sui

Latin > English

sui(gen.) PRON REFLEX :: him/her/it/ones-self; him/her/it; them (selves) (pl.); each other, one another

Latin > English (Lewis & Short)

sŭi: (
I gen.), dat. sĭbī̆, acc. and abl. sē or sēsē, sing. and plur. (old dat. sĭbei, C. I. L. 1, 38; 1, 1056; 1, 1180 et saep.: sibe, ib. 1, 1267; 5, 300; cf. Quint. 1, 7, 24; and v. Neue, Formenl. 2, p. 180 sq.; on the quantity of the final i, v. Ritschl, Opusc. 2, p. 632 sqq.; old acc. sed, C. I. L. 1, 196, 13 sq.; 1, 197, 21; strengthened acc. sepse = se ipse, Cic. Rep. 3, 8, 12; cf. Sen. Ep. 108, 32: semet, Hor. S. 1, 6, 78; Liv. 2, 12, 7; 2, 44, 8 al.), pron. of 3d pers. in recipr. and reflex. sense [Sanscr. sva-, svajam-, self; Gr. ἑ, ϝε, σφε (οὗ, οἷ, ἕ>); cf. suus, old Lat. sovos; v. Curt. Gr. Etym. p. 396; Corss. Ausspr. 2, p. 54], of himself, of herself, of itself, of themselves; one another, each other, etc.; him, her, it, them; and, as subj. of inf., he, she, it, they (on the use of se or sese in acc., cf.: ut se dicamus, cum aliquem quid in alium fecisse ostendimus, ut puta: ille dicit se hoc illi fecisse; cum autem in se ipsum, tunc dicamus sese, velut: dixit sese hoc sibi fecisse, Charis. 1, 15, p. 86 P.; but the distinction is not commonly observed; the two forms being used indifferently, except that sese is preferred where there is emphasis, especially at the beginning or end of a clause, or in reference to a preceding ipse;
v. infra; and cf. Neue, Formenl. 2, p. 182 sqq.).
I Prop., as pron. reflex., of an object considered as receiving or affected by its own act, himself, herself, itself, themselves.
   A In all clauses, referring to the grammatical subject of the clause.
   1    As direct obj. of verb: dedistine gladium, quī se occideret? Plaut. Trin. 1, 2, 92: artis eloquar quem ad modum se expediant, id. ib. 2, 1, 10: se in plagas conicere, id. ib. 2, 1, 12: numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem, id. ib. 3, 2, 58: se aperiunt, Ter. And. 4, 1, 8: adplicat ad Chrysidis patrem se, id. ib. 5, 4, 22: si is posset ab eā sese avellere, id. Hec. 4, 1, 39: hi se ad nos adplicant, id. Heaut. 2, 4, 13: per eos, ne causam diceret, se eripuit, Caes. B. G. 1, 4: cum ferrum se inflexisset, id. ib. 1, 25: praecipites fugae sese mandabant, id. ib. 2, 24: si se telo defenderet fur, Cic. Mil. 3, 9: Catoni licuit Tusculi se in otio delectare, id. Rep. 1, 1, 1: solum igitur quod se ipsum movet, numquam ne moveri quidem desinit, id. ib. 6, 25, 27: statim homo se erexit, id. Rosc. Am. 22, 60: majores acceperamus se a Gallis auro redemisse, Liv. 22, 59, 7: in montem sese recipere, Caes. B. G. 1, 25; 1, 26; Cic. Fin. 3, 19, 63: ad inpedimenta se conferre, Caes. B. G. 1, 26: sese alicui ad pedes proicere, id. ib. 1, 31: se gerere, to behave, Cic. Agr. 2, 19, 53: sic se res habet, ut, etc., id. de Or. 2, 67, 271; id. Fin. 1, 7, 25; 5, 10, 27 sq.: quod uxor sua ex fico se suspendisset, Quint. 6, 3, 88. — Strengthened by ipse, nom.: hic se ipsus fallit, Ter. And. 3, 2, 15: ut se ipse diliget, Cic. Fin. 2, 11, 33: ipse enim se quisque diligit, id. Lael. 21, 80: ita non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat, id. Or. 52, 176: omne animal se ipsum diligit, id. Fin. 5, 9, 24: neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset, Nep. Paus. 4, 3: miles se ipse interfecit, Tac. H. 3, 51; 4, 11: ne, ignorando regem, semet ipse aperiret quis esset, Liv. 2, 12, 7: nec sese ipsi gravant, Quint. 1, 12, 10.—Sometimes acc.: inperator qui se ipsum non continet, Cic. Imp. Pomp. 13, 38: quid est enim se ipsum colligere, nisi, etc., id. Tusc. 4, 36, 78; 1, 23, 53: ut quidam imperatores se ipsos dis inmortalibus devoverent, id. N. D. 2, 3, 10: quod si se ipsos illi nostri liberatores e conspectu nostro abstulerunt, id. Phil. 2, 44, 114: admovisse semet ipsos lateri suo, Curt. 7, 1, 14: gladio se ipsam transfixit, Vell. 2, 26, 3.—In gerund. construction: ne sui in perpetuum liberandi occasionem dimittant, Caes. B. G. 5, 38; 3, 6; 4, 34: principes sui conservandi causā profugerunt, Cic. Cat. 1, 3, 7: maximam causam ad se inundandam terra praestabit, Sen. Q. N. 3, 29, 4.—
