ξενηλασία

English (LSJ)

ἡ, at Sparta, xenelasia, expulsion of foreigners, X.Lac.14.4: mostly in plural, Th.1.144, 2.39, Pl. Prt.342c, Lg.950b, Arist.Pol.1272b17.

German (Pape)

[Seite 276] ἡ, Vertreibung der Fremden; ξενηλασίας ποιεῖν τινος, Thuc. 1, 144; οὐκ ἔστιν ὅτε ξενηλασίαις ἀπείργομέν τινα ἢ μαθήματος ἢ θέαματος, 2, 39; ξενηλασίας ποιούμενοι τῶν λακωνιζόντων, Plat. Prot. 342 c; vgl. Legg. XII, 950 b; Folgde; auch ξενηλασίαν τεχνῶν ἐποιεῖτο, Plut. Lycurg. 9. S. Müller Dor. 3, 1, 2.

French (Bailly abrégé)

ας (ἡ) :
bannissement des étrangers.
Étymologie: ξενηλατέω.

Russian (Dvoretsky)

ξενηλᾰσία: ἡ преимущ. pl.
1 изгнание чужеземцев Plut.: ξενηλασίας ποιεῖν τινων Plat. изгонять кого-л. из страны (как чужеземцев); ξενηλασίαις ἀπείργειν τινά τινος Thuc. в порядке изгнания из страны лишать кого-л. чего-л.;
2 изгнание из страны, выселение (τεχνῶν Plut.).

Greek (Liddell-Scott)

ξενηλᾰσία: ἡ, ἐν Σπάρτῃ, ἐκδίωξις τῶν ξένων ἐκ τῆς χώρας, Θουκ. 1. 144., 2. 39, Ξεν. Λακ. 14, 4, Πλάτ. Πρωτ. 342C, Νόμ. 950Β, Ἀριστ. Πολιτικ. 2. 10, 15· πρβλ. Müller Dor. 3. 1. § 2, Arnold εἰς Θουκ. ἔνθ’ ἀνωτ.

Greek Monolingual

η (Α ξενηλασία) ξενηλατώ
η απέλαση τών ανεπιθύμητων ξένων από μία χώρα ή η απαγόρευση εισόδου σε αυτήν, θεσμός που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη Σπάρτη προς τα τέλη του 7ου π.Χ. αιώνα, κατά τον Β' Μεσσηνιακό πόλεμο (α. «τήν τε γὰρ πὸλιν κοινὴν παρέχομεν, καὶ οὐκ ἔστιν ὅτε ξενηλασίαις ἀπείργομέν τινα ἤ μαθήματος ἤ θεάματος», Θουκ.
β. «πρὸς δὲ τούτοις καὶ ἁπάντων τῶν περισσῶν ξενηλασίαν ἐποιήσατο
διὸ οὔτε ἔμπορος, οὔτε σοφιστής... εἰσήει εἰς τὴν Σπάρτην», Πλούτ.).

Greek Monotonic

ξενηλᾰσία: ἡ, (στη Σπάρτη), εκδίωξη, απέλαση ξένων από τη χώρα, σε Θουκ., Πλάτ. κ.λπ.

Middle Liddell

ξενηλᾰσία, ἡ,
at Sparta, expulsion of foreigners, an alien act, Thuc., Plat., etc. [from ξενηλᾰτέω]

Wikipedia EN

Xenelasia (Ancient Greek: ξενηλασία, Ancient Greek:) was the practice in ancient Doric Crete and Lacedæmonia of expelling foreigners deemed injurious to the public welfare. The isolationist customs of Sparta (which included discouraging Spartan citizens from traveling outside the commonwealth) may also sometimes be referred to as xenelasia. The majority of ancient Greek authors attribute the codification of this practice to Lycurgus.

