διάνοια

English (LSJ)

ἡ, Aeol. διανοιΐα Alc.Supp.1a.1 (nisi leg. δι' ἀνοιΐα[ν]), poet. also διανοίᾱ acc. to Eust.1679.29:—

   A thought, i.e. intention, purpose, Hdt.1.46,90, And.4.35, etc.; τῇ διανοίᾳ in the spirit of his action, D.21.219; ὤλοντ' ἀσεβεῖ διανοίᾳ A.Th.831 (lyr.); μαινόλις δ. Id.Supp.109 (lyr.); εὔφρονος ἐκ δ. Id.Ag.797 (lyr.), cf. Eu.1013 (anap.); τοῦ ὑπαπιέναι τὴν διάνοιαν ἔχειν Th.5.9; ἐπί τινι Isoc.5.14; πρός τινι Anaxipp.1.37; ἐπ' ἄλλο τι . . τρέψαι τινὸς τὴν δ. Pl. Euthd.275b; ἐξ ὅλης τῆς δ. with all one's heart, Arr.Epict.2.2.13; ἐχθροὺς τῇ δ. Ep.Col.1.21.    2 thought, notion, Hdt.2.169, Pl. Phd.63d, Arist.Metaph.986b10; ἀπὸ τῆς αὐτῆς δ. D.18.210.    II process of thinking, thought, ὁ ἐντὸς τῆς ψυχῆς πρὸς αὑτὴν διάλογος . . ἐπωνομάσθη δ. Pl.Sph.263d; πᾶσα δ. ἢ πρακτικὴ ἢ ποιητικὴ ἢ θεωρητική Arist.Metaph.1025b25; ταχίστη ἡ διανοίας κίνησις Id.LI968a25; esp. discursive thought, opp. νόησις, Procl.Inst.123.    III thinking faculty, intelligence, understanding, ὡς μεταξύ τι δόξης τε καὶ νοῦ τὴν δ. οὖσαν Pl.R.511d, al.; opp. σῶμα, Id.Lg.916a, cf. R.395b; ἔστιν ὥσπερ τοῦ σώματος καὶ τῆς δ. γῆρας Arist.Pol.1270b40; ἐπιτάττοντος τοῦ νοῦ καὶ λεγούσης τῆς δ. φεύγειν τι ἢ διώκειν Id.de An.433a2; ἔκστασις διανοίας LXXDe.28.28.    IV thought expressed, meaning of a word or passage, Pl.Ly.205b, Phdr.228d; τὰς τῶν ὀνομάτων δ. Id.Cra.418a; τὴν αὐτὴν ἔχει δ. Arist.de An.404a17; ἡ φυσικὴ δ. τοῦ νόμου Aristeas171; so δ., opp. ῥητόν, spirit, opp. letter, Hermog.Stat.2.    V intellectual capacity revealed in speech or action by the characters in drama, Arist.Po.1450a6, b11, 1456a34, Rh.1404a19, al. (Rare in Poetry.)

Greek (Liddell-Scott)