   2    As indirect obj.: animo servit, non sibi, Plaut. Trin. 2, 2, 27: sapiens ipsus fingit fortunam sibi, id. ib. 2, 2, 84: ne ibi diffregisset crura aut cervices sibi, id. Mil. 3, 1, 126: nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit, id. Trin. 2, 3, 4: quaerunt sibi liberos, id. Ps. 1, 1, 21: aurum habeat sibi, id. Mil. 4, 2, 108: illum multae sibi expetessunt, id. ib. 4, 6, 16: tum me convivam solum abducebat sibi, Ter. Eun. 3, 1, 17: non sibi soli postulat, etc., id. ib. 3, 2, 27: nunc sibi uxorem expetit, id. And. 3, 2, 40: is sibi legationem ad civitates suscepit, Caes. B. G. 1, 3: neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin exirent, etc., id. ib. 1, 33: hoc sibi nomen adrogare, Cic. Rep. 1, 33, 50; 1, 5, 9: alia sunt tamquam sibi nata, id. Fin. 3, 19, 63: proposita sibi morte, id. Sest. 21, 48; id. Fin. 5, 11, 31: ne, illo cunctante, Numidae sibi consulant, Sall. J. 62, 1: ut populum Romanum sibi desumerent hostem, Liv. 7, 20, 5: Turnus, praelatum sibi advenam aegre patiens, id. 1, 2: petebant ut regis sui filiam matrimonio sibi jungeret, Curt. 8, 1, 9: nemo sibi tantummodo errat, Sen. Vit. Beat. 1, 4: locum sibi ad formam sui exsculpsit, id. Q. N. 4, 3, 4.—With ipse: ipse tantos sibi spiritus sumpserat, Caes. B. G. 1, 33 fin.: nec ipsi sibi exemplo sunt, Cic. Lael. 21, 80: iste, quasi praedā sibi advectā, ducit, id. Verr. 2, 5, 25, § 64: Junius necem sibi ipse conscivit, id. N. D. 2, 3, 7: voluntarium non sibimet ipse solum, sed etiam funeri suo exilium indixit, Liv. 39, 52, 9: proinde consulant sibi ipsi, Just. 16, 4, 15: avaritia, quae quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi neget, Sen. Q. N. 1, prol. 6; cf. Cic. Marc. 5, 13. —
   3    After substt., adjj., etc.: omnino est amans sui virtus, Cic. Lael. 26, 98: ut sit sui similis, Plaut. Trin. 2, 2, 7: omnem naturam esse servatricem sui, Cic. Fin. 5, 9, 26: cum videret, si non paruisset, dissimilem se futurum sui, id. Phil. 9, 3, 6; id. Tusc. 1, 19, 43: nihil malo quam et me mei similem esse et illos sui, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A, 2: habetis ducem memorem vestri, oblitum sui, Cic. Cat. 4, 9, 19: potens sui, Hor. C. 3, 29, 41: nihil est tam incontinens sui, Sen. Q. N. 3, 30, 6: quod sibi obsit, quia sit sibi inimicus, Cic. Fin. 5, 10, 28: inimicus ipse sibi putandus est, id. ib.: cum ipsi homines sibi sint per se cari, id. ib. 5, 13, 38: Medus infestus sibi, Hor. C. 3, 8, 19: crescit indulgens sibi hydrops, id. ib. 2, 2, 13; cf.: nec enim utilius quicquam est quam sibi utilem fieri, Sen. Ben. 1, 11, 5: Campanus se digna probra in insontem jacere, Liv. 25, 18, 8: (mundus) se ipse consumptione alebat sui, Cic. Univ. 6: cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui, Liv. 40, 54, 8: caecus amor sui, Hor. C. 1, 18, 14: sui contemptor, Quint. 12, 1, 20: in spem sui bonam adducitur, Sen. Ira, 2, 21, 3: (aër) imā sui parte maxime varius est, id. Q. N. 2, 11, 1: ipsa (virtus) pretium sui, id. Vit. Beat. 9, 4: neque est quod existimes illum vilem sibi fuisse: pretium se sui fecit, id. Ben. 1, 9, 1: saepe taedio laboris ad vilitatem sui compelluntur ignavi, Curt. 5, 9, 7: nemo non benignus est sui judex, Sen. Ben. 2, 26, 1: Romanus in ipso fine vitae vindex sui exstitit, Val. Max. 3, 2, 11: equestris ordinis juventus omnibus annis bis urbem spectaculo sui celebrabat, id. 2, 2, 9; cf. with ipse: utpote ipsā sui appellatione virorum majestati debitum a feminis reddens honorem, id. 2, 1, 7. —
   4    With prepp.: qui admisit in se culpam, Plaut. Trin. 1, 2, 6: culpam ut ab se segregent, id. ib. 1, 2, 42: segregat ab se omnis, id. Mil. 4, 6, 17; 4, 6, 62: me ad se deduxit, id. ib. 2, 1, 121; 3, 1, 118; id. Ps. 3, 2, 6: quae me non excludit ab se, sed apud se occludet domi, id. Men. 4, 2, 108: habet aliud (negotium) magis ex se et majus, Ter. And. 5, 4, 51: et fingunt quandam inter se nunc fallaciam, id. ib. 1, 3, 15: duxit secum virginem, id. Eun. 2, 1, 23; Cic. Att. 5, 17, 3; Liv. 35, 30; 43, 18: ex se generare, Quint. 1, 1, 36: — pro se quisque = unusquisque, every one, each one singly, etc., freq. in Livy (cf. suus, II. D. 2.): Pro se quisque id quod quisque potest ... Edit, Plaut. Am. 1, 1, 76: pro se quisque alius agnum inmolabat, alius pullum, Sen. Q. N. 4, 6, 2: pro se quisque sedulo Faciebant, Ter. Heaut. 1, 1, 74: cum pro se quisque tenderet ad portas, Liv. 6, 3; 6, 8; 1, 9; 1, 59; 2, 6: — Boiosque receptos ad se socios sibi adsciscunt, Caes. B. G. 1, 5 fin.: exercitum ante se mittit, id. ib. 1, 21: supra se collocare, id. ib. 1, 24: ex materiā in se omnia recipiente mundum factum esse, Cic. Ac. 2, 37, 118: litteras ad se ab amico missas protulit, id. Phil. 2, 4, 7: praedam prae se agentes, Liv. 5, 45; 38, 21: quam (rem publicam) exercitus, quantum in se fuit, prodebat, id. 2, 43; 9, 40; Nep. Iphic. 3, 4; cf. id. Hann. 12, 2 (v. infra, II. B. 2.): quibus poterat sauciis ductis secum, Liv. 4, 39.—Rarely referring to subj. inf.: nam dicere apud eum de facinore ... cum per se ipsum consideres, grave est, Cic. Deiot. 2, 4: non quia per se beatum est malo caruisse, Sen. Q. N. 1, prol. 6. —
