αμνός

Greek Monolingual

ο (Α ἀμνὸς) (θηλ. Α ἀμνὰς και ἀμνὴ και ἀμνίς, Ν αμνάδα)
1. το νεογνό του προβάτου, αρνί, αρνάκι
2. φρ. «ο αμνός του Θεού» ο Χριστός
μσν.
το ύφασμα του επιταφίου, όπου εικονίζεται το σώμα του Χριστού
αρχ.
1. ανόητος, κουτός
2. άκακος, πράος, μαλακός.
[ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ Η λ. ἀμνὸς χρησιμοποιήθηκε στην αρχαία Ελληνική παράλληλα προς το ἀρὴν (ἀρνός), για να δηλώσει το αρνί, το μικρό του προβάτου. Ετυμολογικά η λ. ανάγεται σε IE ag^wnos (> abvos > ἀμνός, με αφομοίωση)
πρβλ. αρχ. ιρλ. ūan (< oūan). Οι συγγενείς τύποι άλλων ΙΕ γλωσσών -λατ. agnus (από όπου τα γαλλ. agneau, ιταλ. agno), αρχ. σλαβ. agnę, αγγλ. yean «βελάζω»- θα μπορούσαν να αναχθούν σε IE ag^whnos (με δασύ χειλοϋπερωικό σύμφωνο -g^ωh- αντί μέσου ηχηρού -g^w-), εφόσον το υπερωικό -g- στους τύπους αυτούς είναι αρχικό και όχι (υστερογενές) προϊόν αφομοιώσεως. Στη Ν. Ελληνική επικράτησε, αντί του αμνός, ο τ. αρνί: ἀρήν, ἀρν-ὸς > ἀρνί-ον υποκορ. > αρν-ί (πρβλ. παῖς, παιδ-ὸς > παιδ-ίον > παιδ-ί), ενώ ο τ. αμνός διατηρήθηκε και παγιώθηκε ως όρος της εκκλησιαστικής κυρίως (και της λόγιας) γλώσσας. Όπως η λ. ἄρτος έναντι της λ. ψωμί, η οἶνος, έναντι του κρασί, έτσι και η λ. ἀμνὸς έναντι του τ. αρνί απετέλεσαν μια σειρά από λέξεις στερεότυπες της εκκλησιαστικής γλώσσας που καθιερώθηκαν με τον παραδεδομένο τους τύπο στη γλώσσα της λατρείας, ενώ τη θέση τους στην καθημερινή γλώσσα πήραν άλλες, κατά κανόνα, νεώτερες λέξεις.
ΠΑΡ. αρχ. ἀμνεῖος-ἀμναῖος, ἀμνειός, ἀμνίον, ἄμνιος, ἀμνοκῶν.
ΣΥΝΘ. νεοελλ. αμνοσκοπία, αμνοφαγία].