διάνοιᾰ: ἡ, ποιητ., καὶ διανοίᾱ Εὐστ. 1679. 29 (πρβλ. ἄνοια, ἀγνοια)· σκέψις, λογισμός, σκοπός, Ἡρόδ. 1. 46, 90, Ἀνδοκ. 33, 36, Πλάτ., κτλ.· ὤλοντ᾿ ἀσεβεῖ διανοίᾳ Αἰσχύλ. Θήβ. 831, πρβλ. Ἱκέτ. 107· εὔφρονος ἐκ δ. ὁ αὐτ. Ἀγ. 797, πρβλ. Εὐμ. 1013· διάνοιαν ἔχειν = διανοεῖσθαι, μετ᾿ ἀπαρ., Θουκ. 5. 9· ἐπί τινι Ἰσοκρ. 85Β· πρός τινι Ἀνάξιππ. Ἐγκαλ. 1. 37· ἐπ᾿ ἄλλο τι... τρέψαι τινὸς τὴν δ. Πλάτ. Εὐθυδ. 275Β. 2) σκέψις, ἔννοια, γνώμη, Λατ. cogitatum, Ἡρόδ. 2. 169, Πλάτ. Πρωτ. 324Β, Φαίδωνι 63C, κτλ.· ἀπὸ τῆς αὐτῆς δ. Δημ. 298. 1. ΙΙ. τὸ διανοεῖσθαι, σκέψις, Λατ. cogitatio, ὁ ἐντὸς τῆς ψυχῆς πρὸς αὐτὴν διάλογος... ἐπωνομάσθη δ. Πλάτ. Σοφ. 263D· συχνὸν παρὰ Πλάτ. καὶ Ἀριστ. ΙΙΙ. διανόησις, νοῦς μεταξύ τι δόξης καὶ νοῦ Πλάτ. Πτολ. 511D, κ. ἀλλ.· ἀλλ᾿ ἐμπεριέχει ἡ λέξις καὶ τὴν ἔννοιαν τῆς ἐνεργείας κατ᾿ ἀντίθεσιν πρὸς τὸ νοῦς (ἴδε Ἀριστ. π. Ψυχ. 1. 4, 10 κἑξ.), Πλάτ. Πολ. 395Β, Νόμ. 916Α· συχν. παρὰ Πλάτ. καὶ Ἀριστ.· οὕτω, μαινόλις δ. Αἰσχύλ. Ἱκέτ. 109. IV. ὁ νοῦς, ἡ ἔννοια, ἡ σημασία λέξεώς τινος ἢ χωρίου, Πλάτ. Λύσ. 205Α, Φαίδρ. 228D· τὰς τῶν ὀνομάτων δ. ὁ αὐτ. Κρατ. 418Α· τήν αὐτήν ἔχει δ. Ἀριστ. π. Ψυχ. 1. 2, 4, κτλ.· τῇ διανοίᾳ Δημ. 584, 22· οὕτως ἐν Ἀριστ. Ποιητ. 6, ἓν τῶν ἓξ μερῶν τῆς τραγωδίας, διάνοια δὲ ἐν ὅσοις λέγοντες ἀποδεικνύασί τι ἢ καὶ ἀποφαίονται γνώμην. - Λέξις πεζή.

French (Bailly abrégé)

ας (ἡ) :
A. I. intelligence, pensée;
II. l’exercice de la réflexion, la réflexion;
III. p. ext. pensée :
1 pensée, opinion;
2 projet, dessein, intention;
3 pensée pour l’avenir ; prévoyance, précaution;
4 pensée qu’exprime un mot ou un texte, sens d’un mot ou d’un passage;
B. p. ext. cœur : ἐξ ὅλης τῆς διανοίας ARR de tout cœur.
Étymologie: διά, νόος.

Spanish (DGE)