   5    With inf. pass. in obj.-clause: ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur, Cic. Rep. 1, 1, 1: quibus (nominibus) illae res publicae sese appellari velint, id. ib. 1, 33, 50: qui se minus timidos existimari volebant, Caes. B. G. 1, 39, 6.—
   6    As predicate ( = suus, II. B. 2. δ;> very rare): quisquis est deus, si modo est alius ... totus est sensuus, totus visuus, totus audituus, totus animae, totus animi, totus sui, in his own power, independent, Plin. 2, 7, 5, § 14. —
   B Referring to a logical subject, other than the grammatical subj. of the clause.
   1    To a definite subj.: neque praeter se umquam ei servos fuit, Plaut. Capt. 3, 4, 48: hunc aiebant indignum civitate ac sese vivere, id. Trin. 1, 2, 176: exercitum consumptum videtis; quem turpiter se ex fugā recipientem ne qua civitas recipiat, etc., Caes. B. G. 7, 20 fin.: reliquos sese convertere cogunt, id. B. C. 1, 46: multis illi in urbibus reficiendi se et curandi potestas fuit, Cic. Phil. 9, 3, 6: cur his persequendi juris sui adimis potestatem, id. Div. in Caecil. 6, 21: cum nihil sit periculosius quam spatium confirmandi sese Antonio dari, id. Fam. 10, 33, 5: tantam ingenuit animantibus conservandi sui natura custodiam, id. N. D. 2, 48, 124: neque sui colligendi hostibus facultatem relinquunt, Caes. B. G. 3, 6: ut quam minimum spatii ad se colligendos Romanis daretur, id. ib. 3, 19; 3, 4; 4, 34; Hirt. B. G. 8, 16: Gallica acies nullum spatium respirandi recipiendique se dedit, Liv. 10, 28, 11: nec raptis aut spes de se melior aut indignatio est minor, id. 1, 9, 14: Faustulo spes fuerat regiam stirpem apud se educari, id. 1, 5, 5: proelium cum fiduciā sui commissum est, id. 7, 33, 5; 10, 14, 17: detecta fraus cautiores Thyreensis fecit: dato responso, nullam se novam societatem accepturos, etc., id. 36, 12, 8: patres censuerunt, qui honorem, quem sibi capere per leges liceret, peteret, etc., id. 32, 7, 11: jusso magistro equitum abdicare se magistratu, id. 4, 35; 22, 33, 12: haec cum apud timentes sibimet ipsos increpuissent, id. 6, 37, 1: ab ipso, quaerenti sibi commendationem ad gentem monitus, id. 36, 8, 4 Weissenb. ad loc.: signa peditum, prae se habentium scuta, id. 38, 21, 3: invenere oppidanos vim hostium ab se arcentes, id. 6, 9, 7: exire enim sua secum efferentibus jussis primum arma ademit, id. 43, 18, 11; cf. § 10: quos in numerum pecorum redegit ignoratio sui, Sen. Vit. Beat. 5, 2: quia nullum illis sui regimen est, id. Ep. 94, 67: inter se nihil inlicitum, Tac. H. 5, 5; 1, 64: quasi objurgatio sui est, Quint. 11, 3, 49.—
   2    To indefinite subj.: deforme est de se ipsum praedicare, Cic. Off. 1, 38, 137: posse enim liberalitate uti non spoliantem se patrimonio nimirum est pecuniae fructus maximus, id. ib. 2, 18, 64: non arbitrari sese scire quod nesciat, id. Ac. 1, 4, 16: cui proposita sit conservatio sui, id. Fin. 5, 13, 37: sic amicitiae ... effectrices sunt voluptatum tam amicis quam sibi, id. ib. 1, 20, 67: amare ... etiam si ad se ex iis nihil redeat, id. ib. 2, 24, 78: (judicatio) quae aut sui laudem aut adversarii vituperationem contineat, id. Inv. 1, 51, 97; id. Or. 36, 124; id. Off. 1, 39, 139: ut, quanti quisque se faciat, tanti fiat ab amicis, id. Lael. 16, 59; id. Off. 1, 28, 99; id. Rosc. Com. 17, 52 fin.: si nullus ex se metus aut spes, Tac. A. 2, 38: ceterum et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices, Quint. 9, 2, 14: sibi servire gravissima est servitus, Sen. Q. N. 3, praef. 17: quam multa sunt vota, quae etiam sibi fateri pudet, id. Ben. 6, 38, 5: nec haec vilitas sui est, id. Clem. 1, 3, 4: culpa est, immiscere se rei ad se non pertinenti, Dig. 50, 17, 36: profecto est supplicio se liberare tam facile quam supplicium perpeti, Val. Max. 3, 2, 6.