Wikipedia EL

Η ξενηλασία ήταν μια πρακτική που λάμβανε χώρα στο αρχαίο σπαρτιατικό κράτος, βάσει της οποίας δεν επιτρεπόταν σε κανέναν ξένο να μετοικίσει ή να διαμείνει στην πόλη αρκετό καιρό ώστε να συλλέξει πληροφορίες για την κατάσταση και τη στρατιωτική της ισχύ. Κατά τα φαινόμενα δεν εφαρμόστηκε ιδιαίτερα από άλλες πόλεις-κράτη της αρχαίας Ελλάδας. Η λέξη είναι σύνθετη και προέρχεται από το «ξένος» και το ρήμα «ἐλαύνω», το οποίο σημαίνει «οδηγώ, καθοδηγώ». Σύμφωνα με το γεωγράφο Στράβωνα, «ο Ερατοσθένης ισχυριζόταν πως η ξενηλασία, δηλαδή η προγραφή των ξένων, ήταν κοινό έθιμο των βαρβαρικών φυλών». Ομοίως, ο Διόδωρος ο Σικελιώτης ονομάζει την Έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο ως «ξενηλασία», με την έννοια δηλαδή της αποπομπής. Ο σπαρτιατικός θεσμός περιγράφεται σε ένα σχόλιο στο Θουκυδίδη ως: «η πράξη του να διώχνει κανείς τους ξένους». Ο Ησύχιος ο Αλεξανδρεύς, λεξικογράφος του 6ου αιώνα μ.Χ., παρέχει δύο ορισμούς: «το φαινόμενο της απαγόρευσης στους ξένους να ενσωματώνονται» και «το να χτυπά κανείς τους ξένους ενώ τους διώχνει». Ομοίως, ένα υπόμνημα στο έργο του Φωτιού αναφέρει: «οι Λακεδαιμόνιοι είχαν το συνήθειο να αποπέμπουν τους ξένους με χτυπήματα». Ο Θουκυδίδης αποδίδει την πρακτική αυτή στην επιθυμία της Σπάρτης να διαφυλάξει τα κρατικά της μυστικά και την ασφάλειά της: η Αθήνα «είναι ανοικτή σε όλους, και δεν συμβαίνει ποτέ, με ξενηλασίες, να απαγορεύουμε στον οποιοδήποτε μια μελέτη ή ένα θέαμα, το οποίο εφόσον δεν είναι κρυφό, θα μπορούσε να παρατηρηθεί από κάποιον εχθρό και να του αποβεί χρήσιμο». Για τον Ξενοφώντα, τα κίνητρα των Σπαρτιατών υπήρξαν ακόμη βαθύτερα: «άλλοτε έδιωχναν τους ξένους και απαγόρευαν στους πολίτες να φύγουν μακρυά από την πατρίδα, από φόβο να μην δοκιμαστεί η αρετή τους από τις απρέπειες των ξένων». Η πρακτική της ξενηλασίας αποδίδεται στη νομοθεσία του Λυκούργου, από κοινού με την απαγόρευση των περιττών πολυτελειών και την καθιέρωση νομίσματος από σίδηρο.

Wikipedia DE

Die Xenelasie (griech.) war laut Aristoteles eine Fremdenaustreibung, insbesondere die Ausweisung von Fremden aus dem antiken Sparta. Nach neueren Forschungen sieht man die Xenelasie nun als eine im 5. Jahrhundert v. Chr. von außen konstruierte Überhöhung der tatsächlichen Verhältnisse an, um damit die Wehrkraft der jeweiligen Polis zu stärken. Hekataios von Abdera sah in einer recht konstruierten Argumentationskette durch die Erinnerung der Juden an das Erlebnis der Xenelasie (Moses) deren Misanthropie und abschottenden Sitten begründet. Dennoch sieht die neuere Forschung in ihm keinen philosemitischen oder gar antisemitischen Autor mehr.

Wikipedia FR

La xénélasie (en grec ancien ξενηλασία / xenēlasia) est une pratique spartiate consistant à expulser de manière régulière les étrangers de son territoire. Elle ne semble pas avoir été beaucoup imitée par les autres Grecs.

