Δημήτηρ

English (LSJ)

τερος and τρος, ἡ: Dor., Arc., Boeot. Δαμάτηρ; also Δημήτρα Buresch

   A Aus Lydien69: acc. Δημήτραν Epigr. ap. Paus.1.37.2: gen. Δαμάτρας IG7.2793 (Copae); Aeol. Δωμάτηρ Hoffmann Griechische Dialekte 2.153 (Aegae); Thess. dat. Δαμμάτερι IG9(2).1235:—Demeter, Il.2.696, al., once in Od., 5.125, h.Cer., etc.    2 appell., as a name for bread, Opp.H.3.463; cf. ἀκτή, καρπός. (Variously expld. by Gramm. as, = Γημήτηρ, δημομήτηρ, or from δηαί, = κριθαί, cf. EM265.54.)

Greek (Liddell-Scott)

Δημήτηρ: τερος καὶ τρος, ἡ, ὡσαύτως ἀπαντᾷ αἰτιατ. Δήμητραν ὡς ἐξ ὀνομαστικῆς Δήμητρα, Ἐπιγρ. παρὰ Παυσ. 1. 37, 2, καὶ συχνάκις εἰσήχθη ὑπὸ τῶν ἀντιγραφέων ἀντὶ τοῦ Δήμητρα, ἴδε Dobr. παρ’ Ἀριστοφ. Πλ. 64· - ἡ θεὰ Δημήτηρ, Λατ. Ceres, θεότης τῆς γεωργίας καὶ τοῦ ἀγροτικοῦ βίου, μήτηρ τῆς Περσεφόνης· σπανίως ἀναφέρεται ἐν Ἰλιάδι (Β. 696., Ε. 500., Ξ. 326, πρβλ. ἀκτή), ἅπαξ ἐν τῇ Ὀδ. (Ε. 125)· ἡ κυρία πηγὴ τῶν περὶ αὐτῆς μύθων εἶναι οἱ Ὁμ. Ὕμν. εἰς Δήμ.· ἐλατρεύετο δὲ ἰδίως ἐν Ἐλευσῖνι (πρβλ. Ἐλευσίνια). Ἀριστ. Ἀποσπ. 594· καὶ ἐν Ἔννῃ τῆς Σικελίας, ὁ αὐτ. Θαυμασ. 82. 2) προσηγορ. ὡς ὄνομα τοῦ ἄρτου, Ὀππ. Ἁλ. 3. 463· ἴδε ἐν λ. ἀκτή, καρπός. (Κοινῶς ἑρμηνεύεται ὡς παλαιὸς τύπος τοῦ Γῆ μήτηρ, ἀλλ’ ἴδε τὴν λ. δᾶ).

French (Bailly abrégé)

τρος (ἡ) :
voc. Δήμητερ ou Δημῆτερ;
Déméter (lat. Cérès) mère de Perséphone, déesse des laboureurs, protectrice des biens de la terre.
Étymologie: p. *δαμήτηρ, avec δᾶ ancienne forme de γῆ, « la mère de la terre, la terre-mère » DELG.

English (Autenrieth)

Δημήτερος and Δήμητρος: Demēter (Ceres), Il. 14.326, Od. 5.125, Il. 2.696.

Spanish (DGE)

-τρος, ἡ

• Alolema(s): dór., arcad., beoc. Δᾱμάτηρ [-μᾱ-] Lasus 1.1, Pi.O.6.95, I.1.57, B.3.2, E.Ph.685, Call.Cer.57, 40, 49, IKnidos 147.A.20 (II a.C.); tes. Δάμματερ IG 9(2).1235 (Perrebia II d.C.); eol. Δωμάτηρ Hoffmann, Griechischen Dialekte 2.108 (Egas II a.C.); Δήμητρα, -ας h.Cer.tít., Arist.Oec.1349^a15, D.S.1.13, 5.4, 68, Apollod.1.1.5, epigr. en Paus.1.37.2, TAM 5.244 (Kula); Δάματρα IG 7.2793 (Copas); v. tb. Δηώ