II Hence, in dependent clauses, transf., as pers. pron. 3d pers., with reflex. reference, him, her, it, them; he, she, they, etc.
   A In gen., of an obj. indentified with,
   1    The gram. subj. of the principal clause: qui omnis se amare credit, quemque aspexerit, Plaut. Mil. 4, 9, 14: illa mulier lapidem silicem subigere ut se amet, potest, id. Poen. 1, 2, 77; id. Cas. prol. 46: orare jussit, si se ames, jam ut ad sese venias, Ter. And. 4, 2, 4: ait, si ... non id metuat, ne, ubi acceperim, Sese relinquam, id. Eun. 1, 2, 61: timet animum amicae se erga ut sit suae, id. Heaut. 1, 2, 15: utrumque jussit interfici, alterum, quia viam demonstravisset interimendi sui, Cic. Tusc. 5, 20, 60: qui precabantur, ut sibi sui liberi superstites essent, id. N. D. 2, 28, 72; id. Prov. Cons. 17, 42: ne ipse quidem suā tantā eloquentiā mihi persuasisset, ut se dimitterem, id. Or. 28, 100: impetrat a senatu, ut dies sibi prorogaretur, id. Verr. 2, 1, 38, § 98: hunc sibi ex animo scrupulum, qui se dies noctisque stimulat, ut evellatis, postulat, id. Rosc. Am. 2, 6: Iccius nuntios ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur, Caes. B. G. 2, 6 fin.: quos cum apud se conspexisset ... quid ad se venirent, id. ib. 1, 47: mittit, qui petant atque orent, ut sibi subveniat, id. B. C. 1, 17: Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux lectus esset, praestantem virum credebat, Liv. 21, 39, 8: Pausanias orare coepit, ne se prodiret, Nep. Paus. 8, 6: cum ejus principes animadvertisset timere, ne propter se bellum eis Lacedaemonii indicerent, id. Them. 8, 3: Ubii legatos mittunt, qui doceant ... neque ab se fidem laesam, Caes. B. G. 6, 9: tum Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc., Liv. 2, 55, 6: transfugit, patris in se saevitiam conquerens, id. 1, 53, 5: praesidia imposuit in urbibus, quae ad se defecerant, Sall. J. 61, 1: navigia sarcina depressa parum ostendunt non aquam sibi resistere? Sen. Q. N. 2, 9, 3.—So in phrases incorporated with a principal clause: Nicias vehementer tuā sui memoriā delectatur, Cic. Att. 13, 1, 3: nihil est appetentius similium sui, id. Lael. 14, 50: Pompeius facultatem sui insequendi ademerat, Caes. B. C. 1, 29: praefectum in se ruentem trans fixit, Curt. 4, 16, 23: rediere cum legatis ad redimendos sese missis, Liv. 22, 59, 18: potestatem omnibus adeundi sui fecit, Suet. Tib. 40: Germanicus legiones universas sibi summam reipublicae deferentes compescuit, id. Calig. 1: quam si di inmortales potestatem visendi sui faciant, Sen. Clem. 1, 19, 9: (terra) non potest tam multa tantoque se ipsā majora nutrire, nisi, etc., id. Q. N. 6, 16, 3.—
   2    Of an obj. indentified with a logical subj., other than the gram. subj. of the leading clause: a Caesare valde liberaliter invitor, sibi ut sim legatus, Cic. Att. 2, 18, 3: horum unum quidque ... a se potius quam ab adversariis stare demonstrabitur, id. Inv. 1, 43, 81; id. Mil. 16, 44: nam mihi scito jam a regibus adlatas esse litteras, quibus mihi gratias agant, quod se meā sententiā reges appellaverim, id. Fam. 9, 15, 4: testem rei publicae relinquere, meae perpetuae erga se voluntatis, id. ib. 1, 4, 10: quos non tam ulcisci studeo quam sanare sibi ipsos, id. Cat. 2, 8, 17: quo ex oppido cum legati ad eum venissent oratum, ut sibi ignosceret, Caes. B. G. 7, 12; Liv. 6, 42; 1, 5: cum ei in suspitionem venisset, aliquid in epistulā de se esse scriptum, Nep. Paus. 4, 1: cohortem octavam decimam Lugduni, solitis sibi hibernis, relinqui placuit, Tac. H. 1, 64. —
   B In partic., in reported words or thoughts (orat. obliqua) referring to the person to whom they are ascribed.
   1    As subj. or obj., direct or indirect, with inf.: quos Hannibal misit astrictos jure jurando se redituros esse, nisi, etc., Cic. Off. 1, 13, 40: Postumius mihi nuntiavit ... se a Marcello ad me missum esse, id. Fam. 4, 12, 2: qui dixisse fertur a se visum esse Romulum ... eum sibi mandasse ut populum rogaret ut sibi eo in colle delubrum fieret: se deum esse, id. Rep. 2, 10, 20; id. Mil. 35, 95 sqq.: nuntium mittit ... sese diutius sustinere non posse, Caes. B. G. 2, 6 fin.: Divitiacus Caesarem obsecrare coepit ... scire se illa esse vera, nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere ... sese tamen amore fraterno commoveri, id. ib. 1, 20: unum se esse, qui, etc. ... ob eam rem se ex civitate profugisse, id. ib. 1, 31: haec sibi esse curae, id. ib. 1, 40: non sese Gallis, sed Gallos sibi bellum intulisse, id. ib. 1, 44: ipsos se inter multitudinem militum occultasse, id. ib. 7, 38: sensit Themistocles, si eo pervenisset, sibi esse pereundum, Nep. Them. 8, 6: dato responso (sc. a Thyreensibus), nullam se novam societatem accepturos, Liv. 36, 12, 8.—
   2    In subordinate clauses, questions, exhortations, etc., with subj.
   a In gen.: qui abs te taciti requirunt, cur sibi hoc oneris imposueris, cur se potissimum delegeris, Cic. Planc. 18, 46; 2, 6; id. Marc. 10, 30: conclamavit, quid ad se venirent? Caes. B. G. 1, 47: unum petere ac deprecari ... ne se armis despoliaret, id. ib. 2, 31: ad quos cum Caesar nuntios misisset, qui postularent, eos qui sibi bellum intulissent, sibi dederent, id. ib. 4, 16: cur sui quicquam esse imperii trans Rhenum postularet? id. ib.: Cicero respondit, si ab armis discedere velint, se adjutore utantur, id. ib. 5, 41: Veneti legationem ad Crassum mittunt, si velit suos recipere, obsides sibi remittat, id. ib. 7, 4: rex ignarus quae legati ejus (Hannibalis) ad se adlaturi fuissent, Liv. 23, 39: hac necessitate coactus, domino navis, qui sit, aperit, multa pollicens, si se conservasset, Nep. Them. 8, 6: legatos in Bithyniam miserunt, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberent sibique dederet (for secum, v. I. A. 4. supra), id. Hann. 12, 2.—
   b Esp., in subordinate clauses (sub-oblique), with subj. expressing the assertion or view of the person reported as speaking: magnam Caesarem injuriam facere, qui vectigalia sibi deteriora faceret, Caes. B. G. 1, 36: quod sibi Caesar denuntiaret, id. ib.: sed eo deceptum, quod neque commissum a se intellegeret, quāre timeret, id. ib. 1, 14: quod nec paratus ... obsecutus esset, credidissetque, cum se vidissent Aetoli, omnia, etc., Liv. 35, 44, 3: Ambiorix locutus est, ... sua esse ejusmodi imperia, ut non minus haberet juris in se multitudo, quam ipse in multitudinem, Caes. B. G. 5, 27: Divitiacus ait, ... nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere, propterea quod per se crevisset, id. ib. 1, 20: eos incusavit, quod sibi quaerendum aut cogitandum putarent, etc., id. ib. 1, 40: decima legio Caesari gratias egit, quod de se optimum judicium fecisset, id. ib. 1, 41: doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur, id. B. C. 1, 9: tum ei dormienti eundem visum esse rogare ut, quoniam sibi vivo non subvenisset, etc., Cic. Div. 1, 27, 57: Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux potissimum lectus esset, praestantem virum credebat, Liv. 21, 39, 8: Pausanias orare coepit ... quod si eam veniam sibi dedisset, magno ei praemio futurum, Nep. Paus. 4, 6: neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset, id. ib. 4, 3: Caesar legatos cum his mandatis mittit, Quoniam ... hanc sibi populoque Romano gratiam referret, Caes. B. G. 1, 35: nos esse iniquos, quod in suo jure se interpellaremus, id. ib. 1, 44: neque ipsos in his contentionibus, quas Aedui secum habuissent, usos esse, etc., id. ib.: maximae sibi laetitiae esse praedicavit, quod aliquos patria sua se meliores viros haberet, Val. Max. 6, 4, ext. 5.—Rarely with indic. when the author asserts the action as a fact: Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc. ( = eo; cf. infra, C.), Liv. 2, 55, 6.—
