fundamentum

Latin > English (Lewis & Short)

fundāmentum: i, n. id.,
I a foundation, ground-work, basis (class.; mostly in plur.; cf. basis).
I Lit.
   (a)    Sing. (rare): quin cum fundamento (aedes) Perierint, Plaut. Most. 1, 2, 69: substruere fundamentum, id. ib. 1, 2, 40.—
   (b)    Plur.: operum fastigia spectantur, latent fundamenta, Quint. prooem. § 4: agere fundamenta, Cic. Mil. 27, 75: maximorum operum, id. Marc. 8, 25: prima urbi jacere, Liv. 1, 12, 4 (cf. under II. β the passage from Cic. Fl. 2, 4): novae domus jacere, Suet. Calig. 22; cf. id. Aug. 28: alta theatri locare, Verg. A. 1, 428: altae Carthaginis locare, id. ib. 4, 266; Plin. 36, 14, 21, § 95: fodere delubro, id. 28, 2, 4, § 15: subdere per solidum, Tac. A. 4, 62: urbis quatit Neptunus, Verg. A. 2, 611: saxa turris, quibus fundamenta continebantur, convellunt, Caes. B. C. 2, 11, 3: villa a fundamentis inchoata, Suet. Caes. 46: Albam a fundamentis proruere, utterly, Liv. 26, 13, 16: urbs a fundamentis diruta, id. 42, 63, 11; 42, 67, 9.—
   B Transf., the bottom, = fundus: qui a fundamento mihi usque movisti mare, id. ib. 2, 6, 55.—
II Trop. (syn.: sedes, initium).
   (a)    Sing.: meo judicio pietas fundamentum est omnium virtutum, Cic. Planc. 12, 29; cf.: fundamentum justitiae est fides, id. Off. 1, 7, 23: narratio est quaedam quasi sedes et fundamentum constituendae fidei, id. Part. 9, 31: eloquentiae, id. de Or. 3, 37, 151: philosophiae, id. Div. 2, 1, 2: initium ac fundamentum defensionis, id. Clu. 10, 30: horum criminum, id. Cael. 13, 30: quod fundamentum hujus quaestionis est, id videtis, id. N. D. 1, 17, 44: disciplina nixa fundamento veritatis, Gell. 14, 1, 20: fundamentum et causa imperii, Sen. Ep. 87, 41: caput et fundamentum intellegitur totius testamenti heredis institutio, Gai. Inst. 2, 229.—
   (b)    Piur.: illic radices, illic fundamenta sunt, Quint. 10, 3, 3: quibus initiis ac fundamentis hae tantae summis in rebus laudes excitatae sunt, Cic. Sest. 2, 5: libertatis, id. Balb. 13, 31: virtutum, id. Fin. 2, 22, 72; cf.: consulatus tui, id. Pis. 4, 9: senectus, quae fundamentis adolescentiae constituta est, id. de Sen. 18, 62: ad evertenda fundamenta rei publicae, id. Cat. 4, 6, 13: actionum, id. Phil. 4, 1, 1: jacere pacis fundamenta, id. ib. 1, 1, 1; so with jacio: rei publicae, id. Fam. 12, 25, 2: civitatis, id. N. D. 3, 2, 5; id. Ac. 2, 12, 37; id. Sull. 10, 30; Curt. 5, 1, 29; Lact. 7, 1, 1: defensionis, Cic. Mur. 6, 14: salutis suae, id. Fam. 10, 29: non praeterit me quam magnarum rerum fundamenta ponam senex, Sen. Q. N. 3 praef. 1: vitae, id. Ep. 13, 16: impudentiae, Quint 12, 6, 2: futuri oratoris, id. ib. 1, 4, 5; for which also with the dat. (cf. supra I. the passage from Liv. 1, 12, 4): cui causae, Cic. Fl. 2, 4: verecundiae, id. Rep. 4, 4 Mos.: imperii, Plin. 15, 18, 20, § 78.

Latin > French (Gaffiot 2016)

fundāmentum,⁹ ī, n. (fundo 1),
1 [au pr., gén^t au pl.], fondement, fondation, base, support : fundamenta agere Cic. Mil. 75 ; jacere Liv. 1, 12, 4 ; locare Virg. En. 4, 266, jeter, poser les fondements ; a fundamentis proruere, diruere Liv. 26, 13, 16 ; 42, 63, 11, détruire de fond en comble || le fond de la mer : Liv. 2, 6, 55
2 [fig., sing.] Cic. Planc. 29 ; Off. 1, 23 ; Br. 258 ; Cæl. 30, etc. || [pl.] Cic. Pis. 9 ; CM 62 ; Mur. 14 ; fundamenta reipublicæ Cic. Cat. 4, 13, les assises de l’État.

Latin > German (Georges)

fundāmentum, ī, n. (1. fundo), der Grund, I) eig.: fundamenta iacĕre, den Grund legen, Cic. u. Liv.: fundamenta agere, Cic.: fundamenta sic ponere, ut etc., Pallad.: a fundamento movere mare, Plaut.: a fundamentis disicere domum, arcem, Nep.: a fundamentis diruere Pteleum, Liv.: M. Flacci et L. Saturnini penates ab imis fundamentis eruti sunt, Val. Max. – II) übtr., der Grund, die Grundlage, fundamentum et causa imperii sui, Sen.: pietas fundamentum est omnium virtutum, Cic.: iacĕre pacis fundamenta, Cic.: ponere fundamentum philosophiae, Cic.: ponere fundamenta consulatus, vitae, Sen.: fundamenta iacĕre salutis, Cic., oratoris futuri, Quint., futurae magnitudinis, Cic. Vgl. Krebs-Schmalz Antib.⁷ 1, 614.

Latin > English

fundamentum fundamenti N N :: foundation; beginning; basis