-ας, ἡ

• Alolema(s): jón. -ίη Hdt.8.97, Luc.Astr.10
I 1intención, plan, proyecto μετὰ ὦν τὴν διάνοιαν ταύτην Hdt.1.46, ἔμπειρον ... τῆς ἐκείνου διανοίης Hdt.l.c., καὶ δὴ χρῆν τῆς διανοίας hace falta un plan Ar.Ec.581, ταύτην τὴν διάνοιαν ἔχειν And.4.35, κατέχειν τὴν διάνοιαν οὐκ ἐδύνατο Th.1.130, ἄνευ διανοίας φύειν desarrollarse sin un plan preconcebido los seres en la generación espontánea, Pl.Sph.265c, δ. θεοῦ designio divino Pl.Ti.38c, cf. Phdr.247d, Criti.109c, τῶν δὲ συμμάχων πάντων μετεώρων ὄντων ταῖς διανοίαις Plb.3.107.6, cf. PMich.inv.3207.11 (II a.C.) en ZPE 100.1994.75, ὦ Νέμεσι ... δὸς δ' ἀγαθὴν διάνοιαν ἔχειν Orph.H.61.11, cf. Vett.Val.16.13, c. inf. fut. ἦν αὐτῶν ἡ δ. ... κακώσειν Th.4.52, c. gen. obj. τοῦ ὑπαπιέναι πλέον ἢ τοῦ μένοντος ... τὴν διάνοιαν ἔχουσιν Th.5.9, c. περί y gen. διανοίαις βουλήσεως ἀγαθῶν πέρι τελουμένων por los designios de un empeño en la realización del bien Pl.Lg.967a, c. prep. y dat. οὐκ ἐπὶ τούτῳ τὴν διάνοιαν ἔσχον Isoc.5.14, πρὸς τῷ φιλεῖν δὲ τὴν διάνοιαν ἐστ' ἔχων Anaxipp.1.37.
2 opinión, idea ἀνάγκη μεγάλων γνωμῶν καὶ διανοιῶν ἴσα καὶ τὰ ῥήματα τίκτειν Ar.Ra.1059, cf. Nu.944, V.1044, Pax 750, c. inf. Ἀπρίεω δὲ λέγεται εἶναι ἥδε δ., μηδ' ἂν θεόν μιν μηδένα δύνασθαι παῦσαι τῆς βασιληίης Hdt.2.169
•criterio οὐδ' ὑμᾶς ... ἀπὸ τῆς αὐτῆς διανοίας δεῖ τάς τ' ἰδίας δίκας καὶ τὰς δημοσίας κρίνειν vosotros no debéis juzgar bajo el mismo criterio las causas privadas y las públicas D.18.210.
3 manera de pensar, mentalidad ὤλοντ' ἀσεβεῖ διανοίᾳ A.Th.831, μαινόλις A.Supp.108, χάρματα δ' ἀντιδιδοῖεν κοινοφιλεῖ διανοίᾳ que se intercambien alegrías con mentalidad de mutuo amor A.Eu.985, μιμησάμενος τὴν Εὐρυκλέους ... διάνοιαν Ar.V.1019, αὐτοῦ (τοῦ νέου) τὴν διάνοιαν Pl.Euthd.275b, οἵη δ. ἐκείνου (Ὀρφέως) Luc.Astr.10.
4 atención μετά νυν δὸς ἐμοὶ σᾶς διανοίας desde ahora préstame atención a mí E.Supp.57, εἰς τὸ προκείμενον τὴν διάνοιαν μετάγειν Vett.Val.334.23.
5 tard., plu. sentimientos, apetencias ποιοῦντες τὰ θελήματα τῆς σαρκὸς καὶ τῶν διανοιῶν realizando los deseos de la carne y los sentimientos, Ep.Eph.2.3.
