sacrosanctus

Latin > English (Lewis & Short)

să̄crōsanctus: (sometimes separately, să̄crō sanctus, and per tmesin, sacroque sanctum, Plin. 7, 44, 45, § 143; but in Tert. Cor. Mil. 13, the correct read. is sacer sanctusque, not sacer sanctus), a, um, adj. sacer-sancio, orig.,
I inaugurated or consecrated with religious ceremonies (v. the foll. passage from Liv. 3, 55); hence,
I Meton., fixed or decreed as inviolable, sacred, inviolable, sacrosanct: ipsis quoque tribunis (plur.), ut sacrosancti viderentur (cujus rei prope jam memoria aboleverat), relatis quibusdam ex magno intervallo caerimoniis, renovarunt; et cum religione inviolatos eos, tum lege etiam fecerunt, sanciendo: ut qui tribunis plebis aedilibus, judicibus, decemviris nocuisset, ejus caput Jovi sacrum esset, etc. Hac lege juris interpretes negant quemquam sacrosanctum esse, sed cum quid eorum cuiquam nocuerit, id sacrum sanciri: itaque aedilem prehendi ducique a majoribus magistratibus: quod etsi non jure fiat (noceri enim ei, cui hac lege non liceat), tamen argumentum esse, non haberi pro sacro sanctoque aedilem; tribunos vetere jure jurando plebis, cum primum eam potestatem creavit, sacrosanctos esse, Liv. 3, 55, 6 sq.; cf.: sacrosanctum dicitur, quod jurejurando interposito est institutum, si quis id violasset, ut morte poenas penderet. Cujus generis sunt tribuni plebis aedilesque ejusdem ordinis, Fest. p. 318 Müll.: sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset: deinde sanctiones sacrandae sunt genere ipso aut obtestatione legis aut poenā, cum caput ejus, qui contra fecerit, consecratur, Cic. Balb. 14, 33: agi deinde de concordiā coeptum concessumque in condiciones, ut plebi sui magistratus essent sacrosancti, Liv. 2, 33; so of the tribunes of the people, id. 3, 19; 9, 9 (opp. profani); Plin. 7, 44, 45, § 143; cf.: sacrosancta potestas (tribunorum, plur.), Liv. 4, 3; 29, 20 fin.: accusator, velut sacrosanctus erat, Tac. A. 4, 36 fin.: SI QVID SACROSANCTVM EST, an old formula ap. Cic. Balb. 14, 33: in vastatione omnium tuas possessiones sacrosanctas futuras putas? id. Cat. 2, 8, 18: colonos etiam maritimos, qui sacrosanctam vacationem dicebantur habere, dare milites cogebant, Liv. 37, 38 Drak.: Oedipodis ossa, honore arae decorata, quasi sacrosancta, Val. Max. 5, 3 fin. —
II Transf., in gen., most holy, most sacred, venerable (post-Aug.; freq. in the Christian writers): cujus (Rufi) mihi memoria sacrosancta est, Plin. Ep. 7, 11, 3; so, imago tua, App. M. 5, p. 164, 37: ista civitas (Roma), id. ib. 11, p. 270: contemplatio conspectus tui (sc. episcopi), Sid. Ep. 9, 10: de sacrosanctis ecclesiis, Cod. Just. 1, 2.

Latin > French (Gaffiot 2016)

săcrōsānctus,¹¹ a, um (sacer et sanctus),
1 déclaré inviolable, sacré : Cic. Balbo 33 ; Liv. 3, 55, 6 ; sacrosancta potestas Liv. 29, 20, 11, la puissance sacrée des tribuns
2 auguste, sacré : Plin. Min. Ep. 7, 11, 3.

Latin > German (Georges)

sacrōsānctus, a, um (sacer u. sanctus), I) unverletzlich, was man bei hoher Strafe nicht verletzen darf, hochheilig, possessiones, Cic.: v. den Volkstribunen, Liv.: u. so potestas (tribunorum plebis), Liv. – II) übtr., hochheilig = ehrwürdig, memoria alcis, Plin. ep.: imago (des Kupido), Apul.: ista civitas, v. Rom, Apul. – / In der Tmesis sacroque sanctus, Plin. 7, 143.

Latin > English

sacrosanctus sacrosancta, sacrosanctum ADJ :: consecrated by religious ceremony, sacred, inviolable, most holy; venerable