Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

arto: Difference between revisions

From LSJ

Μολὼν λαβέCome and take them

Plutarch, Apophthegmata Laconica 225C12
(Gf-D_1)
m (Text replacement - "(?s)({{Lewis.*}}\n)({{.*}}\n)({{LaEn.*}}$)" to "$3 $1$2")
 
(2 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 1: Line 1:
{{LaEn
|lnetxt=arto artare, artavi, artatus V TRANS :: wedge in, fit/close firmly, tighten; compress, abridge; pack, limit, cramp
}}
{{Lewis
{{Lewis
|lshtext=<b>arto</b>: (not [[arcto]]), āvi, ātum, 1, v. a. 1. [[artus]],<br /><b>I</b> to [[draw]] or [[press]] [[close]] [[together]], to [[compress]], [[contract]] (not [[found]] in Cic.).<br /> Lit.: omnia conciliatu artari possunt, * Lucr. 1, 576: libros, Mart. 1, 3, 3; Col. 12, 44, 2: [[vitis]] contineri debet vimine, non artari, Plin. 17, 23, 35, § 209: angustias eas artantibus insulis parvis, quae etc., id. 3, 6, 13, § 83.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop., to [[contract]], [[straiten]], [[limit]], [[curtail]]: [[fortuna]] humana fingit artatque ut [[lubet]], i. e. in angustias redigit, Plaut. Capt. 2, 2, 54 Lind.; Liv. 45, 56: [[tempus]], to [[limit]], [[circumscribe]], Dig. 42, 1, 2; 38, 9, 1: se, to [[limit]] one's [[self]], to [[retrench]], ib. 1, 11, 2 al. —<br /><b>II</b> In gen., to [[finish]], [[conclude]], Petr. 85, 4.—Hence, artātus, a, um, P. a., [[contracted]] [[into]] a [[small]] [[compass]]; [[hence]], [[narrow]], [[close]]; and of [[time]], [[short]]: [[pontus]], Luc. 5, 234: [[tempus]], Vell. 1, 16.
|lshtext=<b>arto</b>: (not [[arcto]]), āvi, ātum, 1, v. a. 1. [[artus]],<br /><b>I</b> to [[draw]] or [[press]] [[close]] [[together]], to [[compress]], [[contract]] (not [[found]] in Cic.).<br /> Lit.: omnia conciliatu artari possunt, * Lucr. 1, 576: libros, Mart. 1, 3, 3; Col. 12, 44, 2: [[vitis]] contineri debet vimine, non artari, Plin. 17, 23, 35, § 209: angustias eas artantibus insulis parvis, quae etc., id. 3, 6, 13, § 83.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop., to [[contract]], [[straiten]], [[limit]], [[curtail]]: [[fortuna]] humana fingit artatque ut [[lubet]], i. e. in angustias redigit, Plaut. Capt. 2, 2, 54 Lind.; Liv. 45, 56: [[tempus]], to [[limit]], [[circumscribe]], Dig. 42, 1, 2; 38, 9, 1: se, to [[limit]] one's [[self]], to [[retrench]], ib. 1, 11, 2 al. —<br /><b>II</b> In gen., to [[finish]], [[conclude]], Petr. 85, 4.—Hence, artātus, a, um, P. a., [[contracted]] [[into]] a [[small]] [[compass]]; [[hence]], [[narrow]], [[close]]; and of [[time]], [[short]]: [[pontus]], Luc. 5, 234: [[tempus]], Vell. 1, 16.
Line 4: Line 7:
{{Gaffiot
{{Gaffiot
|gf=<b>artō</b>,¹³ āvī, ātum, āre ([[artus]]), tr., serrer fortement, étroitement : Lucr. 1, 576 ; Plin. 17, 209 &#124;&#124; [fig.] resserrer, raccourcir, amoindrir : Liv. 45, 36, 4.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; sur [[artus]] s’[[est]] formé aussi [[artio]] : impér. artito [[Cato]] Agr. 40, 3 ; 41, 2 ; pf. artivit Nov. Com. 16 ; 41 ; cf. Non. 505.||[fig.] resserrer, raccourcir, amoindrir : Liv. 45, 36, 4.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; sur [[artus]] s’[[est]] formé aussi [[artio]] : impér. artito [[Cato]] Agr. 40, 3 ; 41, 2 ; pf. artivit Nov. Com. 16 ; 41 ; cf. Non. 505.
|gf=<b>artō</b>,¹³ āvī, ātum, āre ([[artus]]), tr., serrer fortement, étroitement : Lucr. 1, 576 ; Plin. 17, 209 &#124;&#124; [fig.] resserrer, raccourcir, amoindrir : Liv. 45, 36, 4.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; sur [[artus]] s’[[est]] formé aussi [[artio]] : impér. artito [[Cato]] Agr. 40, 3 ; 41, 2 ; pf. artivit Nov. Com. 16 ; 41 ; cf. Non. 505.||[fig.] resserrer, raccourcir, amoindrir : Liv. 45, 36, 4.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; sur [[artus]] s’[[est]] formé aussi [[artio]] : impér. artito [[Cato]] Agr. 40, 3 ; 41, 2 ; pf. artivit Nov. Com. 16 ; 41 ; cf. Non. 505.