II 1mente παιδίου δ. mente pueril Arist.EN 1174^a2, op. σῶμα: νόσημα ... κατὰ τὸ σῶμα ἢ κατὰ τὴν διάνοιαν Pl.Lg.916a, γενώμεθα δὴ ταῖς διανοίαις ἐν τῷ τότε χρόνῳ situémonos con la mente en la época de entonces Pl.Lg.683c, ὥσπερ καὶ σώματος καὶ διανοίας γῆρας Arist.Pol.1270^b40, op. al aspecto físico ἥ τε γὰρ ὄψις ... τά τε κατὰ τὴν διάνοιαν Plb.32.3.9, τοῦτο δ' ἔχε τῇ δια[νοίᾳ], ὅτι ten esto en mente, que ..., PPetr.2.13.19.12 (III a.C.) en BL 1.355, ἔκστασις διανοίας perturbación mental LXX De.28.28, τὸ τῆς διανοίας ἀσθενές Posidon.60, ἐσκοτωμένοι τῇ διανοίᾳ ὄντες cuyas mentes están en la oscuridad, Ep.Eph.4.18, ἀναζωσάμενοι τὰς ὀσφύας τῆς διανοίας ὑμῶν ciñendo los lomos de vuestra mente, e.e. preparándoos mentalmente, 1Ep.Petr.1.13, ἑαυτοὺς ... ἐπαίρεσθαι ταῖς διανοίαις αὐτῶν 1Ep.Clem.39.1, τεθηριωμένην τὴν διάνοιαν ἔχοντες Vett.Val.192.18, ἱερὸν ἅγιον θεοῦ δ. εὐσεβοῦς Sext.Sent.46a, κενὰ ... [σ] κι[α] γραφήματα τῆς διανοίας οὐκ ἔστι τὰ φάσματα Diog.Oen.10.1.5, cf. 9.3.13
•ref. al estado interior anímico y mental κατὰ τὴν διάνοιαν οὐχ ὁτὲ μὲν ἱλαροὶ, ὁτὲ δὲ κατηφεῖς Iambl.VP 196, τὴν διάνοιαν μεταλαμβάνονται experimentan un trastorno mental ciertos enfermos, Herod.Med. en Orib.8.7.1, ἡσυχάζειν τῇ ψυχῇ ἢ τῇ διανοίᾳ mág. en PMich.757.23, cf. Suppl.Mag.53.14, κατὰ διάνοιαν interiormente Euagr.Pont.Cap.Pract.10.7, op. κατ' ἐνέργειαν Euagr.Pont.Cap.Pract.23.1, cf. 48.4, ὁ κατὰ διάνοιαν πόλεμος guerra interior Euagr.Pont.Cap.Pract.48.5.
2 inteligencia, entendimiento op. αἴσθησις ‘conocimiento sensorial’ δύο φησὶν εἶναι γνώσεις· τὴν μὲν διὰ τῶν αἰσθήσεων τὴν δὲ διὰ τῆς διανοίας Democr.B 11, cf. 125, 191, τῆς διανοίας ὄψις Pl.Smp.219a, τῇ διανοίᾳ τίθεσθαι Pl.Tht.189d, ἀνάγεται δ' ἡ πραγματεία εἰς δύο, εἴς τε τὴν ἀκοὴν καὶ εἰς τὴν διάνοιαν Aristox.Harm.42.11
•op. δόξα y φαντασία Pl.Sph.263d, cf. Chrysipp.Stoic.2.100, ὁ μὲν ἐντὸς τῆς ψυχῆς πρὸς αὑτὴν διάλογος ... ἡμῖν ἐπωνομάσθη δ. Pl.Sph.263e, πᾶσα δ. ἢ πρακτικὴ ἢ ποιητικὴ ἢ θεωρητική Arist.Metaph.1025^b25, ταχίστη δ' ἡ τῆς διανοίας κίνησις Arist.LI 968^a26, μὴ ἀργὸν τὴν διάνοιαν ἔχειν Sallust.3, ὑμᾶς ... ὄντας ... ἐχθροὺς τῇ διανοίᾳ ἐν τοῖς ἔργοις τοῖς πονηροῖς Ep.Col.1.21
•op. δόξα, ἐπιστήμη y νόησις: καὶ ὅτι νόησις πρὸς δόξαν, ἐπιστήμην πρὸς πίστιν καὶ διάνοιαν πρὸς εἰκασίαν y que lo que es la inteligencia respecto a la opinión (hay que admitir que) es el conocimiento respecto a la creencia y el entendimiento a la imaginación Pl.R.534a, cf. Procl.Inst.123
•op. νόησις, πίστις y εἰκασία Pl.R.511d
•identificada c. el λόγος: οὐκοῦν δ. μὲν καὶ λόγος ταὐτόν ...; Pl.Sph.263e, ὁ τῆς διανοίας λογισμός Pl.Phd.79a, ἃ δὴ λόγῳ μὲν καὶ διανοίᾳ ληπτά, ὄψει δ' οὔ Pl.R.529d, τὴν διάνοιαν ... λέγουσιν αὐτὴν πηγὴν εἶναι λόγου Chrysipp.Stoic.2.244, cf. Zeno Stoic.1.40
