Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

dies

From LSJ

ξεῖν’, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι. → Go tell the Spartans, stranger passing by, that here, obedient to their laws, we lie.

Simonides of Kea

Latin > English

dies diei N C :: day; daylight; festival; time; lifetime, age; [multo ~ => late in the day]

Latin > English (Lewis & Short)

dĭes: (dīes, Liv. Andron. Fragm. Odys. 7), ēi ([etilde]ī, Verg. A. 4, 156; Hor. S. 1, 8, 35 et saep.;
I dissyl.: di-ei, Ter. Eun. 4, 7, 31; also gen. dies, die, and dii—dies, as in acies, facies, pernicies, etc., Enn. ap. Gell. 9, 14; Ann. v. 401 Vahl.; Cic. Sest. 12, 28 ap. Gell. l. l.: die, Prisc. p. 780 P.; even in Verg. G. 1, 208, where Gellius reads dies, v. Wagner ad loc., nearly all MSS. have die; cf. Rib. and Forbig. ad loc.; so, die, Plaut. Ps. 4, 7, 59; id. Capt. 4, 2, 20; Caes. B. G. 7, 11, 5; id. B. C. 1, 14, 3; 3, 76, 2; Just. 2, 11, 17; cf. Oud. ad B. G. 2, 23, 1. Die appears to be certain in Sall. J. 52, 3; 97, 3. Also in Cic. Sest. 12, 28, Gellius reads dies, where our MSS., except the Cod. Lamb., have diei; perh. those words do not belong to Cicero himself. Form dii, Verg. A. 1, 636, Rib. and Forbig. after Serv. and Gell. l. l.— Dat., diēī, saep. die, Plaut. Am. 1, 1, 120, acc. to Serv. Verg. G. 1, 208; Plaut. Am. 1, 3, 48; id. Capt. 3, 1, 4; id. Trin. 4, 2, 1; once dii, id. Merc. 1, Prol. 13; cf. Roby, Gram. 1, 121 sq.); m. (in sing. sometimes f., esp. in the signif. no. I. B. 1.) root Sanscr. dī, gleam: dinas, day; Gr. δῖος, heavenly; cf. Lat. Jovis (Diovis), Diana, deus, dīvus, etc. Old form, dius (for divus); cf.: nudius, diu, etc. The word also appears in composition in many particles, as pridem, hodie, diu, etc., v. Corss. Auspr. 2, 855 sq.], a day (cf.: tempus, tempestas, aetas, aevum, spatium, intervallum).
I Lit.
   A In gen., the civil day of twenty-four hours.
   (a)    Masc.: dies primus est veris in Aquario ... dies tertius ... dies civiles nostros, etc., Varr. R. R. 1, 28, 1; cf. Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3; Gell. 3, 2: REBVS IVRE IVDICATIS TRIGINTA DIES IVSTI SVNTO, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; and 15, 13 fin.; for which; per dies continuos XXX., etc., Gai. Inst. 3, 78: multa dies in bello conficit unus, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 297 ed. Vahl.); cf.: non uno absolvam die, Plaut. Capt. 3, 5, 73: hic dies, id. Aul. 4, 9, 11: hic ille est dies, id. Capt. 3, 3, 3: ante hunc diem, id. ib. 3, 4, 101: illo die impransus fui, id. Am. 1, 1, 98; cf.: eo die, Caes. B. G. 1, 22 fin.; 2, 6; 2, 32 fin.; 4, 11, 4; 5, 15 fin. et saep.: postero die, id. ib. 1, 15, 1; 3, 6, 3 et saep.; Cic. Verr. 2, 2, 17; Sall. J. 29, 5; 38, 9 et saep.: in posterum diem, Caes. B. G. 7, 41 fin.; id. B. C. 1, 65 fin. et saep.: diem scito esse nullum, quo die non dicam pro reo, Cic. Q. Fr. 3, 3: domi sedet totos dies, Plaut. Aul. 1, 1, 34: paucos dies ibi morati, Caes. B. G. 7, 5, 4: dies continuos XXX. sub bruma esse noctem, id. ib. 5, 13, 3: hosce aliquot dies, Ter. Heaut. 4, 5, 4; cf. id. Eun. 1, 2, 71 et saep.: festo die si quid prodegeris, Plaut. Aul. 2, 8, 10; so, festus, id. Cas. 1, 49; id. Poen. 3, 5, 13; 4, 2, 26 et saep.—
   (b)    Fem. (freq. in poetry metri gratiā; rare in prose), postrema, Enn. ap. Gell. 9, 14: omnia ademit Una dies, Lucr. 3, 912; cf. id. 3, 921; 5, 96 and 998: homines, qui ex media nocte ad proximam mediam noctem in his horis XXIV. nati sunt, una die nati dicuntur, Varr. ap. Gell. 3, 2, 2 (uno die, Macr. S. 1, 3): quibus effectis armatisque diebus XXX., a qua die materia caesa est, Caes. B. C. 1, 36 fin.: Varronem profiteri, se altera die ad colloquium venturum, id. ib. 3, 19, 4 (for which, shortly before: quo cum esset postero die ventum); cf.: postera die, Sall. J. 68, 2 (for which, in the same author, more freq.: postero die): pulchra, Hor. Od. 1, 36, 10: suprema, id. ib. 1, 13, 20: atra, Verg. A. 6, 429: tarda, Ov. M. 15, 868 et saep.—(But Caes. B. C. 3, 26, 1; 3, 37, 1, read altero, tertio.)—