• Morfología: [ac. sg. Δήμητρα h.Cer.1, Hes.Th.454, dór. Δάματρα Call.Cer.71, IKnidos 147.A.20 (II a.C.); gen. Δημήτερος Il.13.322, h.Cer.439, Hes.Op.32, Nonn.D.1.108, Orph.H.18.12, beoc. Δαμάτρας IG 7.2793 (Copas), dór. Δαμάτερος Pi.I.7.4, Lyr.Alex.Adesp.9.1; dat. Δημήτερι h.Cer.297, Hes.Op.465, Nonn.D.45.101, Orph.L.594, dór. Δαμάτερι Theoc.7.32, tes. Δαμμάτερι IG 9(2).1235 (II d.C.); plu. ac. Δήμητρας Plu.2.744b; dór. gen. Δαματέρων Lindos 183 (III/II a.C.); dór. dat. Δαμάτερσιν Tit.Cam.156a.4 (I a.C.)]
Deméter
I 1mit. hija de Crono y Rea, símbolo de las fuerzas productoras de la naturaleza, diosa de la agricultura, esp. del trigo y los cereales, madre de Perséfone, sus santuarios estaban repartidos por toda Grecia, siendo el principal el de Eleusis Il.5.500, Od.5.125, Hes.Th.454, 912, 969, Op.300, h.Cer.passim, Archil.223, 241, Lasus l.c., A.Fr.300.7, S.OC 1600, Pi.ll.cc., B.l.c., Lyr.Adesp.460.7, 11S., Pl.Cra.404b, Ar.Ra.383, 384, Moschio Trag.6.24, Call.ll.cc., Theoc.10.42, Luc.Salt.40, Icar.27, Orph.H.40.2, 18.12, h.ad Mus.6, Comm.18.9, Apollod.1.5.1, 2, Paus.1.14.2, 1.37.2, 2.5.8, D.S.5.68
•plu. Δαμάτερες ref. a Deméter y Core Lindos l.c., Tit.Cam.l.c.
•tb. diosas como Deméter Δήμητρας δὲ καὶ Ἀθηνᾶς καὶ Ἀρτέμιδας οὐκ ἔχομεν Plu.2.744b
•frec. en giros como Δημήτερος ἀκτή la espiga de Deméter ref. al trigo Il.13.322, 21.76, Hes.Op.32, 597, 805, cf. Hsch.
•tb. ref. a la isla de Tasos, rica en trigo, D.P.523
•Δήμητρος καρπὸς el fruto de Deméter Hdt.1.193, 4.198, X.HG 6.3.6, πυρὸς Δήμητρος Babr.129.6
•Δήμητρος τέμενος de Piraso en Tesalia Il.2.696, Δάματρος κλυτὸν ἄλσος el bosque sagrado de Deméter ref. a Eleusis, Pi.I.1.57, Call.Cer.37
•invocada en juramentos μὰ τὴν Δήμητρα Ar.Eq.698, Th.225, Ach.708, D.3.32, 19.262, Men.Pc.505, Dysc.570, μὰ, νὴ τὸν Δία, τὸν Ἀπόλλω καὶ τὴν Δήμητρα D.52.9, Ar.Eq.941, εὔχομαι τῇ Δήμητρι καὶ τῇ Κόρῃ Din.Fr.34
•en voc. ὦ Δάματερ para expresar sorpresa, Theopomp.Com.24, Luc.DMeretr.12.4
•recibe numerosos epítetos ligados a su actividad: Θεσμοφόρος Hdt.6.91, 134, Paus.10.33.12, Didyma 496A.2 (II d.C.), Καρποφόρος Paus.8.53.7, Didyma 504.12 (III/IV d.C.), Καρποτρόφος Didyma 504.24 (III/IV d.C.), Χθονία Paus.2.35.5, Ἀμφικτυονίς como protectora de la anfictionía, Hdt.7.200, o a los lugares de culto: Ἐλευσινία Hdt.9.57, Paus.8.29.5
•por anal. Δ. Αἰγυπτίη la Deméter egipcia ref. a Isis, Hdt.2.59, 122, 156, D.S.1.13, 25, 96, Nonn.D.3.282, cf. Apollod.2.1.3.
2 por meton. Δήμητηρ el trigo Orác. en Hdt.7.141, cf. SHell.1139, Opp.C.1.434
•Δήμητρος κόρη la harina Eub.75
•Δημήτηρ el pan, la harina Opp.H.3.463, 484
•tierra ὁ γὰρ ποταμὸς ... Δήμητρα πομπεύει πολλήν pues el río ... lleva mucha tierra del Nilo durante la crecida, anón. en PMichael.4.8.
II geog. Δήμητρος σκοπιᾶς ἄκρον cabo en la costa occidental del golfo arábigo, Ptol.Geog.4.7.2. • DMic.: da-ma-te (?).

