεῶτες Her. 2, 148. 7, 117; οἱ ἐπὶ τῆς πολιτείας ἐφεστηκότες Dem. 19, 298; Sp.; – c. gen., ὅ σοι θεοῦ χρημάτων ἐφέστασαν Eur. Andr. 1099; – μόχθοι ἐφεστῶτες, auferlegt, Soph. Tr. 1160. – b) daneben, dabei stehen, herzutreten; πυκνοὶ ἐφέστασαν ἀλλήλοισιν, dicht an einander, Il. 13, 133; im feindlichen Sinne, 15, 703, vgl. 5, 624; ἐφεσταότες παρὰ τάφρῳ 12, 199; θύρῃσιν ἐφέστατο 11, 644; Od. 1, 120; παννυχίη γάρ μοι Πατροκλῆος ψυχὴ ἐφεστήκει Il. 23, 106; bevorstehen, νῦν δ' ἔμπης γὰρ κῆρες ἐφεστᾶσιν θανάτοιο 12, 326; οὐ μὴν ἀκόμπα στός γ' ἐφίσταται πύλαις Aesch. Spt. 520, mit Prahlen naht er den Thoren feindlich; τὼ δ' ἐφέστατον πέλας Soph. El. 1392; οἷοι νῦν ἐφεστᾶσι σκοποί Ai. 925; τίνες ἐφεστᾶσι δόμοις Eur. Phoen. 284; ἧς ἐφέστηκας πύλας Suppl. 1009; in Prosa, ἐπεὶ ἐπὶ τῇ πόλι ἐπέστησαν, zu der Stadt gekommen waren, Her. 4, 203; οἱ ἐπεστεῶτες, die Dabeistehenden, 1, 59. 4, 84; ἐπέστησαν τοῖς βουλευταῖς Thuc. 8, 69; ὁ ἀντίδικος ἐφέστηκε, steht dabei, Plat. Theaet. 172 e; ἐπὶ τοῖς τοῦ ἀγαθοῦ προθύροις ἐφεστάναι Phil. 64 c; c. acc., ἐπιστῆναι ἐπὶ τὰς θύρας, hinzutreten, Conv. 212 d; vgl. noch πρὶν ἂν τέλος ἐπιστήσηται καλόν Legg. VII, 802 a; εἰς τοὺς ὄχλους, unter die Menge treten, Isocr. 18, 9; Δημοσθένης ἐπέστη τῶν ἄλλων κατήγορος, trat als Ankläger auf, Aesch. 3, 79; mit der Nebenbedeutung des Plötzlichen, wie ἐξαίφνης ἐπιστὰς τοῖς γιγνομένοις Isocr. 8, 41; ἐφίσταται αὐτοῖς Ἥφαιστος, überrascht sie, Luc. D. D. 17, 1; so bes. von Erscheinungen der Götter, der Träume u. ä., πρίν μοι τύχη τοιάδ' ἐπέστη, ehe mich ein solches Geschick traf, Soph. O. R. 777; εὕδοντι ἐπέστη ὄνειρος Her. 1, 34, oft; ὡς ἂν ἕκασται αἱ μεταβολαὶ τῶν ξυντυχιῶν ἐφιστῶνται Thuc. 3, 82. – c) an Etwasgehen, an eine Arbeit, aufmerksam sein auf Etwas; σφαγῇ Eur. Andr. 548; ἐπὶ ταῦτα ἐπέστην Dem. 18, 60; bei Isocr. 10, 29 ist ἐπιστὰς ἐπὶ τὰ Θησέως ἔργα καὶ λέγειν ἀρξάμενος περὶ αὐτῶν verbunden; ἐπὶ τὸν τόπον, an den Punkt gekommen sein, Pol. 4, 40, 1; τοῖς καιροῖς 3, 118, 11. – d) stehen bleiben; κἀγὼ ἐπιστὰς περιέμεινα, ich blieb stehen u. wartete, Plat. Conv. 172 a; ἐφιστάμενος Xen. An. 2, 4, 26, Halt machend; Pol. 1, 46, 11; μικρὸν ἐπιστὰς ἀποθνήσκει, kurz darauf stirbt er, Luc.; – auch τοῦ πλοῦ, in der Fahrt innehalten, Thuc. 2, 91.