   b Connections: postridie ejus diei, a favorite expression of Caesar, Caes. B. G. 1, 23, 1: 1, 47, 2; 1, 48, 2 et saep., v. postridie; and cf.: post diem tertium ejus diei, Cic. Att. 3, 7; Sulpic. ap. Cic. Fam. 4, 12, 2; Liv. 27, 35: diem ex die exspectabam, from day to day, id. ib. 7, 26 fin.; cf.: diem ex die ducere, Caes. B. G. 1, 16, 5; for which also: diem de die prospectans, Liv. 5, 48; and: diem de die differre, id. 25, 25: LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO, for every day, day by day, daily, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: affatim est hominum, in dies qui singulas escas edunt, Plaut. Men. 3, 1, 10; so, in dies, every day, Cic. Top. 16, 62; Caes. B. G. 3, 23, 7; 5, 58, 1; 7, 30, 4; Vell. 2, 52, 2; Liv. 21, 11 Drak.; 34, 11 al.; less freq. in sing.: nihil usquam sui videt: in diem rapto vivit, Liv. 22, 39; cf.: mutabilibus in diem causis (opp. natura perpetua), id. 31, 29 (in another signif.
v. the foll., no. II. A. 3); and: cui licet in diem ( = singulis diebus, daily) dixisse Vixi, etc., Hor. Od. 3, 29, 42. And still more rarely: ad diem, Treb. Gallien. 17; Vop. Firm. 4: ante diem, v. ante.—Die = quotidie or in diem, daily, Verg. E. 2, 42; 3, 34: quos mille die victor sub Tartara misi, id. A. 11, 397: paucissimos die composuisse versus, Quint. 10, 3, 8: saepius die, Plin. 15, 6, 6, § 22: die crastini, noni, pristini, quinti, for die crastino, nono, etc., v. h. vv. crastinus, nonus, etc.; and cf. Gell. 10, 24; Macr. S. 1, 4.—
   B In partic.
   1    A set day, appointed time, term in the widest sense of the word (for appearing before court, in the army, making a payment, etc.).
   (a)    Masc.: MORBVS SONTICVS ... STATVS DIES CVM HOSTE ... QVID HORVM FVIT VNVM IVDICI ARBITROVE REOVE DIES DIFFISVS ESTO, XII. Tab. ap. Cic. Off. 1, 12; Fest. p. 273, 26 Müll.; for which: STATVS CONDICTVSVE DIES CVM HOSTE, acc. to Cincius ap. Gell. 16, 4, 4; and with comic reference to the words of this law, Plaut. Curc. 1, 1, 5 (found also in Macr. S. 1, 16); and freq.: status dies, Plin. Ep. 9, 39, 1; Suet. Claud. 1; Flor. 1, 13, 16 et saep.: hic nuptiis dictus est dies, Ter. And. 1, 1, 75; cf.: dies colloquio dictus est ex eo die quintus, Caes. B. G. 1, 42, 4; so, dictus, id. ib. 5, 27, 5: iis certum diem conveniendi dicit, id. ib. 5, 57, 2: die certo, Sall. J. 79, 4; cf. constituto, id. ib. 13 fin.: decretus colloquio, id. ib. 113, 3: praestitutus, Liv. 3, 22: praefinitus, Plin. 35, 10, 36, § 109; Gell. 16, 4, 3: ascriptus, Phaedr. 4, 11, 8 et saep.: quoniam advesperascit, dabis diem nobis aliquem, ut contra ista dicamus, Cic. N. D. 3, 40; Caes. B. G. 1, 16, 5; id. B. C. 1, 11, 2; Sall. J. 109, 3; Liv. 35, 35 et saep.: dies ater, an unlucky day, Sen. Vit. Beat. 25.—
   (b)    Fem. (so commonly in this sense in class. prose, but only in sing., v. Mützell ad Curt. 3, 1, 8): ut quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11; so, dicta, Cic. Fam. 16, 10 fin.; cf.: edicta ad conveniendum, Liv. 41, 10 fin.: praestituta, Plaut. Ps. 1, 3, 140; 2, 2, 28; Ter. Ph. 3, 2, 38; Cic. Verr. 2, 3, 14 fin.; id. Vatin. 15, 37; id. Tusc. 1, 39; Liv. 45, 11 et saep.; cf. constituta, Cic. Caecin. 11, 32; Caes. B. G. 1, 4, 2; 1, 8, 3: certa eius rei constituta, id. B. C. 3, 33, 1: pacta et constituta, Cic. Cat. 1, 9, 24: statuta, Liv. 31, 29: stata, id. 27, 23 fin.: certa, Caes. B. G. 1, 30, 4, 5, 1, 8; id. B. C. 1, 2, 6; Nep. Chabr. 3 et saep.: annua, Cic. Fam. 7, 23; id. Att. 12, 3 fin.; cf. longa, Plaut. Ep. 4, 1, 18: die caecā emere, oculatā vendere, i. e. to buy on credit and sell for cash, id. Ps. 1, 3, 67, v. caecus, no. II. B.: haec dies summa hodie est, mea amica sitne libera, an, etc., id. Pers. 1, 1, 34: puto fore istam etiam a praecone diem, Cic. Att. 13, 3: ubi ea dies venit (preceded by tempore ejus rei constituto), Caes. B. G. 7, 3: praeterita die, qua suorum auxilia exspectaverant, id. ib. 7, 77, 1; cf. id. ib. 6, 33, 4: esse in lege, quam ad diem proscriptiones fiant, Cic. Rosc. Am. 44, 128 et saep.—