   C Without reflex. reference, = an oblique case of is or ipse (in the best prose rare, and mostly where the conception of the orat. obliq. is suggested by the context; cf. B. 2. b. supra): i, seis, jube transire huc quantum possit, se ut videant domi Familiares ( = eam), Plaut. Mil. 2, 2, 26; 1, 1, 6: me misit miles ad Eam ... ut hinc in Elatiam hodie eat secum semul, id. Bacch. 4, 2, 9: ut eum, qui se hic vidit, verbis vincat, ne is se viderit, id. Mil. 2, 2, 31; cf. v. 35; 3, 2, 54: ut eam in se dignam condicicnem conlocem, id. Trin. 1, 2, 122: ipsi hi mihi dant viam, quo pacto ab se argentum auferam, id. Ep. 2, 2, 9; id. Poen. 5, 2, 123: dicit capram, quam dederam servandam sibi, etc., id. Merc. 2, 1, 15: unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui, Ter. And. 1, 5, 46: cum Epaminondas accusatur, quod ei, qui sibi ex lege praetor successerat, exercitum non tradiderit, Cic. Inv. 1, 33, 55: et se ipsum nobis, et eos, qui ante se fuerunt, in medio posuit, id. ib. 2, 2, 7 (but B. and K. bracket se): Dexo hic, quem videtis, non quae privatim sibi eripuisti, sed unicum abs te filium flagitat, id. Verr. 2, 5, 49, § 128: postea quam exposuit quae sibi videbantur, id. Div. 1, 54, 122 (dub.; B. and K. ipsi): et cum ad illum scribas, nihil te recordari de se, id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 23 (B. and K. bracket de se): quem Caesar, ut erat de se meritus, donatum pronuntiavit, Caes. B. C. 3, 53: Caesar Rhenum transire constituit ... quod auxilia contra se Treveris miserant, id. B. G. 6, 9 init.: Metellus ... in eis urbibus, quae ad se defecerant ... praesidia inponit, Sall. J. 61, 1; 66, 1: Bocchus flectitur, reputando quae sibi duobus proeliis venerant, id. ib. 103, 2: statuit urbis, quae ... adversum se opportunissimae erant, circumvenire, id. ib. 88, 4: ipse ... ex perfugis cognitis ... qui cum eo (Scipione) bellum contra se gerebant, Hirt. B. Afr. 8 fin.: vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt, Hor. Ep. 2, 1, 83; id. S. 2, 8, 82: centum boves militibus dono dedit, qui secum fuerant, Liv. 7, 37, 3; 8, 35: Hannibalem angebat, quod Capua pertinacius oppugnata ab Romanis quam defensa ab se ... animos averterat, id. 26, 38, 1: alter victus fratrum ante se strage, id. 1, 25, 11 Weissenb. ad loc.; 7, 6, 12: Caesar ... omnibus qui contra se arma tulerant, ignovit, Vell. 2, 56, 1: quamquam obsidione Massiliae, quae sibi in itinere portas clauserat, retardante ... tamen omnia subegit, Suet. Caes. 34: cujus rector circa se dimicans occubuerat, id. Tib. 4: quod eos coëgit superare Lacedaemonios, quos ante se nemo ausus fuit aspicere, Nep. Epam. 8, 3 (cf.: ante illum, id. Iphic. 1, 3): quae nox sibi proxima venit, insomnis, Luc. 5, 805.
III Pron. recipr., each other, one another: nam cum esset Praenestinis nuntiatum ... patres ac plebem in semet ipsos versos, Liv. 6, 28, 1; so very rare, except in phrase: inter se, one another, each other, mutually, reciprocally, = ἀλλήλους (prop. between or among them, among themselves, hence no ellips. of another se is to be assumed; cf. Krebs, Antibarb. p. 609; Hand, Turs. 3, p. 397 sqq.): nil cessarunt ilico Osculari atque amplexari inter se, Plaut. Mil. 5, 39; 2, 1, 61; 3, 1, 120: video eos inter se amare, Ter. Ad. 5, 3, 42: neque solum colent inter se ac diligent (cf. ante: alter ab altero postulabit), Cic. Lael. 22, 82: Cicerones pueri amant inter se, id. Att. 6, 1, 12; id. Q. Fr. 3, 3, 1; id. Cat. 3, 5, 13; id. N. D. 1, 44, 122: inter se adspicere, id. Cat. 3, 5, 13: inter se congruere, id. Rosc. Am. 22, 62: complecti inter se milites coepisse, Liv. 7, 42, 6: ut neque inter se contingant trabes, Caes. B. G. 7, 23; id. B. C. 1, 21: inter se nondum satis noti, Liv. 21, 39, 7: populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rempublicam tractabant, Sall. J. 41, 2: bellum summā inter se contentione gerere, Cic. Rep. 1, 16, 25: cum inter se timerent, Nep. Dion, 4, 1; id. Eum. 4, 2: haec inter se quam repugnent, contradict one another, Cic. Tusc. 3, 29, 72; id. N. D. 1, 12, 30 (cf.: sibi repugnare, to be inconsistent with itself; v. Krebs, Antibarb. p. 1018): inter se differre, Caes. B. G. 1, 1: cur legendi sint, nisi ipsi inter se, qui idem sentiunt, non intellego, by one another, Cic. Tusc. 2, 3, 8: quosdam inter se similis, id. Ac. 2, 17, 55: res inter se similes, Quint. 9, 2, 51; 9, 4, 17. — With subst.: adhaesitationes atomorum inter se, Cic. Fin. 1, 6, 19: quae res eos in bello inter se habuit, Sall. J. 79, 3; cf.: auxerant inter se opinionem, their mutual regard, Liv. 21, 39, 9.—Pleon.: vitam inter se utriusque conferte, Cic. Rosc. Com. 7, 20: compositis inter se rebus, Sall. J. 66, 2: vitatur duriorum inter se congressus, Quint. 11, 3, 35.—Of local relation: duas insulas propinquas inter se, Sall. H. 1, 61 Dietsch; id. J. 98, 3: postquam haud procul inter se erant, id. ib. 53, 7: haud longe inter se castra facere, id. ib. 55, 6 (inter se, without recipr. reference,
v. supra, I. A. 4.).