Le terme se décompose en ξένος, « étranger, hôte » et ἐλαύνω, « conduire, diriger ». Il s'emploie le plus souvent au pluriel. Il a également un sens métaphorique, par lequel il se rapproche de la xénophobie. Ainsi, selon Strabon, « Ératosthène prétend que la xénélasie, c'est-à-dire la proscription de l'étranger, était une coutume commune à tous les peuples barbares. » De même, Diodore de Sicile décrit l'Exode des Juifs hors d'Égypte comme une xénélasie, c'est-à-dire un bannissement.

L'institution spartiate est décrite par une scholie à Thucydide comme « l'acte de mettre dehors les étrangers ». Hésychios d'Alexandrie, un lexicographe du vie siècle apr. J.-C., fournit deux définitions: « le fait de ne pas autoriser des étrangers à se mélanger » et « frapper les étrangers qui sont mis dehors » (ou « les étrangers mis dehors sont frappés »). De même, une glose au lexique de Photius indique: « les Lacédémoniens avaient pour coutume d'expulser les étrangers avec des coups ».

Thucydide explique la pratique par la volonté de Sparte de protéger le secret défense: il fait dire à Périclès qu'Athènes « est ouverte à tous, et il n'arrive jamais que, par des expulsions d'étrangers (xenēlasiai), nous interdisions à quiconque une étude ou un spectacle qui, en n'étant pas caché, puisse être vu d'un ennemi et lui être utile. » Pour Xénophon, la démarche spartiate va plus loin: « jadis on bannissait les étrangers et on défendait aux citoyens de voyager hors de leur pays, de peur qu’ils ne fussent infectés des vices de l'étranger ». Il fait remonter l'usage à Lycurgue, de même que l'interdiction des « arts superflus » et l'usage d'une monnaie de fer.

Wikipedia IT

Xenelasia (in greco antico: ξενηλασία, xenēlasía, composto da ξένος "straniero" e ἐλαύνω "condurre, spingere") fu il nome attribuito ad una serie di leggi promulgate nell'antica Laconia e nell'antica Creta dorica e che prevedevano l'esclusione degli stranieri, e di ogni forma artistica e musicale straniera, nei rispettivi domini. Le leggi di xenelasia più famose sono quelle spartane. Lo stato era infatti inteso come una emanazione della famiglia e i magistrati spartani avevano il compito e l'autorità di cacciare chiunque rappresentasse una minaccia all'ordine pubblico o alla morale. Gli stranieri erano ammessi durante le festività religiose e per missioni statali ma a loro non era permesso vivere entro il territorio dello stato. Eccezioni furono concesse ad amici ed alleati, come Senofonte. D'altro canto alla popolazione comune fu proibito viaggiare all'estero. Lo scopo di queste leggi era preservare il carattere originario delle tribù doriche ed evitare qualsiasi contaminazione straniera. Mantenere le tradizioni degli antenati era considerato tra i Greci un grande onore.

Secondo Karl Otfried Müller il carattere dorico di nobiltà e severità si protrasse a Sparta solo perché essa riuscì a mantenersi nel suo stato di isolamento. Müller, che scriveva in un contesto di interpretazione della storia razziale e mitografico, considerava gli spartani, invasori ed occupanti della Laconia che opprimevano tramite un inflessibile controllo militare una popolazione di servili contadini, degli xenoi in senso stretto.

Plutarco scriveva: "Per questa ragione egli (Licurgo) proibì ai suoi cittadini di viaggiare all'estero e familiarizzare con i costumi stranieri, esempi di vita sregolata, atti ad introdurre sconvolgimenti nella repubblica; anzi egli cacciò tutti gli stranieri che non portavano nessuna utilità; questo non perché (come disse Tucidide) temeva che loro potessero imparare il giusto sentiero che porta alla virtù, ma piuttosto che potessero introdurre cattivi costumi. Perché è ovvio che con persone straniere entrano ragionamenti stranieri, e tali ragionamenti introducono nuovi pensieri, per cui si generano molti affetti e volontà discordanti dall'armonia del buon governo. Egli fu attento preservare la sua città dall'infezione di cattivi costumi, così come gli uomini generalmente lo sono nel prevenire l'introduzione di una pestilenza".