   (g)    Both genders together: diem dicunt, qua die ad ripam Rhodani omnes conveniant: is dies erat a. d. V. Kal. Apr., etc., Caes. B. G. 1, 6 fin.; Cic. Att. 2, 11; id. Q. Fr. 3, 1, 3; Liv. 34, 35 al.—
   b Hence: dicere diem alicui, to impeach, lay an accusation against: diem mihi, credo, dixerat, Cic. Mil. 14, 36: Domitium Silano diem dixisse scimus, id. Div. in Caec. 20, 67.—
   2    A natural day, a day, as opp. to night: ut vel, quia est aliquid, aliud non sit, ut Dies est, nox non est; vel, quia est aliquid, et aliud sit: Sol est super terram, dies est, Quint. 5, 8, 7: pro di immortales, quis hic illuxit dies, Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 4, 76: credibile non est, quantum scribam die, quin etiam noctibus, in the daytime, id. Att. 13, 26: negat ullum esse cibum tam gravem, quin is die et nocte concoquatur, in a single day and night, id. N. D. 2, 9, 24; cf. in this signif.: die ac nocte, Plin. 29, 6, 36, § 113: nocte et die, Liv. 25, 39; and simply die, Hor. S. 2, 1, 4; Quint. 10, 3, 8; cf. also: currus rogat ille paternos, Inque diem alipedum jus et moderamen equorum, Ov. M. 2, 48; and, connected with nox: (Themistocles) diem noctemque procul ab insula in salo navem tenuit in ancoris, Nep. Them. 8 fin.; cf. Cic. Div. 2, 27, 59; Liv. 22, 1 fin.—But more freq.: diem noctemque, like our day and night, i. q. without ceasing, uninterruptedly; Caes. B. G. 7, 77, 11; 7, 42 fin.; id. B. C. 1, 62; for which less freq.: diem et noctem, Hirt. B. Hisp. 38, 1; diem ac noctem, Liv. 27, 4 and 45: noctemque diemque, Verg. A. 8, 94; cf. Quint. 9, 4, 23: continuate nocte ac die itinere, Caes. B. C. 3, 11, 1; 3, 36, 8; and in plur.: dies noctesque, Plaut. Rud. 2, 3, 49; Ter. Eun. 1, 2, 113; Cic. Att. 7, 9 fin.; Nep. Dat. 4, 4 et saep.; also, reversing the order: noctesque diesque, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 338 ed. Vahl.); Hor. S. 1, 1, 76: noctesque et dies, Ter. And. 4, 1, 52; id. Eun. 5, 8, 49: noctes atque dies, Lucr. 2, 12; 3, 62; Cic. Fin. 1, 16, 51; Verg. A. 6, 127 al.: noctes diesque, id. ib. 9, 488: noctes ac dies, Cic. Arch. 11, 29: noctes et dies, id. Brut. 90, 308; id. de Or. 1, 61, 260; id. Tusc. 5, 25 and 39; Ter. Eun. 5, 8, 49; cf. also: neque noctem neque diem intermittit, Caes. B. G. 5, 38: Galli dies ... sic observant, ut noctem dies subsequatur, id. ib. 6, 18, 2 Herz ad loc. So, too, in gen.: qui nocte dieque frequentat Limina, Mart. 10, 58, 11: cum die, at break of day, Ov. M. 13, 677: orto die ( = orta luce), Tac. A. 1, 20; 1, 68; id. H. 2, 21: ante diem ( = ante lucem), Hor. Ep. 1, 2, 35: dies fit, late Lat. for lucescit, Vulg. Luc. 22, 66: de die, in open day, broad day; v. de.—
   3    Dies alicujus (like the Heb. ; v. Gesen. Lex. s. h. v.).
   a I. q. dies natalis, a birthday: diem meum scis esse III. Non. Jan. Aderis igitur, Cic. Att. 13, 42, 2; cf. in full: natali die tuo, id. ib. 9, 5 al. So the anniversary day of the foundation of a city is, dies natalis urbis, Cic. Div. 2, 47, 98.—
   b I. q. dies mortis, dying-day: quandocumque fatalis et meus dies veniet statuarque tumulo, Tac. Or. 13 fin. Called, also: supremus dies. Suet. Aug. 99; id. Tib. 67; cf.: supremus vitae dies, Cic. de Sen. 21, 78; Suet. Aug. 61. Hence: diem suum obire, to die, Sulp. in Cic. Fam. 4, 12, 2; and in the same sense: obire diem supremum, Nep. Milt. 7 fin.; id. Dion. 2 fin.; Suet. Claud. 1: exigere diem supremum, Tac. A. 3, 16: explere supremum diem, id. ib. 1, 6; 3, 76; and simply: obire diem, Plin. 2, 109, 112, § 248; Suet. Tib. 4; id. Vesp. 1; id. Gr. 3; cf. also: fungi diem, Just. 19, 1, 1.—