Idiomatic uses.
   A Se, with prepp., one's house, home; mostly ad se, apud se, to or at one's house, home, at home: quae me non excludet ab se, sed apud se occludet domi, Plaut. Men. 4, 2, 108: postquam in aedis me ad se deduxit domum, id. Mil. 2, 1, 43: me ad se ad prandium, ad cenam vocant, id. ib. 3, 1, 118: intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se, Lucil. ap. Charis. p. 86 P.: L. Caesar, ut veniam ad se, rogat, Cic. Att. 15, 4, 5: qui a me petierit ut secum et apud se essem cottidie, id. ib. 5, 6, 1.—
   2    Trop.: num tibi videtur esse apud sese? in his senses, Ter. Hec. 4, 4, 85. —
   B Sibi pleonast. as dat. of the interested person: ipse autem Ariovistus tantus sibi spiritus sumpserat, Caes. B. G. 1, 33 fin.: tum sibi M. Pisonis domum ubi habitaret elegerat, Cic. Phil. 2, 25, 61; cf. I. A. 2. supra. So esp. freq. in expressions of surprise or abrupt questions (commonly, but loosely called a dat. ethic.): quid sibi vult pater? cur simulat? Ter. And. 2, 3, 1: quid sibi hic vestitus quaerit? id. Eun. 3, 5, 10: hostes admiratio cepit, quidnam sibi repentinus clamor vellet, Liv. 44, 12, 1: quid ergo sibi vult pars altera orationis? id. 40, 12, 14: mirantes, quid sibi vellet, id. 3, 35, 5; 3, 50, 15; 4, 13, 12; 32, 25, 10: pro deum fidem quid vobis vultis? id. 3, 67, 7. —
   C Sibi with suus, emphasizing the idea of possession, his own, etc. (ante- and post-class.): cocleae ... Suo sibi suco vivont, Plaut. Capt. 1, 1, 13: sed is quo pacto serviat suo sibi patri, id. ib. prol. 5; 46: si ille huc salvos revenit, reddam suom sibi, id. Trin. 1, 2, 119 Brix. ad loc.: suam sibi rem salvam sistam, id. Poen. 5, 2, 123: locus argumento'st suom sibi proscaenium, id. ib. prol. 57; 97: omnem rem inveni, ut sua sibi pecunia hodie illam faciat leno libertam suam, id. Pers. 1, 3, 1: suo sibi gnato, id. As. 4, 2, 16: hunc telo suo sibi a foribus pellere, id. Am. 1, 1, 113: sua sibi ingenua indoles, id. Mil. 3, 1, 38: suo sibi gladio hunc jugulo, Ter. Ad. 5, 8, 35: uvas suo sibi pampino tegito, Col. Arb. 11: suo sibi jure ablui, id. R. R. 12, 7; 12, 41: suo sibi argumento refutatus, Gell. 5, 10, 16: suo sibi lacte aleret, id. 12, 1, 6: a suis sibi parentibus, App. M. 1, p. 104, 35: in suis sibi domibus, id. ib. 1, p. 106, 31; 4, p. 157, 7; 6, p. 186, 24: qui Deo ... sua sibi opera praetulerunt, Lact. 2, 5, 6; 3, 28, 20: in suo sibi pervoluta sanguine, App. M. 8, p. 207, 22; Vitr. 8, 7: cum sua sibi natione captivus, Min. Fel. 10, 4: IN SVO SIBI POSITVS, Inscr. Orell. 4495: AEDEM CVM SVO SIBI HYPOGAEO, Inscr. Rein. p. 646, 109.—In many passages in class. prose sibi occurs with suus, but retains its pronom. force: factus consul est bis, primum ante tempus, iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero, in good time for himself, Cic. Lael. 3, 11: satis superque esse sibi suarum cuique rerum, id. ib. 13, 45: priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit, id. Phil. 2, 37, 96: vult ille inbecillitatis sibi suae conscius timere pituitam? Sen. Q. N. 6, 2, 4 (v. suus II. D. 3. α).

Latin > French (Gaffiot 2016)

sŭī,² gén., sĭbĭ et sĭbī, dat., sē, acc. et abl., pour tous les genres, sing. et pl. ; pron. réfléchi, de soi, à soi, soi ; d’eux, d’elles, à eux, à elles, etc.
