επείγω: Difference between revisions
Ἐπ' ἀνδρὶ δυστυχοῦντι μὴ πλάσῃς κακόν → Miseri miseriae ne quid affingas mali → Vermehre nicht dem Unglücksraben noch sein Leid
(13) |
m (Text replacement - "οῡ" to "οῦ") |
||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{grml | {{grml | ||
|mltxt=(AM [[ἐπείγω]])<br /><b>1.</b> <b>απρόσ.</b> <i>επείγει</i><br />[[είναι]] επιτακτική [[ανάγκη]], υπάρχει βία («η [[εγχείρηση]] επείγει»)<br /><b>2.</b> <b>μέσ.</b> <i>ἐπείγομαι</i><br />α) βιάζομαι («ἐπείγετο δ' [[ὅττι]] τάχιστα ἐκτελέσαι μέγα [[ἔργον]]», <b>Ησίοδ.</b>)<br />β) [[είμαι]] υποχρεωμένος να βιαστώ («επείγεται να προλάβει το [[τρένο]]»)<br /><b>νεοελλ.</b><br />(το ουδ. και θηλ. μτχ. ενεστ. ως ουσ.) <i>επείγον</i>, <i>επείγουσα</i><br />[[χαρακτηρισμός]] τηλεγραφήματος, δέματος διαταγής, επιστολής κ.λπ., που δηλώνει ότι [[είναι]] [[ανάγκη]] να φθάσουν όσο γίνεται συντομότερα στον προορισμό τους<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[πιέζω]], [[ταλαιπωρώ]], [[καταβάλλω]] («ὀλίγον τέ μιν [[ἄχθος]] ἐπείγει», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> [[καταπονώ]], [[στενοχωρώ]] («[[ἀναγκαίη]] γὰρ ἐπείγει», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>3.</b> ωθώ, [[εξαναγκάζω]] [[κάτι]] να κινηθεί («καιρὸς καὶ | |mltxt=(AM [[ἐπείγω]])<br /><b>1.</b> <b>απρόσ.</b> <i>επείγει</i><br />[[είναι]] επιτακτική [[ανάγκη]], υπάρχει βία («η [[εγχείρηση]] επείγει»)<br /><b>2.</b> <b>μέσ.</b> <i>ἐπείγομαι</i><br />α) βιάζομαι («ἐπείγετο δ' [[ὅττι]] τάχιστα ἐκτελέσαι μέγα [[ἔργον]]», <b>Ησίοδ.</b>)<br />β) [[είμαι]] υποχρεωμένος να βιαστώ («επείγεται να προλάβει το [[τρένο]]»)<br /><b>νεοελλ.</b><br />(το ουδ. και θηλ. μτχ. ενεστ. ως ουσ.) <i>επείγον</i>, <i>επείγουσα</i><br />[[χαρακτηρισμός]] τηλεγραφήματος, δέματος διαταγής, επιστολής κ.λπ., που δηλώνει ότι [[είναι]] [[ανάγκη]] να φθάσουν όσο γίνεται συντομότερα στον προορισμό τους<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[πιέζω]], [[ταλαιπωρώ]], [[καταβάλλω]] («ὀλίγον τέ μιν [[ἄχθος]] ἐπείγει», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> [[καταπονώ]], [[στενοχωρώ]] («[[ἀναγκαίη]] γὰρ ἐπείγει», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>3.</b> ωθώ, [[εξαναγκάζω]] [[κάτι]] να κινηθεί («καιρὸς καὶ πλοῦς ὅδ' ἐπείγει γὰρ κατὰ πρύμνην», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>4.</b> [[επισπεύδω]], [[επιταχύνω]] («τὸν οἴκαδ' ἤπειγον στόλον» — επέσπευδαν την [[επιστροφή]] στην [[πατρίδα]], <b>Σοφ.</b>)<br /><b>5.</b> <b>(αμτβ.)</b> [[σπεύδω]] σ' έναν [[τόπο]] («ἧ νοεῑς ἔπει γέ νυν», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>6.</b> [[είμαι]] [[πρόθυμος]] για [[κάτι]] («πρὸς ἡέλιον κεφαλὴν τρέπε παμφανόωντα, δῡναι ἐπειγόμενος», <b>Ομ. Οδ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αβέβαιης ετυμολογίας. Με [[βάση]] τον αιολ. τ. <i>εποίγω</i>, που μαρτυρείται στον Ηρωδιανό, μπορεί να συνδεθεί με το ρ. [[οίγνυμι]] «[[ανοίγω]]» (<span style="color: red;"><</span> <i>Fο</i>-(<i>ε</i>)<i>ιγ</i>-) και με το λεσβ. <i>οείγην</i> «[[κάνω]] κάποιον να υποχωρήσει».<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> <b>αρχ.</b> <i>εξεπείγω</i>, [[κατεπείγω]], [[προεπείγω]], [[προκατεπείγω]], [[συγκατεπείγω]], [[συνεπείγω]], [[υπερεπείγω]]]. | ||
}} | }} | ||
Revision as of 19:55, 13 June 2022
Greek Monolingual
(AM ἐπείγω)
1. απρόσ. επείγει
είναι επιτακτική ανάγκη, υπάρχει βία («η εγχείρηση επείγει»)
2. μέσ. ἐπείγομαι
α) βιάζομαι («ἐπείγετο δ' ὅττι τάχιστα ἐκτελέσαι μέγα ἔργον», Ησίοδ.)
β) είμαι υποχρεωμένος να βιαστώ («επείγεται να προλάβει το τρένο»)
νεοελλ.
(το ουδ. και θηλ. μτχ. ενεστ. ως ουσ.) επείγον, επείγουσα
χαρακτηρισμός τηλεγραφήματος, δέματος διαταγής, επιστολής κ.λπ., που δηλώνει ότι είναι ανάγκη να φθάσουν όσο γίνεται συντομότερα στον προορισμό τους
αρχ.
1. πιέζω, ταλαιπωρώ, καταβάλλω («ὀλίγον τέ μιν ἄχθος ἐπείγει», Ομ. Ιλ.)
2. καταπονώ, στενοχωρώ («ἀναγκαίη γὰρ ἐπείγει», Ομ. Ιλ.)
3. ωθώ, εξαναγκάζω κάτι να κινηθεί («καιρὸς καὶ πλοῦς ὅδ' ἐπείγει γὰρ κατὰ πρύμνην», Σοφ.)
4. επισπεύδω, επιταχύνω («τὸν οἴκαδ' ἤπειγον στόλον» — επέσπευδαν την επιστροφή στην πατρίδα, Σοφ.)
5. (αμτβ.) σπεύδω σ' έναν τόπο («ἧ νοεῑς ἔπει γέ νυν», Σοφ.)
6. είμαι πρόθυμος για κάτι («πρὸς ἡέλιον κεφαλὴν τρέπε παμφανόωντα, δῡναι ἐπειγόμενος», Ομ. Οδ.).
[ΕΤΥΜΟΛ. Αβέβαιης ετυμολογίας. Με βάση τον αιολ. τ. εποίγω, που μαρτυρείται στον Ηρωδιανό, μπορεί να συνδεθεί με το ρ. οίγνυμι «ανοίγω» (< Fο-(ε)ιγ-) και με το λεσβ. οείγην «κάνω κάποιον να υποχωρήσει».
ΣΥΝΘ. αρχ. εξεπείγω, κατεπείγω, προεπείγω, προκατεπείγω, συγκατεπείγω, συνεπείγω, υπερεπείγω].