   c I. q. dies febris, fever-day: etsi Non. Mart., die tuo, ut opinor, exspectabam epistolam a te longiorem, Cic. Att. 9, 2 init.; 7, 8, 2 al.
II Transf.
   A In gen. (from no. I. A.).
   1    A day, for that which is done in it (cf. the Hebr. , the Gr. ἐλεύθερον ἦμαρ, etc.): is dies honestissimus nobis fuerat in senatu, Cic. Fam. 1, 2, 3: non tam dirus ille dies Sullanus C. Mario, id. Att. 10, 8, 7: equites Romanos daturos illius diei poenas, id. Sest. 12, 28: hic dies et Romanis refecit animos et Persea perculit, Liv. 42, 67 Drak.; cf. id. 9, 39 fin.; Vell. 2, 35 Ruhnk.; 2, 86; Just. 9, 3 fin.; Flor. 2, 6, 58 Duker.: imponite quinquaginta annis magnum diem, Tac. Agr. 34: quid pulchrius hac consuetudine excutiendi totum diem? ... totum diem mecum scrutor, facta ac dicta mea remetior, etc., Sen. de Ira, 3, 36: dies Alliensis, i. q. pugna Alliensis, Liv. 6, 1; Suet. Vit. 11: Cannensis, Flor. 4, 12, 35 al. And so even of one's state of mind on any particular day: qualem diem Tiberius induisset, what humor, temper, Tac. A. 6, 20. —
   2    A day's journey: hanc regionem, dierum plus triginta in longitudinem, decem inter duo maria in latitudinem patentem, Liv. 38, 59; Just. 36, 2, 14 al.—
   3    In gen. (like , ἡμέρα, and our day, for) time, space of time, period: diem tempusque forsitan ipsum leniturum iras, Liv. 2, 45; so with tempus, id. 22, 39; 42, 50: amorem intercapedine ipse lenivit dies, Turp. ap. Non. 522, 7; so in the masc. gender: longus, Stat. Th. 1, 638; Luc. 3, 139; but also longa, Plaut. Epid. 4, 1, 18; Plin. Ep. 8, 5 fin.; cf. perexigua, a brief respite, Cic. Verr. 1, 2 fin.: nulla, Ov. M. 4, 372 al.: ex ea die ad hanc diem quae fecisti, in judicium voco, Cic. Verr. 2, 1, 12 fin.: ut infringatur hominum improbitas ipsa die, quae debilitat cogitationes, etc., id. Fam. 1, 6; cf. id. ib. 7, 28 fin.; id. Tusc. 3, 22, 53 al.: indutiae inde, non pax facta; quarum et dies exierat, et ante diem rebellaverant, i. e. the term of the truce, Liv. 4, 30 fin.; 30, 24; 42, 47 fin. (for which: quia tempus indutiarum cum Veienti populo exierat, id. 4, 58).—Prov.: dies adimit aegritudinem, Ter. Heaut. 3, 1, 13: dies festus, festival-time, festival:—diem festum Dianae per triduum agi, Liv. 25, 23 et saep.: die lanam et agnos vendat, at the right time, Cato R. R. 150, 2: praesens quod fuerat malum, in diem abiit, to a future time, Ter. Ph. 5, 2, 16; so in diem, opp. statim, Q. Cic. Pet. cons. 12, 48; and simply in diem, Plaut. Mil. 3, 2, 48; Ter. Eun. 5, 7, 19; Cic. Cael. 24.—Esp. freq. in diem vivere, to live on from day to day, regardless of the future, Cic. de Or. 2, 40, 169; id. Tusc. 5, 11, 33; Plin. Ep. 5, 5, 4 et saep; cf. the equivoque with de die, under de.—
   B In partic. (acc. to no. I. B. 2—poet., and in postAug. prose).
   1    Light of day, daylight: contraque diem radiosque micantes Obliquantem oculos, Ov. M. 7, 411; 5, 444; 13, 602: multis mensibus non cernitur dies, Plin. 33, 4, 21, § 70; Plin. Ep. 6, 20, 6; 9, 36, 2 al.; also of the eyesight, Stat. Th. 1, 237; and trop. of the conscience: saeva dies animi scelerumque in pectore Dirae, id. ib. 1, 52.—
   2    For caelum, the sky, the heavens: sub quocumque die, quocumque est sidere mundi, Luc. 7, 189; 1, 153: incendere diem nubes oriente remotae, id. 4, 68; 8, 217; Stat. Th. 1, 201.—Hence, like caelum,
   b The weather: totumque per annum Durat aprica dies, Val. Fl. 1, 845: tranquillus, Plin. 2, 45, 44, § 115: mitis, id. 11, 10, 10, § 20: pestilens, id. 22, 23, 49, § 104.—
   3    The air: nigrique volumina fumi Infecere diem, Ov. M. 13, 600: cupio flatu violare diem, Claud. in Ruf. 1, 63.
III Dies personified.
   A I. q. Sol, opp. Luna, Plaut. Bacch. 2, 3, 21; coupled with Mensis and Annus, Ov. M. 2, 25.—
   B As fem., the daughter of Chaos, and mother of Heaven and Earth, Hyg. Fab. praef.; of the first Venus, Cic. N. D. 3, 23, 59.