Niccolò Machiavelli riteneva che Sparta fosse durata così a lungo "perché non permise agli stranieri di stabilirsi nella repubblica" e sottolineava che la Repubblica romana, facendo il contrario, si fosse condannata al proprio destino. Va comunque evidenziato come, a causa del rifiuto della mescolanza razziale, dell'infanticidio selettivo e della diserzione all'estero di rampolli patrizi alla ricerca di maggiori attrazioni, la popolazione spartana fosse in costante declino dal periodo della sua vittoria nelle guerre del Peloponneso, passando da 9000 spartani nel 640 a.C. ai 1000 dopo la battaglia di Leuttra nel 371 a.C. La polis Romana fu inoltre una delle società del mondo antico che più si rifece all'ethos militare spartano. Machiavelli fu un laconofilo molto parziale.

Wikipedia RU

Ксенеласия (др.-греч. ξενηλᾰσία) — «изгнание чужеземцев». Это была практика изгнания чужеземцев в древнем дорийском Крите и Лаконии (Спарта), считающихся нежелательными для общественного благосостояния. В древних источниках термин встречается в основном во множественном числе — ксенеласии. Данный термин буквально переводится как "изгонять чужаков" или "и знание чужаков, чужеземцев".

Первоначально термин обладал вполне узким значением — приказ спартанских властей по поводу изгнания с государственной территории определённых лиц иностранного происхождения. Впервые слово встречается в «Истории» Фукидида в контексте, связанном с напряжённой обстановкой в отношениях между Афинами и Спартой, которые готовились к войне. При этом, в данном труде это слово употребляется в качестве существительное. Как глагол оно впервые появляется в произведении Аристофана "Птицы", и там также имеется отсылка к Спарте.

Лишь позднее (впервые у Платона) это слово приобретает более широкий смысл. Слово начинает означать собственно изгнания иностранцев и ксенофобию вообще, иногда без всякой связи со Спартой. При этом, если в "Протагоре" мы слышим это слово в речах Сократа, говорящего о такой практике как о положительной, то далее, в "Законах", Платон отзывается о ксенеласиях негативно, считая такие меры неразумными.

В последующем данный термин приобретает всё более широкую известность и встречается уже в "Лакедемонской политии" Ксенофонта, причём там о говорит о таких суровых мерах как о положительно влияющих на образ жизни спартанцев, его неприкосновенность. А древнегреческий историк Феопомп впервые употребляет данное понятие в единственном числе, подразумевая конкретный инцидент.

Позднее понятие стало употребляться Аристотелем для описания подобных мер на Крите, а далее у Гекатея этим же термином обозначается миграционная древнееврейская политика, то есть понятие постепенно, к III в до н. э. утрачивает свой конкретный исторический характер как описание действий спартанцев.

Wikipedia SV

Xenelasia (av grekiska xenos, "främling", och ordstammen i eláùfnéin, "fördriva") var det hos forntidens spartaner lagstadgade bruket att från statens område förjaga främlingar eller förbjuda dem att där uppehålla sig.

English (Woodhouse)

alien act, banishment of strangers

Mantoulidis Etymological

(=τό διώξιμο τῶν ξένων ἀπό τή χώρα, στή Σπάρτη). Ἀπό τό ξενηλατέω -ῶ (=διώχνω τούς ξένους), σύνθ. ἀπό τό ξένος + ἐλαύνω, ὅπου δές γιά περισσότερα παράγωγα, καθώς καί στή λέξη ξένος.