}}
{{Georges
|georg=arto, āvī, ātum, āre ([[artus]], a, um), [[einengen]], I) eig.: a) im Ggstz. zum [[Lockern]], [[straff]] [[anziehen]], [[fest]] [[schnüren]], frenorum habenas (v. [[Reiter]]), Lucan. 1, 143; vgl. equum celerem artato compescere [[freno]], Tibull.: [[ubi]] fasciae artatae sunt, Cels.: [[vitis]] contineri (gehalten [[werden]]) debet vimine, [[non]] artari, Plin. – b) im Ggstz. zum Weiten, [[einengen]], [[gedrängt]] [[machen]] (Ggstz. laxare), α) eine Örtl.: [[pelagus]] victas artasse carinas, Lucan.: artatas ponti [[fauces]] modica [[insula]] claudit, Sil.: [[forma]] terrae (Hispaniae) quadrata, [[nisi]] [[quod]] artantibus ([[eam]]) freti litoribus in Pyrenaeum coit, [[Mela]]: angustias eas ([[maris]]) artantibus insulis parvis, Plin.: [[ubi]] [[primum]] se artat ([[Oceanus]]) [[Hellespontus]] vocatur, [[Propontis]] [[ubi]] expandit; [[ubi]] [[iterum]] pressit [[Thracius]] [[Bosphorus]]; [[ubi]] [[iterum]] effudit [[Pontus]] [[Euxinus]], [[Mela]]. – m. [[Angabe]] [[wodurch]]? [[durch]] Abl., atria immodicis imaginibus, Mart.: u. im [[Passiv]], et Syriae et Aegypti regna Romanā vicinitate artata, Iustin.: [[vallum]] artatur [[denso]] fugientium examine, Stat. – β) [[andere]] Gegenstände [[einengen]], gedrängtdicht [[stellen]], [[zusammendrängen]], [[einzwängen]], quorum (primordiorum rerum) [[condenso]] [[magis]] [[omnia]] conciliatu artari possunt, Lucr.: transversos fustes [[spisse]], Col.: animam, Lucan.: [[tam]] artatum [[opus]], [[auf]] so enge Grenzen beschränktes, gedrängtes, Vell.: longior undecimi [[nobis]] decimique libelli [[artatus]] [[labor]] est, das längere [[Werk]] [[des]] [[zehnten]] u. elften Buchs ist [[von]] mir zusammengedrängt, gekürzt worden, Mart. – [[mit]] Ang. [[wodurch]]? [[durch]] Abl., quos (libellos) artat brevibus [[membrana]] tabellis, Mart. – m. Ang. [[wohin]]? [[durch]] in m. Akk., cancellos in rugas, Plin.: od. [[durch]] bl. Dat., flores canistris, Col. poët.: foramini taleam, Pallad. – γ) eine Pers. [[einengen]] = [[umdrängen]], [[sich]] [[rings]] an jmd. herandrängen, [[quod]] occursantium [[populus]] te [[quoque]], te [[immo]] [[maxime]] artaret, Plin. pan. 23, 2 K. – II) übtr.: a) [[durch]] od. an etw. [[binden]], artari iuris iurandi religione, Cod. Theod.: artari ad solutionem (Bezahlung), Cod. Theod. – b) [[einengen]], [[einzwängen]], [[einschränken]], [[beschränken]], [[knapp]] [[zumessen]], α) der [[Zahl]] [[nach]]: [[quam]] [[numero]] artarat annonam, comparcendo laxabat, Pacat. pan.: u. so artata [[numero]] [[felicitas]], Vell. – β) der [[Zeit]] [[nach]]: [[nonnumquam]] artare, [[nonnumquam]] prorogare [[tempus]] ([[Frist]]), ICt.: artati temporis [[spatium]], Vell. 1, 16, 2. – prägn., etw. od. jmd. der [[Zeit]] [[nach]] [[beschränken]], [[quia]] [[dies]] [[sollemnis]] ludum artaverat, die [[Schule]] [[früher]] geschlossen hatte, Petron. 85, 4. – m. Ang. [[wodurch]]? [[durch]] Abl., [[adeo]] artatum ([[quod]] clarum fuit) angustiis temporum, ut etc., Vell. 1, 16, 5: art. poenam tempore (Ggstz. poenam perpetuare), ICt.: art. alqm, jmdm. eine kürzere [[Frist]] [[gewähren]] (Ggstz. alci largius [[tempus]] tribuere), ICt. – c) den Verhältnissen [[nach]], [[knapp]] [[zumessen]], [[fortuna]] humana fingit artatque ut [[lubet]], Plaut. capt. 304: in praemiis, in honoribus [[omnia]] artata, Liv. 45, 36, 3. – u. prägn., alqm od. se, jmd. od. [[sich]] (in seinem [[Tun]] u. Lassen) [[einengen]], in die [[Enge]] [[treiben]], ins [[Gedränge]] [[bringen]], ICt. – / Nbf. [[artio]], wov. artivit, Nov. com. 16 u. 41: artiveris, [[Cato]] r. r. 40, 3: Imper. artito, [[Cato]] r. r. 40, 3 u. 41, 2 3: Infin. artire, Gloss. IV, 311, 10.
}}
}}

Latest revision as of 08:55, 19 October 2022

Latin > English

arto artare, artavi, artatus V TRANS :: wedge in, fit/close firmly, tighten; compress, abridge; pack, limit, cramp

Latin > English (Lewis & Short)

arto: (not arcto), āvi, ātum, 1, v. a. 1. artus,
I to draw or press close together, to compress, contract (not found in Cic.).
Lit.: omnia conciliatu artari possunt, * Lucr. 1, 576: libros, Mart. 1, 3, 3; Col. 12, 44, 2: vitis contineri debet vimine, non artari, Plin. 17, 23, 35, § 209: angustias eas artantibus insulis parvis, quae etc., id. 3, 6, 13, § 83.—
   B Trop., to contract, straiten, limit, curtail: fortuna humana fingit artatque ut lubet, i. e. in angustias redigit, Plaut. Capt. 2, 2, 54 Lind.; Liv. 45, 56: tempus, to limit, circumscribe, Dig. 42, 1, 2; 38, 9, 1: se, to limit one's self, to retrench, ib. 1, 11, 2 al. —
II In gen., to finish, conclude, Petr. 85, 4.—Hence, artātus, a, um, P. a., contracted into a small compass; hence, narrow, close; and of time, short: pontus, Luc. 5, 234: tempus, Vell. 1, 16.

Latin > French (Gaffiot 2016)

artō,¹³ āvī, ātum, āre (artus), tr., serrer fortement, étroitement : Lucr. 1, 576 ; Plin. 17, 209 || [fig.] resserrer, raccourcir, amoindrir : Liv. 45, 36, 4.
     sur artus s’est formé aussi artio : impér. artito Cato Agr. 40, 3 ; 41, 2 ; pf. artivit Nov. Com. 16 ; 41 ; cf. Non. 505.