Latin > French (Gaffiot 2016)

(1) dĭēs,⁴ ēī, m. et f. (au pl. toujours m.),
1 le jour civil de vingt-quatre heures : postero die Cic. Verr. 2, 2, 41 ; postera die Sall. J. 68, 2 ; altero die Cæs. C. 3, 19, 3 ; postridie ejus diei Cæs. G. 1, 23, 1, le lendemain ; post diem tertium ejus diei Cic. Att. 3, 7, 1, le surlendemain ; diem ex die exspectare Cic. Att. 7, 26, 3 ; diem de die prospectare Liv. 5, 48, 6, attendre de jour en jour ; in dies Cic. Top. 62, de jour en jour ; in diem vivere Liv. 22, 39, 14, vivre au jour le jour ; ad diem Treb. Gall. 17, pour un jour ; diem ex die Cæs. G. 1, 16, 4, un jour après un autre, de jour en jour ; paucis illis diebus Cic. Verr. 2, 4, 140, dans ces quelques derniers jours, peu de jours seulement auparavant
2 jour, date fixée : dabis nobis diem aliquem Cic. Nat. 3, 94, tu nous fixeras un jour ; dies dicta Cic. Fam. 16, 10, 2, le jour fixé ; dies colloquio dictus est Cæs. G. 1, 42, 3, un jour fut fixé pour l’entrevue ; ad certam diem Cæs. G. 5, 1, 8, à un jour fixé ; ad diem Cæs. G. 5, 1, 9, au jour fixé ; his certum diem conveniendi dicit Cæs. G. 5, 57, 2, il leur désigne un jour de réunion précis || [en part.] diem dicere alicui Cic. Off. 3, 112, assigner à qqn un jour de comparution, intenter une accusation contre qqn, cf. Cæcil. 67 || dies pecuniæ Cic. Att. 10, 5, 3, jour de paiement ( Liv. 34, 6, 13 ) ; comitiorum Cic. Phil. 2, 82, le jour des comices
3 le jour [opposé à la nuit] : dies noctesque Cic. Att. 7, 9, 4 ; diem noctemque Cæs. G. 7, 77, 11 ; nocte dieque Mart. 10, 58, 11, jour et nuit ; nocte et die Cic. Nat. 2, 24 ; diem noctem Cic. Div. 2, 59 ; diem ac noctem Liv. 22, 1, 20, pendant un jour et une nuit ; cum die Ov. M. 13, 677, avec le jour, à l’aube ; de die Pl. As. 825, de jour, en plein jour || dubius dies Plin. Min. Ep. 6, 20, 6, jour douteux
4 jour [de la naissance, de la mort, de fièvre, etc.] : diem meum scis esse III Nonas Jan. ; aderis igitur Cic. Att. 13, 42, 2, tu sais que le jour de ma naissance est le 3 janvier ; tu viendras donc ; Non. Mart., die tuo, ut opinor, exspectabam epistolam a te longiorem Cic. Att. 9, 2, ce 7 mars, ton jour de fièvre, je crois, j’attends de toi une lettre assez longue || is dies fuit Nonæ Novembres Cic. Fam. 16, 3 [mais qui fuit dies Nonarum Septembrium Att. 4, 1, 5, cf. Fam. 3, 11, 1 ], ce jour là était le 5 novembre || v. obeo ; supremus
5 jour, événement mémorable : is dies honestissimus nobis fuerat in senatu Cic. Fam. 1, 2, 3, ç’avait été pour moi la journée la plus honorable dans le sénat ; dies Alliensis Liv. 6, 1, 11, la journée de l’Allia
6 jour, journée, emploi de la journée : excutere totum diem Sen. Ira 3, 36, 2, examiner de près toute sa journée, l’emploi de toute sa journée || disposition d’esprit [où l’on se trouve tel ou tel jour] : qualem diem induisset Tac. Ann. 6, 20, selon son humeur du jour (cf. en français : être dans ses bons jours, dans ses mauvais jours)
7 journée de marche : regio dierum plus triginta in longitudinem patens Liv. 38, 59, 6, région qui s’étend sur plus de trente jours de marche, en longueur
8 temps, délai : diem inquirendi perexiguam postulare Cic. Verr. 1, 1, 6, demander un délai très court pour faire une enquête ; diem ad deliberandum sumere Cæs. G. 1, 7, 6, prendre le temps de délibérer || [en gén.] temps, durée : dies non levat luctum hunc Cic. Att. 3, 15, 2, le temps n’allège pas cette affliction
9 lumière du jour, jour : non cernitur dies Plin. 33, 70, on ne voit pas le jour, cf. Plin. Min. Ep. 6, 20, 6 ; 9, 36, 2 ; Ov. M. 7, 411, etc.
10 climat, température : sub quocumque die est Luc. 7, 189, sous quelque ciel qu’il soit ; dies tranquillus Plin. 2, 115, temps calme. gén. arch. : dies Enn. Ann. 413 ; Cic. Sest. 28, d’après Gell. 9, 14 ; die Virg. G. 1, 208 ; Sall. J. 52, 3 ; 97, 3, cf. Gell. 9, 14, 25 ; Prisc. Gramm. 7, 93 et 94 ; dii Virg. En. 1, 636, d’après Gell. 9, 14, 8 || dat. arch. die Pl. Amph. 276, cf. Serv. Georg. 1, 208.