Greek Monotonic

Δημήτηρ: Δωρ., Αρκαδ. και Βοιωτ. Δαμάτηρ, Αιολ. Δωμάτηρ, γεν. -τερος και -τρος, ἡ, Δήμητρα, Λατ. Ceres, θεά της γεωργίας, μητέρα της Περσεφόνης, σε Όμηρ. (η προέλ. από δῆ = γῆ, έτσι ώστε Γη-μήτηρ, είναι απίθανη, βλ. δᾶ).

Russian (Dvoretsky)

Δημήτηρ: дор. Δᾱμάτηρ, Δήμητρος (μᾱ) и Δημήτερος ἡ (voc. Δήμητερ и Δημῆτερ) Деметра (отожд. с италийск. Ceres, дочь Кроноса и Реи, сестра Зевса, мать Персефоны, богиня земледелия, ее эпитеты: ἄνασσα «владычица», ἐϋπλόκαμος «прекраснокудрая», ξανθή «златовласая» Hom.): Δημήτερος ἀκτή Hom. и Δήμητρος καρπός Her., Xen., перен. тж. Δημήτηρ Her. = σῖτος; Δάματρος ἄλσος Pind. = Ἐλευσίς.

Frisk Etymological English

-τερος and -τρος
Grammatical information: f.
Meaning: the Greek mother goddess (Il.). See further Schwyzer 567f., Sommer Nominalkomp. 147,
Dialectal forms: Though one might expect the name in Myc., it happens not to be found. Δαμάτηρ (Dor. etc.), also Δωμάτηρ, Δαμμάτερι (Thess.),
Derivatives: Δημήτριος belonging to D. (A.), also as PN, from which the months name Δημητριών (Attica); Δημητρίεια pl. feast for Demeter (Samos IVa; after Ἀσκληπίεια a.o.), Δημήτρια pl. also feast for Demetrios; Δημητριασταί N. of the worshippers of Demeter (Ephesos; cf. Ἀπολλωνιασταί etc.); Δημητριακός belonging to Demeter or Demetrios (D. S.); Δημήτρειοι pl. name of the dead (Plu.). - Denomin. δαματρίζειν τὸ συνάγειν τὸν Δημητριακὸν καρπόν. Κύπριοι H. - Short form Δηώ (h. Cer. etc.) with Δηῳ̃ος and Δηωΐνη daughter of D..
Origin: XX [etym. unknown]
Etymology: By Kretschmer Wien. Stud. 24, 523ff., Glotta 17, 240 taken as "Mother Earth", from δᾶ, a kind of Lallwort, perhaps Pre-Greek Earth, and μάτηρ. There is however, no indication that δᾶ (s.v.) means earth (though it has also been assumed in the name Poseidon). Nach Ehrlich Betonung 62ff. (with Fraenkel Lexis 3, 50ff.), from *Δασ-μάτηρ, from IE *dm̥s-, gen. of *dem- house (cf. δεσπότης); rightly rejected by Kretschmer Glotta 6, 294. Pisani IF 53, 28ff. and Georgiev Urgriechen und Illyrier (Sofia 1937) 9ff., 20ff. consider the word, like Δαμία, Δμία etc. as Illyrian and compare Alb. dhe earth (s. χθών); rejected by Kretschmer Glotta 27, 31. Acc. to Carnoy Mélanges Bidez 71ff. Δη- is only a different development of γῆ. Cf. Fraenkel Glotta 3, 58f. (also on Δαμία, Μνία); diff. on these words (to δόμος etc.) Danielsson Eranos 1, 79f. - Cf. Messap. damatura, prob. name of a goddess (Krahe Sprache der Illyr. 1, 82); the Mess. word must be an adaptation of the Greek name; cf. Δειπάτυρος s. Ζεύς). - Heubeck, Praegraeca 75-8 starts from `Phryg.' Γδαν-μαυα\/Γδανμαα, and sees in the first element a cognate of Gr. χθών; he suggests that the form Δω(μ-) goes back on *ghdhon-. However, he connects the whole with his Minoan-Minyan hypothesis (a separate IE language), which is unconvincing. - On Demeter Nilsson Gr. Rel. 1, 456ff.

