ἀνίημι

English (LSJ)

ης (ἀνιεῖς, as if from ἀνιέω, dub. in Il.5.880), ησι: impf. ἀνίην, Hom. and Att. 2 and 3sg. εις, ει, Ion. 3sg.

   A ἀνίη SIG1 (Abu Simbel, vi B. C., Iterat. ἀνίεσκε Hes.Th.157; also ἠνίει Hp.Epid.7.46; 1sg. ἀνίειν Luc.Cat.4: fut. ἀνήσω: pf. ἀνεῖκα: aor. 1 ἀνῆκα; Ion. ἀνέηκα.:—the Homeric forms ἀνέσει Od.18.265, aor. opt. ἀνέσαιμι 14.209, part. ἀνέσαντες 13.657 should be referred to ἀνέζω, but ἄνεσαν Il.21.537 is from ἀνίημι: aor. 2, 3pl. ἀνεῖσαν Th.5.32, imper. ἄνες A.Ch.489, S.Ant. 1101, E.Hel.442, subj. ἀνῇς A.Eu.183, Ep. 3sg. subj. ἀνήη Il.2.34, opt. ἀνείη, inf. ἀνεῖναι, part. ἀνείς:—Pass., ἀνίεμαι: pf. ἀνεῖμαι Hdt.2.65, A.Th.413, 3pl. pf. ἀνέωνται Hdt.2.165 (v.l. ἀνέονται), inf. ἀνἑῶσθαι (sic) Tab.Heracl.1.153: aor. part. ἀνεθείς Pl.R.41ce: fut. ἀνεθήσομαι Th.8.63. [ἀνῐ- Ep., ἀνῑ- Att.: but even Hom. has ἀνῑει, ἀνῑέμενος, and we find ἀνῐησιν in Pl.Com.153 (anap.).]: —send up or forth, Ζεφύροιο . . ἀήτας Ὠκεανὸς ἀνίησιν Od.4.568; of Charybdis, τρὶς μὲν γάρ τ' ἀνίησιν . . τρὶς δ' ἀναροιβδεῖ 12.105; ἀφρὸν ἀ. spew up, vomit, A.Eu.183; σταγόνας [αἵματος] ἀ. S.OT1277; of the earth, καρπὸν ἀ. make corn or fruit spring up, h.Cer.333; κνώδαλα A. Supp.266; also of the gods, ἀ. ἄροτον γῆς S.OT270, etc.; so of females, produce, ib.1405:—in Pass., σπαρτῶν ἀπ' ἀνδρῶν ῥίζωμ' ἀνεῖται A.Th.413: then in various relations, συὸς χρῆμα ἀ. S.Fr.401; κρήνην E.Ba.766; of a forest, πῦρ καὶ φλόγα Th.2.77; πνεῦμ' ἀνεὶς ἐκ πνευμόνων E.Or.277:—send up from the grave or nether world, A.Pers.650, Ar.Ra.1462, Phryn.Com.1 D., Pl.Cra.403e, etc.:— Pass., ἐκ γῆς κάτωθεν ἀνίεται ὁ πλοῦτος ibid.; of fruit, Thphr.CP5.1.5.    2 let come up, give access to, τινά X.HG2.4.11; εἰς τὸ πεδίον ib. 7.2.12.    II let go, from Hom. downwds. a very common sense, ἐμὲ δὲ γλυκὺς ὕπνος ἀνῆκεν, i.e. left me, Il.2.71, etc., cf. Pl.Prt.310d: —Pass., ἀνίεσθαι wake up, D.S.17.56; set free, ἐκ στέγης ἀ. S.Ant. 1101; let go unpunished, ἄνδρα τὴν ὀλιγαρχίαν λυμαινόμενον X.HG2.3.51, cf. Lys.13.93; ἄνετέ μ' ἄνετε leave me alone, forbear, S.El. 229 (lyr.); of a state of mind, ἐμὲ δ' οὐδ' ὣς θυμὸν ἀνίει . . ὀδύνη Il. 15.24; ὅταν μ' ἀνῇ νόσος μανίας E.Or.227; ὥς μιν ὁ οἶνος ἀνῆκε Hdt.1.213, etc.; ἀ. ἵππον to let him go (by slackening the rein), S.El.721; ἵππους εἰς τάχος ἀ. X.Eq.Mag.3.2; τῷ δήμῳ τὰς ἡνίας ἀ. Plu.Per. 11.    b loosen, unfasten, δεσμόν Od.8.359 (v.l. δεσμῶν) ; δεσμά τ' ἀνεῖσαι Call.Hec.1.2.13: hence, open, πύλας ἄνεσαν Il.21.537; ἀ. θύρετρα E.Ba.448; ἀ. σήμαντρα break the seal, Id.IA325:—Pass., πύλαι ἀνειμέναι D.H.10.14.    2 ἀ. τινί let loose at one, slip at, ἀ. τὰς κύνας X.Cyn.7.7: hence ἄφρονα τοῦτον ἀνέντες Il.5.761, cf. 880: c. acc. et inf., Διομήδεα μαργαίνειν ἀνέηκεν ib.882: generally, set on or urge to do a thing, c. inf., Μοῦσ' ἄρ' ἀοιδὸν ἀνῆκεν ἀειδέμεναι Od.8.73, cf. 17.425, Il.2.276, 5.422: freq. c. acc. pers. only, let loose, excite, as οὐδέ κε Τηλέμαχον . . ῷδ' ἀνιείης Od.2.185; μέγας δέ σε θυμὸς ἀνῆκεν Il.7.25; τοῖσιν μὲν Θρασυμήδεα δῖον ἀνῆκεν urged Thrasymedes to their aid, 17.705:—so in Pass., ἅπας κίνδυνος ἀνεῖται σοφίας Ar.Nu.955.    3 ἀ. τινὰ πρός τι to let go for any purpose, τὸν λεὼν . . ἀνεῖναι πρὸς ἔργα τε καὶ θυσίας Hdt.2.129; ἐς παιγνίην ἑωυτὸν ἀ. ib. 173; τὰ μικρὰ εἰς τύχην ἀνείς E.Fr.974 (v.l. ἀφείς) ; τὰ σώματα ἐπὶ ῥᾳδιουργίαν X.Cyr.7.5.75; ἐὰν δ' ἀνῇς, ὕβριστον χρῆμα κἀκόλαστον [γυνή] if you leave her free, Pl.Com.98.    4 let, allow, c. acc. et inf., ἀνεῖναι αὐτοὺς ὅ τι βούλονται ποιεῖν Pl.La.179a; ἀ. τρίχας αὔξεσθαι Hdt.2.36, cf. 4.175: with inf. omitted, ἀνεῖσα πένθει κόμαν E. Ph.323; ἀ. στολίδος κροκόεσσαν τρυφάν ib.1491; κόμας Plu.Lys.1: c. dat. pers. et inf., ἀνεὶς αὐτῷ θηρᾶν having given him leave to hunt, X.Cyr.4.6.3.    5 Med., loosen, undo, c. acc., κόλπον ἀνιεμένη baring her breast, Il.22.80; αἶγας ἀνιέμενοι stripping or flaying goats, Od.2.300; so ἀνεῖτο λαγόνας E.El.826; so in Act., ἀνιέναι· δέρειν, Hsch.    6 let go free, leave untilled, of ground dedicated to a god, τέμενος ἀνῆκεν ἅπαν Th.4.116; ἀργὸν παντάπασι τὸ χωρίον ἀνιέντες τῷ θεῷ Plu.Publ.8; generally, τὴν χώραν ἀ. μηλόβοτον Isoc.14.31; ἀρούρας ἀσπόρους ἀ. Thphr.HP8.11.9; στέλεχος ἀνειμένον allowed to run wild, LXX Ge.49.21:—but this sense mostly in Pass., devote oneself, give oneself up, ἐς τὸ ἐλεύθερον Hdt.7.103; esp. of animals dedicated to a god, which are let range at large (cf. ἄνετος), ἀνεῖται τὰ θηρία Id.2.65; of a person devoted to the gods, νῦν δ' οὗτος ἀνεῖται στυγερῷ δαίμονι S.Aj.1214; of places, etc., θεοῖσιν ἀ. δένδρεα Call. Cer.47; ἄλσος ἀνειμένον a consecrated grove, cj. in Pl.Lg.761c; of land, ἀ. εἰς νομάς PTeb.60.8,72.36 (ii B.C.): hence metaph., ἀνειμένος εἴς τι devoted to a thing, wholly engaged in it, e.g. ἐς τὸν πόλεμον Hdt.2.167; ἀνέωνται ἐς τὸ μάχιμον they are given up to military service, ib.165; ἐς τὸ κέρδος λῆμ' ἀνειμένον given up to... E.Heracl. 3: hence pf. part. Pass. ἀνειμένος as Adj., going free, left to one's own will and pleasure, at large, S.Ant.579, El.516; ἀ. τι χρῆμα πρεσβυτῶν γένος καὶ δυσφύλακτον E.Andr.727; πέπλοι ἀνειμένοι let hang loose, ib.598; τὸ εἰς ἀδικίαν καὶ πλεονεξίαν -μένον unrestrained propensity to... Plu.Num.16; σώματα πρὸς πᾶσαν ἐπιθυμίαν ἀνειμένα Id.Lyc.10.    7 slacken, relax, opp. ἐπιτείνω or ἐντείνω, of a bow or stringed instrument, unstring, as Hdt.3.22, cf. Pl.R.442a, Ly.209b, X.Mem.3.10.7, etc.; esp. of musical scales, ἁρμονίαι ἀνειμέναι, opp. σύντονοι, Arist.Pol.1342b22, al.; ἀνειμένα Ἰαστὶ μοῦσα Pratin.Lyr.5: metaph., ὀργῆς ὀλίγον τὸν κόλλοπ' ἀ. Ar.V.574, cf. Pherecr.145.4, Pl.R.410e; πολιτεῖαι ἀνειμέναι καὶ μαλακαί Arist.Pol.1290a28; τοῖς γηράσκουσι ἀνίεται ἡ συντονία GA787b13; ἀνειμένη τάσις the grave accent, Sch.D.T.p.130H.; οἱ πάγοι τὰς φλόγας ἀ. temper, Arist. Mu.397b2: hence,    b remit, neglect, give up, στέρνων ἀραγμούς S.OC1608; φυλακὰς ἀνῆκα E.Supp.1042; φυλακήν, ἄσκησιν, etc., Th.4.27, X.Cyr.7.5.70, etc.; ἀ. θάνατόν τινι to remit sentence of death to one, let one live, E.Andr.531; ἔχθρας, κολάσεις τισί Plu.2.536a; ἀ. τὰ χρέα, τὰς καταδίκας, Id.Sol.15, D.C.64.8, cf. 72.2; ἄνες λόγον speak more mildly, E.Hel.442; so ἀ. τινὸς ἔχθραν Th.3.10; ἀ. ἀρχήν, πόλεμον, etc., Id.1.76, 7.18, etc.:—Pass., to be treated remissly, ἀνεθήσεται τὰ πράγματα Id.8.63; ὁ νόμος ἀνεῖται has become effete, powerless, E.Or.941: freq. in pf. part. ἀνειμένος as an Adj., ἐν τῷ ἀνειμένῳ τῆς γνώμης when their minds are not strung up for action, Th.5.9; ἀνειμένῃ τῇ διαίτῃ relaxed, unconstrained, of the Athenians, Id.1.6; δίαιτα λίαν ἀ., of the Ephors, Arist.Pol.1270b32; ἀ. ἡδοναί dissolute, Pl.R.573a; ἄνανδρος καὶ λίαν ἀ. ib.549d; ἀ. χείλεα parched, Theoc.22.63; of climate, ἀ. καὶ μαλακός Thphr.CP5.4.4; ὀσμὴ μαλακὴ καὶ ἀ. 5.7.1: Comp. ἀνειμενώτερος Iamb.VP15.67:—but,    8 the sense of relaxation occurs also as an intr. usage of the Act., slacken, abate, of the wind, ἐπειδὰν πνεῦμ' ἀνῇ S.Ph.639, cf. Hdt.2.113, 4.152; ἕως ἀνῇ τὸ πῆμα S.Ph.764, cf. Hdt.1.94; ἐμφῦσα οὐκ ἀνίει, of a viper, having fastened on him she does not let go, Id.3.109: esp. in phrase οὐδὲν ἀνιέναι not to give way at all, X.HG2.3.46, cf. Cyr.1.4.22; τὰς τιμὰς ἀνεικέναι ἤκουον that prices had fallen, D.56.25, cf. Arist.Rh.1390a15; σιδήρια ἀ. ἐν τοῖς μαλακοῖς lose their edge, Thphr.HP5.5.1.    b c. part., give up or cease doing, ὕων οὐκ ἀνίει [ὁ θεός] Hdt.4.28, cf. 125, 2.121.β, E.IT318, etc.    c c. gen., cease from a thing, μωρίας Id.Med.457; τῆς ὀργῆς Ar.Ra.700, D.21.186; φιλονικίας Th.5.32; ἀνῆκε τοῦ ἐξελθεῖν forbore to come forth, LXX 1 Ki.23.13.    9 dilute, dissolve, διά τινος or τινί, Gal.13.520, al., Gp.4.7.3, cf. Arr.An.7.20.5 (Phryn.19 says that διΐημι is more correct in this sense); διυγραινομένων καὶ ἀνιεμένων Thphr.Vent.58.

German (Pape)

[Seite 236] (s. ἵημι, imp. pr. ἀνίει Plat. Crat. 420 c; ind. ἀνιεῖς Il. 5, 880, ἀνίει Her. 3, 109; impf. sing. att. u. sonst ἀνίειν, ἀνίεις, ἀνίει, z. B. Plat. Conv. 220 c; Her. ἀνίεε 4, 125; fut. ἀνήσω, Hom. ἀνέσει Od. 18, 265; aor. I. ἀνῆκα, ion. ἀνέηκα, Hom.; ἀνέσαιμι u. ἀνέσαντες, f. ἀνέζω; ἄνεσαν Il. 21, 537; sonst aor. 2 ἀνεῖμεν, Ar. Vesp. 574, ἀνεῖτε, ἀνεῖσαν, inf. ἀνεῖναι, ἀνέντες, ἀνείην, conj. Hom. ἀνήῃ Iliad. 2, 84 = ἀνῇ; perf. ἀνεῖκα, ἀνεῖμαι), 1) hinauf-, emporsenden, -schicken, Ζεφύροιο ἀήτας ἀνίησιν Ὠκεανός Od. 4, 568; vgl. 12, 105; Aesch. Ἀϊδωνεὺς ἀνείης Δαρεῖον Pers. 641; vgl. Ch. 482; pass., ῥίζωμ' ἀνεῖται, Spt. 395; Ar. Ran. 1458; ἐκ τῆς γῆς κάτωθεν ἀνίεται ὁ πλοῦτος Plat. Crat. 403 a. Von der Erde, hervorwachsen lassen, H. h. Cer. 332; vgl. Hes. Th. 157. 495; Xen. ὅσα φρύγανα ὄρη ἀνίησι Cyr. 5, 2, 15; μηδὲν ὧν ἡ γῆ ἀνίησι Cyn. 6, 25; Eur. πνεῦμ' ἐκ πνευμόνων ἀνείς Or. 277; φύσημα δύστλητον Phoen. 1447; κρήνην, eine Quelle aufsprudeln lassen, Eur. Bacch. 705; φλόγα, Flamme auflodern lassen, Thuc. 2, 77. – Vgl. noch κύβον ἀνεῖναι statt ἀναῤῥῖψαι, B. A. 396; – hinauflassen auf eine Anhöhe, Xen. Hell. 2, 4, 11. – 2) zurückschicken, -lassen, εἴ κέν μ' ἀνέσει θεὸς ἦ κεν ἁλώω Od. 18, 265. – 3) am gebräuchlichsten: loslassen, verlassen, ὕπνος ἀνῆκεν ἐμέ, Il. 2, 71 u. öfter, Plat. Prot. 310 d; ὅταν μ' ἀνῇ νόσος μανίας Eur. Or. 227; ὥς μιν οἶνος ἀνῆκε, als ihn der Wein frei ließ, der Rausch vorüber war, Her. 1, 213; πύλας ἄνεσαν, sie machten die Thüren los u. öffneten sie, Il. 21, 537; κλῇδες ἀνῆκαν θύρετρα Eur. Bacch. 448; σήμαντρα, das Siegel lösen, I. A. 325; auch mit dem gen., Od. 8, 359 var. l. δεσμῶν ἀνίει, er ließ sie aus den Banden frei, Bekk. δεσμόν; vgl. δεσμοὺς ἀνεῖναι, Fesseln lösen, Plut. Al. 73; ἐμὲ δ' οὐδ' ὧς θυμὸν ἀνίει ἀζηχὴς ὀδύνη, der Schmerz ließ mein Gemüth nicht los, Il. 15, 24; ἀνεὶς ἵππον, dem Pferd die Zügel schießen lassend, es frei lassend, Soph. El. 711; vgl. Eur. Herc. Fur. 126; Xen. τοὺς ἱππέας ἐκέλευσεν ἐλαύνειν ἀνέντας, im gestreckten Galopp, Hell. 2, 4, 22; τῷ δήμῳ τὰς ἡνίας ἀν., dem Volke die Zügel schießen lassen, Plut. Pericl. 11; κόρην ἄνες, ἄνετέ με Soph. Ant. 1088 El. 222; οὐκ ἀνῆκεν ἐκ τῶν ὀνύχων Luc. Tox. 14; τὴν ἀρχήν, die Herrschaft aufgeben, Thuc. 1, 76, Schol. ἀπολύειν; Xen. An. 7, 6, 30, wo ἀνεῖναι richtige Lesart, freigeben; Hell. 2, 3, 51; gerichtlich freisprechen, Lys. 13, 93; pass., ἀνεθέντα καὶ ἐλευθερωθέντα, Plat. Rep. IX, 575 a; vgl. Xen. Hell. 2, 3, 51; ἐξ Ἅιδου ἀνεῖναι πάλιν τὴν ψυχήν Plat. Conv. 179 c; οὐκ ἀνιέναι πρίν Theaet. 169 b und öfter. Auf Jemand loslassen, anhetzen, anreizen, σοὶ δ' ἐπὶ τοῦτον ἀνῆκε θεά Il. 5, 405; σὲ δ' ἐνθάδε θυμὸς ἀνῆκεν ἐλθόντ' ἐξ ἄκρης πόλιος Διὶ χεῖρας ἀνασχεῖν Iliad. 6, 256; τὸν δ' ἔτι μᾶλλον ἀνῆκεν ἀμυνέμεναι Δαναοῖσιν Il. 14, 362; θυμός μιν ἀνήσει νεικείειν βασιλῆας Il. 2, 276; μοῦσα ἀοιδὸν ἀνῆκεν ἀείδειν Od. 8, 73 τοῖσιν μὲν Θρασυμήδεα δῖον ἀνῆκεν, trieb zu ihrem Beistand den Thr. an, Il. 17, 705; ὅς οἱ θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἀνῆκεν Iliad. 16, 691. – Med., κόλπον ἀνιεμένη, den Busen loslassend, von dem ihn zusammenhaltenden Gewande, ihn entblößend, Il. 22, 80; αἶγας ἀνιέμενοι, Ziegen abhäutend, Od. 2, 300; λαγόνας Eur. El. 821. – Pass., bes. zügellos, ausgelassen sein, eigtl. vom Nachlassen der Zügel, bes. im Perf. ἀνειμένη, frei, Soph. El. 506; ὅπου ἀνεῖνται Plat. Legg. I, 637 b; ἡδοναὶ ἀνειμέναι, λίαν ἀνειμένος Rep. IX, 573 a VIII, 549 d; δίαιτα ἀνειμένη Thuc. 1, 6; ἀνειμένος ἐς τὸ κέρδος Eur. Heracl. 