Latin > German (Georges)

diēs, ēi, c. (doch bei Cic. als fem. nur vom Termine u. Zeitraume u. wenn es das Datum des Briefes), im Plur. nur masc. (vgl. indogerm. ēus zu de o, leuchtend, u. altind. div ¾, am Tage), der Tag, I) im allg.: 1) eig.: dies antemeridianus, postmeridianus, Sen.: dies fastus, nefastus, dies festus, profestus, feriatus, s. 1. fāstususw.: dies laetitiae destinatus, Iustin.: dies foedus, Iustin.: dies lunares, Varro: dies dedicationis, Plin. ep.: comitiorum dies, Liv.: plurium dierum hiems (Sturm), Plin. ep.: quinque dierum disputationes, Cic.: dies nullus erat Antii cum essem, quo die non scirem, Cic.: perpotare totos dies, Cic.: disputatio hesterni et hodierni diei, Cic.: ludorum Romanorum secundo die, Liv.: extremo ludorum scaenicorum die, Cic.: primo imperii die, Suet.: hesterno, hodierno, crastino die, Cic.: hodierno et crastino die, Liv.: ante hodiernum diem, Cic.: ad hunc diem anni, bis heutigentags, Gell. – postero die, Cic., posterā die, Sall.: in posterum diem, Caes. – diem de die, Liv., od. diem ex die, Caes. u. Cic., einen Tag nach dem andern, Tag für Tag. – in dies, von Tag zu Tag, täglich, Caes., Cic., Liv. u.a. (vgl. für Liv. Wölffl. Liv. Krit. s. 23). – cotidie aut potius in dies singulos (von Tag zu Tag), Cic. – in diem, s. 1. inno. I, B, 2. – ad diem, auf den Tag, ad certam diem, zu dem bestimmten Tag, Caes. (s. Schneider zu Caes. b. G. 2, 5, 1). – multo die, hoch-, spät am Tage, Caes.: ad multum diem, Cic., od. ad multum diei, Liv., bis spät am Tage, spät in den Tag hinein: de die, am (hellen) Tage, Plaut. u.a. – bis in die (des Tages), Cic.: u. so in die deciens, deni, Plaut.: ebenso bis die (des Tages), Cels.: quinquies, saepius die, Plin. – die et (od. ac) nocte, einen Tag u. eine Nacht, Cic. u. Plin.: so nocte dieque, Ov. – noctes et dies, noctes diesque, et dies et noctes, dies noctesque u. (mehr poet.) diesque noctesque, Tag u. Nacht, Cic. (vgl. Madvig Cic. de fin. 1, 16, 51), u. so diem noctemque, Nep., diem noctem, Cic. u. Liv.: noctesque et dies, Ter.: diebus ac noctibus, Plin. pan., noctibus atque diebus, Sen., noctibus diebusque, Ps. Quint. decl. – omni die, Gell.: omnibus tricenis diebus, Plin. – paucis diebus, paucis ante od. post diebus, s. paucus. – 2) meton.: a) wie unser Tag, für die Ereignisse, Geschäfte des Tags, diei poenas dare, Cic.: in disponendo die, bei der Einteilung des Tags, Suet.: ut possint sole reducto exercere diem (Tagewerk), Verg. – b) = das Tageslicht, Verg., Plin. u. Plin. ep.: übtr., Tageslicht od. Leben, videre diem, das Licht der Welt erblicken, Ov.: diem proicere, Stat. – c) die Witterung des Tages, dies mitis, tranquillus, Plin. – d) die Tagereise, dierum plus triginta in longitudinem patēre, Liv. – 3) personif., Dies, der Gott des Tages, Cic. de nat. deor. 3, 44. – II) prägn.: A) ein bestimmter, festgesetzter Tag, der Termin, Zahlungstermin, die Verfallzeit, die Frist, 1) im allg.: dies operis, Corp. inscr. Lat. 1, 577, 3, 13: dies solutionis, Zahlungstag, -termin, Verfallzeit, Ulp. dig. 2, 13, 1. § 2: u. so dies solvendi, Iavol. dig. 17, 1, 51: dies solvendae pecuniae, Tryph. dig. 3, 5, 38. Amm. 18, 5, 2: dies praestandae pecuniae, Papin. dig. 5, 1, 41: u. bl. dies pecuniae, Cic. ad Att. 10, 5, 3. Liv. 34, 6, 13. Corp. inscr. Lat. 1, 577, 3, 13: Plur., dies pecuniarum, Col. 1, 7, 2: dies iudicii, Gerichtstag, Liv.: dies annua, Jahresfrist (zur Bezahlung), Cic.: in diem emere, Cic.: diem praestituere od. dicere, Cic.: diem statuere ante quam, einen Termin, eine Frist bestimmen, bis zu w., Sall.: alci dare diem, Frist geben, Plin. ep. 3, 9, 32: prodicere diem, den Termin verlängern, Liv.: aliquot dies proferre, Ter.: nuptiis prodere dies, Ter.: diem ex die ducere, den Termin von einem Tag zum andern hinziehen, -hinausschieben, Caes.: diem perexiguam postulavi, Cic.: diem obire (abwarten), Cic.: alios non solvere, aliorum diem (Termin der Zahlung) nondum esse, Cic. – 2) insbes.: a) der Geburtstag (gew. vollst. dies natalis, Cic., od. natalicius, Mart.), dies meus, Cic. ad Att. 13, 42, 2 (vgl. unten no. d). – b) der Todestag, obire diem supremum, Nep., od. diem suum, Sulp. in Cic. ep., od. diem, Nep., od. diem fungi, Iustin., d.i. sterben: dies suus admonet omnes, Val. Flacc. – c) der Tag des Verhängnisses, -des Untergangs, diem proferet Ilio, Hor. carm. 1, 15, 33. – d) der Fiebertag, dies tuus, Cic. ad Att. 7, 8, 2; 9, 2 in.; 9, 4, 3 (vgl. oben no. a). – e) das Datum des Briefes, zB. earum (epistularum) in altera dies erat ascripta Nonarum Aprilium, in altera, quae mihi recentior videbatur, dies non erat, Cic. ep. 3, 11, 1: habet diem epistula, hat ein D., ist datiert, Paulin, vit. s. Ambros. 49. – B) die Zeit (als Reihe der Veränderungen endlicher Dinge), quod est dies allatura, Cic.: dies levat luctum, Cic.: negat summo bono afferre incrementum diem, Cic.: dies tempusque leniturum iras, Liv. – / Archaist. Genet.-Formen dies, Ven. Fort. vita s. Mart. 4, 100: die, Plaut. Men. 1156 (die septimi) u. most. 881 (die crastini). Cato origg. 4. fr. 12 (die quinti). Coel. Antip. 2. fr. 25 (die quinti; vgl. Gell. 10, 24). Sall. Iug. 52, 3; 97, 3. Verg. georg. 1, 208. Auson. app. II (de rosis). p. 244, 6 Schenkl: dii, Verg. Aen. 1, 636; vgl. Gell. 9, 14, 4. Prisc. 7, 93 u. Ribbeck zu den Stellen aus Verg. – alter Dativ die, Plaut. Amph. 276 u. 546 a. Sisenn. u. Sall. nach Cynthius in Verg. Aen. 1, 636 (in Class. auct. ed. Mai 7, 359). Vgl. übh. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 1. S. 572 f. u. Georges Lexik. der lat. Wortf. S. 214.