1 [renvoyant au sujet] : virtus est amans sui Cic. Læl. 98, la vertu est éprise d’elle-même ; principes sui conservandi causa profugerunt Cic. Cat. 1, 7, les premiers citoyens se sauvèrent pour assurer leur salut, cf. Cæs. G. 3, 6, 1 ; 4, 34, 5 ; 5, 38, 2 ; ferrum se inflexit Cæs. G. 1, 25, le fer s’est infléchi || [sujet logique] : neque sui colligendi hostibus facultatem relinquunt Cæs. G. 3, 6, et ils ne laissent pas aux ennemis la possibilité de se rassembler ; deforme est de se ipsum prædicare Cic. Off. 1, 137, il est laid de se louer soi-même || [dat. explétif] : quid sibi vult clamor ? Liv. 44, 12, 1, que signifient les cris ? cf. Liv. 40, 12, 14, v. volo ; servit suo sibi patri Pl. Capt. 5, il est l’esclave de son propre père
2 [renvoyant dans une subordonnée, au sujet (grammatical ou logique) de la prop. principale] : impetrat a senatu, ut dies sibi prorogaretur Cic. Verr. 2, 1, 98, il obtient du sénat un délai ; a Cæsare invitor, sibi ut sim legatus Cic. Att. 2, 18, 3, je reçois de César l’invitation d’être son lieutenant || [sans crainte de l’équivoque] : Ariovistus respondit..., quod sibi Cæsar denuntiaret se Hæduorum injurias non neglecturum, neminem secum sine sua pernicie contendisse Cæs. G. 1, 36, 6, Arioviste répondit... ; quant à ce que César lui notifiait qu’il [César] ne resterait pas indifférent aux injustices qu’on ferait aux Héduens, il l’avertissait que personne ne s’était mesuré avec lui [Arioviste] sans trouver sa perte
3 inter se = pron. réciproque, l’un l’autre : inter se diligunt Cic. Læl. 82, ils s’aiment l’un l’autre, réciproquement, cf. Cic. Cat. 3, 13 ; Nat. 1, 122 ; Att. 6, 1, 12 ; hæc inter se quam repugnent, plerique non vident Cic. Tusc. 3, 72, combien ces idées sont contradictoires, la plupart des gens ne le voient pas. anc. dat. sibei CIL 1, 15, etc.; sibe CIL 1, 1267 ; 5, 300 ; Quint. 1, 7, 24 || renforcement sepse Cic. Rep. 3, 12, cf. Sen. Ep. 108, 32 || semet Hor. S. 1, 6, 78 ; Liv. 2, 12, 7 ; 2, 44, 8, etc. ; sibimet décad.

Latin > German (Georges)

sui (Genet.), das griech. οὗ, seiner (seiner eigenen Person), gegen sich, Dat. sibi, sich (seiner eigenen Person), Acc. se u. sese, sich (seine eigene Person), bezieht sich (als Pronom. reflex.) auf das nächst vorhergehende Subjekt, I) im allg.: se ipsum amat, Cic.: ipse per se faceret, Cic.: venerunt sui (von einer Mehrheit Menschen) purgandi causā, Caes.: so auch sui conservandi causā profugerunt, Cic.: eum sibi demandasse, Cic.: qui (optimates) hoc sibi nomen arrogaverunt, Cic.: persuasisset, ut se dimitterem, ihn, Cic.: so auch petivit, ut se scriberent, Cic.: quod sese movet, Cic.: fugae sese mandabant, Cic.: – Zuw. (bes. in der Umgangsspr.) sibi für ei (ihm), se für eum (ihn), Abl. se für eo, s. Brix Plaut. mil. 182. Dräger Hist. Synt.² 1. § 30. – II) insbes.: A) sibi, α) als Dat. ethic., quid hic sibi vestitus quaerit? Ter.: quidnam sibi clamor vellet, Liv. – β) bei suus als Verstärkung des Besitzbegriffes, suo sibi hunc gladio iugulo, Ter.: singula suo sibi iure eluito, Colum. – B) ad se, apud se, wie unser zu sich, bei sich = in seine-, in seiner Behausung, intro nos vocat ad se, tenet intus apud se, Lucil. fr.: ut veniam ad se rogat, Cic.: qui a me petierit, ut secum et apud se essem cotidie, Cic. – so auch bildl., esse apud se, bei sich = bei Besinnung sein, Ter. Hec. 707. – / arch. Dat. sibe, nach Quint. 1, 7, 24: seibi, Corp. inscr. Lat. 1, 1223: sibei, Corp. inscr. Lat. 1, 38; 1, 196, 4 u.ö.: vulg. Dat. sebe, Corp. inscr. Lat. 12, 1356: arch. Akk. Plur. sed, ibid. 1, 196, 13 u. 14; 1, 197, 21. – Verstärkt, sepse = se ipse, Cic. de rep. 3, 12 (vgl. Sen. ep. 108, 32). – sibimet (vgl. Diom. 332, 10), Vulg. Ierem. 3, 6: sibimet ipsi, Vulg. Hebr. 5, 6. – semet (vgl. Diom. 332, 10), Titin. com. 147. Hor. sat. 1, 6, 78. Liv. 2, 12, 7 u. 2, 44, 8: semet ipsum, ipso, ipsos, ipsas, oft in der Vulg., s. Concordant. bibl. sacr. (Venet. 1768). p. 627. col. b u. c.

Latin > Chinese

sui, sibi, se. sing et plur. pron. :: 自己。Secum (cum se) 同自己。Sibimet, semet. v. met. Sese pro Se. Suo sibi gladio vulneravit 以刀自傷。Malae rei quam nullius duces se esse volunt 彼等盡欲爲惡事之首且恐己不爲首也。Sibi suo tempore 在己時。Ad se 至己處。Apud se 在自家。Quid sibi vult hoc 此何意。