Middle Liddell

[The Deriv. from δῆ = γῆ, quasi Γημήτηρ is improbable, v. δᾶ.]
Demeter, Lat. Ceres, goddess of agriculture, mother of Persephone, Hom.

Frisk Etymology German

Δημήτηρ: -τερος und -τρος (seit Il.),
{Dēmḗtēr}
Forms: Δαμάτηρ (dor. usw.), auch Δωμάτηρ, Δαμμ- (thess.), weitere Einzelheiten bei Schwyzer 567f., Sommer Nominalkomp. 147,
Meaning: N. der griechischen Muttergöttin.
Derivative: Ableitungen: Δημήτριος ‘zu D. gehörig’ (A. usw.), auch als EN, wovon der Monatsname Δημητριών (Attika); Δημητρίεια pl. Demeterfest (Samos IV^a; nach Ἀσκληπίεια u. a.), Δημήτρια pl. auch Demetriosfest; Δημητριασταί N. der Demeterverehrer (Ephesos; vgl. Ἀπολλωνιασταί usw.); Δημητριακός zu Demeter oder Demetrios gehörig (D. S., Phld. u. a.); Δημήτρειοι pl. Bez. der Toten (Plu.). — Denominatives Verb δαματρίζειν· τὸ συνάγειν τὸν Δημητριακὸν καρπόν. Κύπριοι H. — Kurzform Δηώ (h. Cer. usw.) mit Δηῳ̃ος und Δηωΐνη.
Etymology : Kompositum (Zusammenrückung) mit unklarem Vorderglied, bis auf die Umbildung des Stammes mit messap. damatura, wahrscheinlich N. einer Göttin, identisch (Krahe Glotta 20, 189, Sprache 1, 39; vgl. Δειπάτυρος s. Ζεύς). Von Kretschmer Wien. Stud. 24, 523ff., Glotta 17, 240 als "Mutter Erde" erklärt, aus δᾶ, einer lallwortartigen, vielleicht vorgriechischen Bezeichnung der Erde, und μάτηρ. Nach Ehrlich Betonung 62ff., dem sich Fraenkel Lexis 3, 50ff. anschließt, aus *Δασμάτηρ, idg. *dm̥s-, Gen. von *dem- Haus (vgl. δεσπότης), was von Kretschmer Glotta 6, 294 mit Recht abgelehnt wird. Pisani IF 53, 28ff. und Georgiev Urgriechen und Illyrier (Sofia 1937) 9ff., 20ff. betrachten das Wort ebenso wie Δαμία, Δμία usw. als illyrisch und vergleichen alb. dhe Erde (s. χθών); dagegen Kretschmer Glotta 27, 31. Nach Carnoy Mélanges Bidez 71ff. wäre Δη- nur eine andere lautliche Entwicklung als γῆ (beide zu βίος und Verw. [?]). Vgl. noch Fraenkel Glotta 3, 58f., wo auch Δαμία, Μνία herangezogen werden; anders über diese Wörter (zu δόμος usw.) Danielsson Eranos 1, 79f. — Ausführlich über Demeter Nilsson Gr. Rel. 1, 456ff.
Page 1,379-380