Latin > Chinese

dies, ei. m. f. plur. m. :: 日光。一日。性命。一日之行爲。— solis 主日。禮拜日。— lunae 瞻禮二。禮拜—。— Martis 瞻禮三。禮拜二。— Mercurii 瞻禮四。禮拜三。— Jovis 瞻禮五。禮拜四。— Veneris 瞻禮六。禮拜五。 — Saturni 瞻禮七。禮拜六。— nominis vel pecuniae 還帳日。— annua 週年。滿年之日。— bima,trima 滿二年。满三年。— exiit 過時。— multus 深日。日已高。— negotiosi vel profesti 當工之日。— dubius 清早。晓時。Diem obire 死。Die caeca emere 賒買。Die oculata emere 現銀買。Diem laxiorem dare 宽還帳日。Reservare poenas in diem 寬罰之日。In diem 日日。In dies crescit 一日比一日大。 Diem dare 寫日。Dies in epistola appositus 札中月日。Die quinti 第五日。Dies, dis, dii pro Diei.

Translations

day

Abkhaz: амш; Adyghe: мафэ; Afar: ayró; Afrikaans: dag; Aghwan: 𐕘𐔼; Ahom: 𑜈𑜃𑜫; Ainu: トホ; Akan: ɛda; Aklanon: adlaw; Albanian: ditë; Amharic: ቀን, መአልት; Andi: зубу; Arabic: يَوْم‎; Egyptian Arabic: يوم‎, ايام‎; Gulf Arabic: يوم‎; Hijazi: يوم‎; Moroccan Arabic: يوم‎; Aragonese: diya, día; Aramaic Assyrian Neo-Aramaic: ܝܵܘܡܵܐ‎; Classical Syriac: ܝܘܡܐ‎; Jewish Babylonian Aramaic: יוֹמָא‎; Archi: ихъ; Armenian: օր; Aromanian: dzuã, dzãuã, dzã; Assamese: দিন; Asturian: día; Atayal: bingqi'; Avar: къо; Avestan: 𐬭𐬀𐬊𐬗𐬀𐬵‎, 𐬀𐬌𐬌𐬀𐬭‎; Azerbaijani: gün, sutka; Bakhtiari: روز‎; Balinese: dina; Baluchi: روچ‎; Bashkir: тәүлек, көн; Basque: egun; Baure: roseskoner; Belarusian: суткі, дзень, доба, содні; Bengali: দিন; Bhojpuri: 𑂠𑂱𑂢; Bikol Central: aldaw; Breton: deiz, devezh; Budukh: йыгъ; Buginese: esso; Bulgarian: денонощие, ден; Burmese: နေ့; Buryat: үдэр; Catalan: dia, jorn; Cebuano: adlaw; Central Atlas Tamazight: ⴰⵙⵙ; Central Dusun: tadau; Central Melanau: lau; Chagatai: کون‎; Cham Eastern Western Chamicuro: senesyako; Chechen: де; Cherokee: ᎢᎦ; Chichewa: tsiku; Chinese Cantonese: 日; Dungan: тян, йитян; Hakka: 日; Mandarin: 天, 日; Min Dong: 日; Min Nan: 日, 工; Wu: 天, 日; Chuukese: ran; Chuvash: кун; Coptic: ⲉϩⲟⲟⲩ; Cornish: dydh; Cree: ᑮᓯᑳᐤ; Crimean Tatar: kün; Czech: den; Danish: døgn, dag; Daur: udure; Dhivehi: ދުވަސް‎; Dolgan: күн; Dongxiang: udu; Drung: ni; Dutch: dag, etmaal; Eastern Arrernte: arlte; Eastern Bontoc: ka-orkawan; Esperanto: tago; Estonian: ööpäev, päev; Even: инэӈ; Evenki: тыргани; Ewe: ŋkeke; Faroese: dagur, samdøgur; Fijian: siga; Finnish: päivä, vuorokausi; French: jour, journée; Old French: jor; Frisian North Frisian: dai, däi; Old Frisian: di, dei; West Frisian: dei; Friulian: dì, zornade; Galician: día; Georgian: დღე, დღე-ღამე, დღე და ღამე; German: Tag; Silesian: Tag; Gothic: 𐌳𐌰𐌲𐍃; Greek: ημέρα, μέρα, εικοσιτετράωρο, ημερονύχτιο; Ancient Greek: ἡμέρα, ἡμέρη, ἀμέρα, ἀμάρα, ἦμαρ, ἆμαρ; Greenlandic: ulloq; Gujarati: દિવસ; Hausa: rana; Hawaiian: lā, ao; Hebrew: יְמָמָה‎, יוֹם‎; Higaonon: anlaw; Hindi: दिन, वार, दिवस, रोज़, यौम, रोज, दिहाड़ा; Hungarian: nap; Hunsrik: Daagh, taach; Iban: hari; Icelandic: dagur; Ido: dio; Ilocano: aldaw; Indonesian: hari; Ingush: ди; Interlingua: die; Irish: lá; Isnag: alxaw; Istriot: dèi, zurnada; Italian: giorno; Japanese: 日, 一日; Javanese: ꦢꦶꦤ, ꦢꦶꦤ꧀ꦠꦼꦤ꧀; Jurchen: inengi; Kaingang: kurã; Kalmyk: өдр; Kambaata: bara; Kannada: ದಿನ; Kashmiri: دۄہ‎, دۆہ‎, روز‎; Kashubian: dzéń; Kazakh: күн, тәулік; Khmer: ថ្ងៃ, នៅពេលថ្ងៃ; Kipchak: کون‎; Korean: 일주야(一晝夜), 하루, 일; Kurdish Central Kurdish: ڕۆژ‎; Northern Kurdish: roj; Kven: janturi, vuorokausi; Kyrgyz: күн; Laboya: lado; Ladin: dì; Lak: кьини; Lakota: aŋpétu; Lao: ວັນ; Latgalian: dīna; Latin: dies, lux; Latvian: diena, diennakts; Laz: დღა; Lezgi: йугъ, югъ; Ligurian: giorno; Limburgish: daag; Lithuanian: para, diena; Livonian: pǟva; Lombard: dì; Low German: Dag; Lü: ᦞᧃ; Lubuagan Kalinga: egew; Luxembourgish: Dag; Maasai: enkolong'; Macedonian: ден; Magahi: 𑂠𑂱𑂢𑂰; Maguindanao: gay; Maithili: दिन; Makasar: allo; Malay: hari, yaum; Malayalam: ദിവസം; Malecite-Passamaquoddy: kisq inan; Maltese: nhar, jum; Manchu: ᡳᠨᡝᠩᡤᡳ; Mansaka: allaw; Maori: rā, rangi; Maranao: gawi'i; Marathi: दिवस; Maricopa: nyaa; Mbyá Guaraní: ára; Meänkieli: päivä; Middle English: day; Middle Persian: 𐭩𐭥𐭬‎; Mingrelian: დღა, ნდღა; Mirandese: die; Mòcheno: ta; Mon: တ္ၚဲ; Mongolian: өдөр; Mwani: suku; Nahuatl: tonalli; Nanai: ини; Navajo: jį́; Neapolitan: juorno; Nepali: दिन; Nivkh: муғф; Norman: jour, journée, journaïe; Northern Ohlone: tú̄hi; Northern Sami: beaivi; Northern Thai: ᩅᩢ᩠ᨶ; Norwegian: dag, døgn; O'odham: taṣ; Occitan: jorn, dia; Odia: ଦିନ; Old Church Slavonic: дьнь; Old East Slavic: дьнь; Old English: dæġ; Old French: jur; Old Galician-Portuguese: dia; Old Javanese: dina; Old Norse: dagr; Old Occitan: jorn; Old Saxon: dag; Ossetian: бон; Ottoman Turkish: روز‎, یوم‎, ایام‎, گون‎; Pali: dina; Papiamentu: día; Pashto: ورځ‎, روځ‎; Pennsylvania German: Daag; Persian: روز‎; Phoenician: 𐤉𐤌‎; Plautdietsch: Dach; Pohnpeian: rahn; Polabian: dan; Polish: dzień inan, doba; Portuguese: dia; Punjabi: ਦਿਨ; Quechua: p'unchaw, puncau, hunag; Rawang: ni; Rohingya: din; Romagnol: dè; Romanian: zi; Romansch: di; Russian: сутки, день; Rusyn: динь; Saho: max; Sanskrit: दिन, दिवस; Santali: ᱫᱤᱱ; Sardinian: dí; Scottish Gaelic: latha; Serbo-Croatian Cyrillic: дан; Roman: dan; Shan: ဝၼ်း; Sherpa: ཉི་མ; Sicilian: jornu, jonnu; Sidamo: barra; Sindhi: ڏيِنہُن‎; Sinhalese: දවස; Slovak: doba, deň; Slovene: dán; Somali: maalin; Sorbian Lower Sorbian: źeń; Upper Sorbian: dźeń; South Slavey: dzene; Southern Kalinga: arkaw, padcha; Spanish: día; Sranan Tongo: dei; Sumerian: 𒌓; Sundanese: dinten; Swahili: siku; Swedish: dygn, dag; Sylheti: ꠖꠤꠘ; Tabasaran: йигъ; Tagalog: araw; Tai Tai Nüa: ᥝᥢᥰ; Tajik: рӯз; Talysh: روز‎, روج‎; Tamil: நாள்; Tarantino: giorne, sciùrne; Tatar: көн; Tausug: adlaw; Telugu: రోజు; Ternate: wange; Thai: วัน; Tibetan: ཉི་མ, ཉིན, ཞག་པོ, ཞག, ཉིན་ཞག; Tigrinya: መዓልቲ; Tsakonian: αμέρα; Tumbuka: dazi; Turkish: gün; Turkmen: gün; Tuvan: хүн; Tzotzil: kʼakʼal; Udi: гьи; Ukrainian: день, доба; Urdu: دن‎; Uyghur: كۈن‎; Uzbek: kun; Venetian: dì; Veps: päiv; Vietnamese: ngày, hôm, bữa; Volapük: del; Võro: päiv; Walloon: djoû; Welsh: dydd, dwthwn, diwrnod; Western Bukidnon Manobo: andew; White Hmong: hnub; Winnebago: hąąp, hąąpra; Wolof: bés; Yagnobi: мет, рӯз; Yakan: bahangi; Yakut: күн, хонук; Yiddish: טאָג‎; Yoruba: o̩jó̩, ò̩sán; Yucatec Maya: k'iin; Zazaki: roc, roz; Zealandic: dag; Zhuang: ngoenz; Zulu: usuku, umuhla; Zuni: yadonne; ǃXóõ: ǁʻân