Latin > German (Georges)

arto, āvī, ātum, āre (artus, a, um), einengen, I) eig.: a) im Ggstz. zum Lockern, straff anziehen, fest schnüren, frenorum habenas (v. Reiter), Lucan. 1, 143; vgl. equum celerem artato compescere freno, Tibull.: ubi fasciae artatae sunt, Cels.: vitis contineri (gehalten werden) debet vimine, non artari, Plin. – b) im Ggstz. zum Weiten, einengen, gedrängt machen (Ggstz. laxare), α) eine Örtl.: pelagus victas artasse carinas, Lucan.: artatas ponti fauces modica insula claudit, Sil.: forma terrae (Hispaniae) quadrata, nisi quod artantibus (eam) freti litoribus in Pyrenaeum coit, Mela: angustias eas (maris) artantibus insulis parvis, Plin.: ubi primum se artat (Oceanus) Hellespontus vocatur, Propontis ubi expandit; ubi iterum pressit Thracius Bosphorus; ubi iterum effudit Pontus Euxinus, Mela. – m. Angabe wodurch? durch Abl., atria immodicis imaginibus, Mart.: u. im Passiv, et Syriae et Aegypti regna Romanā vicinitate artata, Iustin.: vallum artatur denso fugientium examine, Stat. – β) andere Gegenstände einengen, gedrängtdicht stellen, zusammendrängen, einzwängen, quorum (primordiorum rerum) condenso magis omnia conciliatu artari possunt, Lucr.: transversos fustes spisse, Col.: animam, Lucan.: tam artatum opus, auf so enge Grenzen beschränktes, gedrängtes, Vell.: longior undecimi nobis decimique libelli artatus labor est, das längere Werk des zehnten u. elften Buchs ist von mir zusammengedrängt, gekürzt worden, Mart. – mit Ang. wodurch? durch Abl., quos (libellos) artat brevibus membrana tabellis, Mart. – m. Ang. wohin? durch in m. Akk., cancellos in rugas, Plin.: od. durch bl. Dat., flores canistris, Col. poët.: foramini taleam, Pallad. – γ) eine Pers. einengen = umdrängen, sich rings an jmd. herandrängen, quod occursantium populus te quoque, te immo maxime artaret, Plin. pan. 23, 2 K. – II) übtr.: a) durch od. an etw. binden, artari iuris iurandi religione, Cod. Theod.: artari ad solutionem (Bezahlung), Cod. Theod. – b) einengen, einzwängen, einschränken, beschränken, knapp zumessen, α) der Zahl nach: quam numero artarat annonam, comparcendo laxabat, Pacat. pan.: u. so artata numero felicitas, Vell. – β) der Zeit nach: nonnumquam artare, nonnumquam prorogare tempus (Frist), ICt.: artati temporis spatium, Vell. 1, 16, 2. – prägn., etw. od. jmd. der Zeit nach beschränken, quia dies sollemnis ludum artaverat, die Schule früher geschlossen hatte, Petron. 85, 4. – m. Ang. wodurch? durch Abl., adeo artatum (quod clarum fuit) angustiis temporum, ut etc., Vell. 1, 16, 5: art. poenam tempore (Ggstz. poenam perpetuare), ICt.: art. alqm, jmdm. eine kürzere Frist gewähren (Ggstz. alci largius tempus tribuere), ICt. – c) den Verhältnissen nach, knapp zumessen, fortuna humana fingit artatque ut lubet, Plaut. capt. 304: in praemiis, in honoribus omnia artata, Liv. 45, 36, 3. – u. prägn., alqm od. se, jmd. od. sich (in seinem Tun u. Lassen) einengen, in die Enge treiben, ins Gedränge bringen, ICt. – / Nbf. artio, wov. artivit, Nov. com. 16 u. 41: artiveris, Cato r. r. 40, 3: Imper. artito, Cato r. r. 40, 3 u. 41, 2 3: Infin. artire, Gloss. IV, 311, 10.