νίτρον

English (LSJ)

τό, in Hdt. and Att. λίτρον (q.v.), sodium carbonate, Sapph.165, Hp.Aër.7, Arist. Mete.383b12, IG9(1).691 (Corc., iii B.C.), PCair.Zen.304.7 (iii B.C.), PTeb.182 (ii B.C.), Gal.13.265; ν. ἐρυθρόν Hp.Nat.Mul.32, cf. Mul. 1.98; ν. θαλάσσιον, i.e. from the Egyptian lakes, Hippiatr.130; as an ἄρτυμα, Antiph.142.2; mixed with oil as a soap, Alciphr.3.61, Lib.Decl.26.19. (Cf. Egypt. ntirj 'natron'.)

German (Pape)

[Seite 257] τό, att. u. bei Her. λίτρον, vgl. Lob. Phryn. 305, Alkali, Laugensalz, Sodasalz, Natron, woraus durch Beimischung von Oel Seife gemacht wird, also zum Waschen gebraucht und nach gewöhnlicher Ableitung mit νίζω, νίπτω zusammenhangend (?). – Zuweilen auch ein vegetabilisches Kali, aus der Asche von Bäumen u. Pflanzen, das wie bei uns als Lauge zum Reinigen der Wäsche gebraucht wurde, Sp.

French (Bailly abrégé)

ου (τό) :
ion. λίτρον;
nitre, alcali minéral ou végétal, sorte de soude ou natron pour lessiver.
Étymologie: DELG cf. hébreu neter, hitt. nitri, empruntés à l'égyptien nir, qui est ancien.

Russian (Dvoretsky)

νίτρον: Her. и атт. λίτρον τό нитр, щелок (род соды или поташа, который в смеси с маслом, служил моющим средством) Her. etc.

Greek (Liddell-Scott)

νίτρον: τό, παρ’ Ἡροδ. καὶ Ἀττ. λίτρον· ― ἀλκάλιόν τι ὀρυκτόν, ἀνθρακικὴ σόδα (τὸ νεώτερον νίτρον εἶναι νιτρικὴ πότασσα, τὸ δὲ Γερμαν. natron εἶναι αὐτὸ τοῦτο σόδα), Ἡρόδ. 2. 86, πρβλ. Ἱππ. π. Ἀέρ. 284· εὑρισκόμενον παρὰ τὴν Μώμεμφιν ἐν Αἰγύπτῳ (πρβλ. νιτρία), κ. ἀλλ. (πρβλ. Κιμωλία)· ― ὁμοῦ μετὰ ἐλαίου συμπεφυρμένον ἐχρησίμευεν ὡς σάπων, πρβλ. Meineke Κωμικ. Ἀποσπ. 2. 638. (Ἴσως εἶναι Σημιτικὴ λέξις, πρβλ. τὸ Ἑβραϊκ. nether). ―Καθ. Ἡσύχ.: «νίτρον· σάπων. καὶ εἶδος ἰατρικοῦ». ― Κατὰ Φρύνιχ.: «νίτρον· τοῦτο Αἰολεὺς μὲν ἂν εἴποι, ὥσπερ οὖν καὶ ἡ Σαπφὼ (Ἀποσπ. 165) διὰ τοῦ ν, Ἀθηναῖοι δὲ διὰ τοῦ λ λίτρον» Ἔκδ. Rutherf. σ. 361.

Spanish

natrón, carbonato sódico

Greek Monolingual

νίτρον, τὸ (ΑΜ)
βλ. νίτρο.

Greek Monotonic

νίτρον: τό, σε Ηρόδ. και Αττ. λίτρον, ανθρακική σόδα, σε Ηρόδ. (πιθ. ξεν. λέξη).

Frisk Etymological English

Grammatical information: n.
Meaning: sodium carbonate, soda, natron (Sapph., ion., Arist., hell.).
Other forms: with dissim. ν: τ > λ: τ (Schwyzer 259) λίτρον (Att., Hp.; Solmsen Wortforsch. 235).
Compounds: Few compp., e.g. ὀξύ-νιτρον mix of vinegar and natron (Paul. Aeg.), λιτρο-πώλης natronhandler (inscr. IVa).
Derivatives: 1. νιτρώδης λ-) natronlike, containing n. (Pl., Arist.) with -ωδία (medic.); 2. νίτρινος from n. (Delos IIa); 3. νιτρία f. natron-mine (pap. IIIa, Str.; Scheller Oxytonierung 46) with νιτριώτης νομός name of an Egypt. province (Str.; also referring to νίτρον); 4. νιτρική f. a. -κά n. pl. natron-taxes (hell. pap. a. ostr.); 5. νιτρῖτις f. (λίμνη) giving natron (Str.; Redard 109); 6. νιτρόομαι be washed with n. (Sor.) with νίτρωμα n. sodium carbonate (PHolm., H.); also 7. νίτρασμα n. soap (Sor.) as if from *νιτράζω.
Origin: LW [a loanword which is (probably) not of Pre-Greek origin] Egypt.
Etymology: Orient. LW [loanword]; with Hebr. neter, Arab. naṭrūn (> Fr. natron etc.), prob. also with Hitt. nitri- n., from Egypt. nt_r(j) natron. Lewy Fremdw. 53, Laroche BSL 51 p. XXXII f., Neumann Heth. u. luw. Sprachgut 19, W.-Hofmann s. nitrum (Gr. LW [loanword]) w. further references.

Middle Liddell

νίτρον, ου, τό,
in Hdt. and attic λίτρον, carbonate of soda, Hdt. [Prob. a foreign word.]

Frisk Etymology German

νίτρον: (Sapph., ion., Arist., hell.),
{nítron}
Forms: mit Dissim. ν: τ > λ: τ (Schwyzer 259) λίτρον (att., Hp.; Solmsen Wortforsch. 235)
Grammar: n.
Meaning: Laugensalz, Soda, Natron.
Composita: Einige Kompp., z.B. ὀξύνιτρον Mischung von Essig und Natron (Paul. Aeg.), λιτροπώλης Natronhändler (Inschr. IV^a).
Derivative: Ableitungen: 1. νιτρώδης (λ-) ‘natronähnlich, -haltig’ (Pl., Arist. usw.) mit -ωδία (Mediz.); 2. νίτρινος ