διπλάσιος
English (LSJ)
[ᾰ], α, ον, Ion. διπλ-ήσιος, η, ον,
A twofold, double, Hdt.4.68, etc.: never in Trag. (δίκρουν is prob. in A.Fr.152): freq. as Comp. folld. by ἤ . . Hdt.6.57, Th.1.10, etc.; also διπλήσιον ἢ ὅσον . . Hdt. 7.23: or c. gen., twice the size of, Id.6.133; δ. ἐγίνετο αὐτὸς ἑωυτοῦ Id.8.137; διπλάσια τῶν ἄλλων D.18.238; δ. τῆς ἀληθείας Philem.160; διπλασίοις ἐλάττω (sc. τὰ χρήματα) D.27.52. 2 Subst. διπλήσιον, τό, as much again, Hdt.7.103: as Adv., διπλάσιον σπεύδουσι Thgn. 229. 3 διπλασίαν (sc. ζημίαν), πράττεσθαι Pl.Lg.762b; τὴν δ. καταδικάζειν Lexap.D.24.105. 4 Adv. -ως Th.8.1, Men.645; δ. ἄμεινον Aeschin.2.122, AP7.611 (Eutolm.).
Greek (Liddell-Scott)
διπλάσιος: -α, -ον, Ἰων. διπλήσιος, -η, -ον, (ἂν καὶ τὸ α εἶναι βραχὺ παρ’ Ἀττ.)· - δὶς μεγαλείτερος ἑτέρου, δὶς τόσος, ὅσος…, δὶς τόσοι, ὅσοι…, δὶς τόσον μακρός, ὅσον…, κτλ., Ἡρόδ. 4. 68, καὶ Ἀττ.· ἀλλ’ οὐδέποτε παρὰ Τραγ. (διότι ἐν Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 151 ἡ πιθανὴ γραφὴ εἶναι διπλοῦν ἢ δίκρουν)· συχν. ὡς συγκριτ. ἑπομένου ἤ.., ὁ αὐτ. 6. 57. Θουκ. 1. 10, κτλ.· ὡσαύτως, διπλήσιον ἢ ὅσον…, Ἡρόδ. 7. 23· ἢ μετὰ γεν., δὶς τόσος, ἔχων δύο φορὰς τὸ μέγεθος.., 6. 133· δ. ἐγένετο αὐτὸς ἑωυτοῦ 8. 137· διπλάσια τῶν ἄλλων Δημ. 306. 28· δ. τῆς ἀληθείας Φιλήμ. ἐν Ἀδήλ. 71· διπλασίοις ἐλάττω (ἐνν. τὰ χρήματα) Δημ. 829. 24. 2) ὡς οὐσιαστ. διπλάσιον, τό, ἄλλον τόσον, δὶς μεγαλήτερον ἢ περισσότερον, Λατ. duplum, Ἡρόδ. 7. 103· ὡσαύτως ὡς ἐπίρρ., Θέογν. 229. 3) διπλασίαν (ἐνν. ζημίαν) ἐκτίνειν Πλάτ. Νόμ. 762Β· τὴν δ. καταδικάζειν Νόμ. παρὰ Δημ. 733. 5. 4) ἐπίρρ. -ως, Θουκ. 8. 1, Μένανδ. ἐν Ἀδήλ. 99· δ. ἄμεινον Αἰσχίν. 44. 20.
French (Bailly abrégé)
α, ον :
double :
1 au sg. en quantité, en étendue, en importance double ; τινος double de ; διπλάσιος ἤ deux fois aussi grand que ; τὸ διπλήσιον (ion.) le double;
2 au plur. en nombre double ou deux fois autant.
Étymologie: διπλοῦς.
Spanish (DGE)
-α, -ον
• Alolema(s): fem. -ίη Hp.Mul.1.13, 2.192, jón. διπλήσιος SEG 16.485.8 (Quíos VI a.C.), Hdt.3.130, 4.68, Thasos 3.12, 48 (V a.C.), Trypho Fr.45
• Prosodia: [-ᾰ-]
• Morfología: [plu. dat. -οισι Pl.Plt.262a; compar. διπλασιώτερος Alex.Trall.2.417.26]
I doble
a) en número, cantidad, tamaño o duración ὠμήλυσις κριθέων Hp.Mul.2.192, ψόφος Ar.Au.55, χρόνος X.Oec.21.3, Arist.Ph.215b8, ἀργύριον SIG 672.25 (Delfos II a.C.), (σηκὸς τάφου) Trag.Adesp.166.2, cf. Pherecr.113.33, IG 5(2).6.35 (Tegea IV a.C.), Alex.Trall.l.c., εὔξασθαι νύκτα ... γενέσθαι διπλασίαν dicho por Safo, Lib.Or.12.99
•c. plu. ἄλλοι διπλησίοι μάντιες otros adivinos en número doble Hdt.4.68, μάρτυρες διπλάσιοι doble número de testigos Plb.6.56.13, cf. Hp.Alim.43, X.An.6.5.17, Plb.12.19.8, διπλάσιοι γίγνονται ταῖς προθυμίαις Onas.23.2
•c. abstr. πόνος Hdt.7.23, Th.2.76, ἐλπίς Th.7.67, ἡδονή Antiph.240.4, ζημία Th.1.86, 3.67, θωϊή Thasos ll.cc.;
b) frec. usado como compar., c. ἤ introd. el segundo término τὸ μὲν ἄνω στόμα τῆς διώρυχος ποιεῦντες διπλήσιον ἢ ὅσον ἔδει haciendo la parte superior de los bordes del canal dos veces mayor de lo necesario Hdt.7.23, cf. 6.57, διπλάσιον μέτρον οἴνου ... ἢ ὅσον μέλι Hp.Acut.56, διπλάσιον χρόνον ἢ τοσοῦτον Isoc.6.27, cf. X.HG 4.8.22, SIG 306.18 (Tegea IV a.C.), Dieuch.15.56, Luc.Dem.Enc.9, Plu.2.155f, 1021a