3; εἰς ἀδικίαν, τρυφαῖς, Plut.; – τὸ ἀνειμένον, die Schlaffheit, Nachlässigkeit. Hiermit hängt zusammen – 4) die Bdtg nachlassen, im Ggstz von ἐπιτείνω, anspannen, von Saiten, Plat. Lys. 209 b; übtr., Phaed. 98 d u. sonst; vgl. Arist. rhet. 1, 4; Ggstz ἐντείνω Xen. Mem. 3, 10, 7; τὴν ἄσκησιν, die Uebung vernachlässigen, Cyr. 7, 5, 70; σῶμα ἐπὶ ῥᾳδιουργίαν 7, 5, 75, den Körper der Trägheit überlassen; daher zulassen, erlauben, ἀνιέναι αὐτοὺς ὅ, τι βούλονται ποιεῖν Plat. Lach. 179 a; Her. 4, 180 πρὶν ἀνεῖναι αὐτὰς μάχεσθαι; 2, 36 ἀνεῖσι τὰς τρίχας αὔξεσθαι; vgl. 4, 175; ἀνιέναι τινὰ θηρᾶν, ihn jagen lassen, die Erlaubniß dazu geben, Xen. Cyr. 4, 6, 3; οὐκ ἀνίεσαν ἐς τὸ πεδίον αὐτούς, sie ließen sie nicht in die Ebene kommen, Hell. 7, 2, 12; ἐπεχείρησαν μὴ ἀνιέναι αὐτούς, sie nicht zuzulassen, d. i. sie abzuhalten, 2, 4, 11; ἀνέντες τὴν ἐπιτροπήν, verzichtend auf, Thuc. 5, 31. So pass., ὅτῳ τρόπῳ μὴ ἀνεθήσεται τὰ πράγματα Thuc. 8, 63, wie die Staatsangelegenheiten nicht vernachlässigt werden möchten. Dah. pass., der Gottheit überlassen, geweiht werden, von Thieren, Her. 2, 65; τέμενος ἀνειμένον Plat. L, egg. VI, 761 c; ἀνιέντες ἀργὸν εἶναι χωρίον τῷ θεῷ Plut. Poplic. 8; ἀνεῖται χῶρος ἱερὸς εἶναι, der Ort ist einem Gott zum Heiligthum überlassen, vgl. ἀνεῖται στυγερῷ δαίμονι Soph. Ai. 1193; ἀνεῖνται ἐς νομάς, zu Weiden freigelassen u. bestimmt, Strab. auch ἐμπόριον ἀνεῖ. ται, als Hafen offen stehen, Id. Daran schließt sich – 5) die intrans. Bdtg, schlaff werden, nachlassen, bei Her. u. Att. häufig, οὐ γὰρ ἀνίει πνεύματα Her. 2, 113. 4, 152; vgl. 1, 94; ἕως ἀνῇ τὸ πῆμα Soph. Phil. 753; Eur. Bacch. 651; καὶ σὺ μὴ ἀνίει Plat. Crat. 420 e; αἱ ἐπιθυμίαι ἀνείκασιν Arist. rhet. II.; mit dem partic., ὕων οὐκ ἀνίει Her. 4, 28; κλέπτας οὐκ ἀνιέναι κεραΐζοντας 2, 121, 2; οὐκ ἀνίεμεν πέτρους βάλλοντες Eur. I. T. 318; τὴν ὁμοιότητα τιμῶντες μὴ ἀνίετε Plat. Legg. V, 741 a; οὐκ ἀνιᾶσι προστάττοντες Dem. 17, 17; mit dem gen., προθυμίας Eur. Hipp. 285; βοῆς, ὀργῆς Ar. Pax 318 Ran. 994; Eur. Med. 455 σὺ δ' οὐκ ἀνίης μωρίας, λέγουσ' ἀεί [ι an sich kurz, bei art. Dichtern lang, in den Formen ἀνίει und ἀνιέμενος auch bei Hom.]