•τὸ αὐτὸ τῆς ψυχῆς μέρος, ὃ δὴ καλοῦσι διάνοιαν καὶ ἡγεμονικόν Zeno Stoic.1.50, τῶν κα[ιρ] ῶν οὐ δυναμένης διανοίας σημειοῦσθαι [διὰ] τὸ ποικίλον Epicur.Fr.[34.8] 2, τῆς γὰρ διανοίας ἐπ' οὐδὲν ἀπερειδομένης ... ἀνυπότακτος καὶ κωφὴ γίνεθ' ἡ διήγησις cuando la inteligencia no tiene ningún punto de apoyo ... la explicación se convierte en confusa e ininteligible Plb.3.36.4, διανοίας ὀρθοδότειραι de las Musas, Orph.H.76.5, cf. Plot.6.9.5, Nemes.Nat.Hom.M.40.644C, πᾶν ῥητὸν τῇ διανοίᾳ λύεται Sopat.Rh.Tract.262.20, cf. 269.4
•fig. αἱ διάνοιαι αὐτῶν (τῶν ἄστρων) Plot.4.4.6.
3 entendimiento discursivo op. νοῦς ‘conocimiento intuitivo’, Arist.APo.100^b6, ἐπιτάττοντος τοῦ νοῦ καὶ λεγούσης τῆς διανοίας Arist.de An.433^a2, cf. Plot.3.3.5, Περὶ νοῦ καὶ διανοίας tít. de una obra del pitágorico Brontino, Iambl.Comm.Math.8.
4 agudeza mental, listeza, ingenio βασιλεὺς ... ἐθαύμασε ... αὐτοῦ τὴν διάνοιαν Th.1.138, cf. Antipho 1.28, διάνοιαν δὲ ἐν ὅσοις λέγοντες ἀποδεικνύασίν τι ἢ καὶ ἀποφαίνονται γνώμην en la enumeración de los caracteres del drama, Arist.Po.1450^a6, cf. 1450^b11, Rh.1404^a19, τὰ μὲν οὖν περὶ τὴν διάνοιαν ἐν τοῖς περὶ ῥητορικῆς κείσθω Arist.Po.1456^a34, ὑπάρχων δὲ καὶ κατὰ τὴν διάνοιαν οὐδενὸς ἥττων Plb.8.19.3, ἐρρωμένην ἔχων τὴν διάνοιαν PLond.77.11 (VIII d.C.).
III ref. a palabras, escritos, etc. pensamiento encerrado en la expresión, sentido, significado, interpretación ἐν δὲ διανοίᾳ ... λέξεως Gorg.B 5a, cf. Luc.Lex.24, Demetr.Eloc.2, 3, D.T.630.7, 9, 634.1, 642.21, A.D.Adu.119.6, 121.4, τὴν τούτου (τοῦ Ὁμήρου) διάνοιαν ἐκμανθάνειν, μὴ μόνον τὰ ἔπη Pl.Io 530b, πολλαὶ καὶ καλαὶ διάνοιαι περὶ Ὁμήρου Pl.Io 530d, de los Pitágoricos, Arist.de An.404^a17, οὔ τι τῶν μέτρων δέομαι ἀκοῦσαι οὐδὲ μέλος ... ἀλλὰ τῆς διανοίας Pl.Ly.205b, τὴν διάνοιαν ... ἐν κεφαλαίοις ... ἐφεξῆς δίειμι Pl.Phdr.228d, αἱ τῶν ὀνομάτων διάνοιαι Pl.Cra.418a, διάνοιαν δὲ τοιαύτην εἶχε τὰ γεγραμμένα Plu.2.151b, δ. τοῦ νόμου el espíritu de la ley Aristeas 171, op. ῥητόν ‘la letra escrita’, Hermog.Stat.14
•contenido πόημα καλὸν εἶναι τὸ σοφὴν διάνοιαν περιέχον que un buen poema es el que tiene contenido filosófico Phld.Po.4.16S.
•ret. σχηματισμοὶ ... τῆς διανοίας figuras de pensamiento op. σχηματισμοὶ τῆς λέξεως ‘figuras de dicción’, D.H.Comp.8.2, cf. Aquila p.23.