•tb. c. gen. compar. (τὸ τεῖχος) ἐξῄρετο διπλήσιον τοῦ ἀρχαίου el muro era elevado el doble de su antigua altura Hdt.6.133, ὁ ἄρτος ... δ. ἐγίνετο αὐτὸς ἑωυτοῦ el pan se hacía el doble de grande Hdt.8.137, λόγος ... δ. τοῦ νῦν ἀναγιγνωσκομένου discurso doble del que ahora se lee Isoc.5.110, cf. D.18.238, Philem.147
•c. dat. διπλασίοις ἐλάττω (χρήματα) menos dinero que el doble D.27.52, Διπλάσιοι tít. de una comedia de Antífanes, Ath.503d, Stob.4.53.3;
c) geom. expresando que una magnitud geométrica está, con respecto a una medida dada, en proporción de dos a uno -τί δὲ ἡ (γραμμή) ἐκείνου τοῦ διπλασίου (χωρίου); -Δῆλον δή, ὦ Σώκρατες, ὅτι διπλασία -¿qué longitud tendrá (la línea) en aquel (espacio), que es doble? -Está claro, Sócrates, que será el doble Pl.Men.82e, cf. d, 83a, ἡ τοῦ ἴσου καὶ διπλασίου (φύσις) Pl.Phlb.25d, τά διπλάσια καὶ τριπλάσια διαστήματα los intervalos dobles y triples, e.d. las progresiones de razón dos y tres Pl.Ti.35a, cf. 36d, Plu.2.1020a, del cubo, Eratosth.35.1, ἡ τῆς σφαίρας διάμετρος δυνάμει διπλασία ἐστὶ τῆς πλευρᾶς τοῦ ὀκταέδρου Euc.13.14, cf. 1.41, cf. Simp.in Ph.67.36
•ὁ δ. λόγος la proporción dos a uno δ. λόγος ἐστὶν ὁ τῶν δύο πρὸς τὸ ἕν Plu.2.1018e, cf. 1020d, Papp.36, Procl.in Euc.412.3, entre cuadrados, Archim.Sph.Cyl.1.5;
d) mús. y métr. κἀκείνας (τὰς μακρὰς συλλαβάς) ἐν διπλασίῳ λόγῳ ... τῶν βραχείων D.H.Comp.15.9, cf. Dem.48.2, Aristid.Quint.36.2, ἡ διὰ πασῶν (συμφωνία) ἐν διπλασίῳ (λόγῳ) el intervalo de la octava, donde la proporción es del doble Ph.2.184, cf. Plu.2.1021a
•distinto de διπλόος Herenn.Phil.Sign.51, Ammon.Diff.137.
II subst.
1 neutr. τὸ δ. el doble δ. δ' ἔστω τῆς ῥαφάνου Hp.Morb.2.47b, μὴ πλεῖον διπλασίου ἀποδοῦναι τοῦ χρέους Welles, RC 3.37 (Teos IV a.C.), cf. Hdt.7.103, IG 22.2496.18 (IV a.C.), Men.Asp.367, ICos ED 215B.24 (I a.C.), op. τὸ ἥμισυ Arist.Top.135b24, 147a30, Cat.11b26, op. τὸ τριπλάσιον, τὸ πολλαπλάσιον Arist.Metaph.1020b26, 34, op. ἡ δυάς Arist.Metaph.987a25, δ. τριτάτων δοιῶν dos veces las dos terceras partes, AP 14.143 (Metrod.)
•tb. neutr. plu. μάτην γοῦν ἐσθίει διπλάσια Men.Epit.Fr.6.3
•usos adv.: doblemente διπλάσιον ὤνησας Theoc.12.26, en la forma ἐκ διπλασίων: τὰ ... σύμβαντα τῷ ταμείῳ δαπανήματα ἐκ διπλασίων διδότω Cod.Iust.10.11.8.4b.
2 jur. ἡ διπλασία (sc. ζημία) la doble pena διπλασίαν πραττέσθω τὸν ὑποφεύγοντα Pl.Lg.762b, τὴν διπλασίαν καταδικάζειν Ley en D.24.105, εἰσαχθεὶς ἐς τὸ δικαστήριον ὦφλεν τὴν διπλασίαν IG 22.1623.96, cf. 112 (IV a.C.).
III adv. -ως doblemente δ. σπεύδουσι Sol.1.73, τοὺς πολεμίους ... δ. πάντα παρεσκευασμένους (pensaban) que los enemigos estaban doblemente pertrechados en todo Th.8.1, δ. μᾶλλον ἄγχειν μοι δοκεῖ tengo dos veces más ganas de estrangularlo Ar.Au.1578, δ. ἄμεινον dos veces mejor Aeschin.2.122, cf. Arist.Ph.215b8, Men.Dysc.383, Plb.1.24.1, Nicom.Ar.2.20, Luc.Nigr.5, AP 7.611 (Eutolm.).
• Etimología: De *διπλατ-ιος deriv. de la r. -pl°Hu̯1- que da lugar a πλέκω, q.u.
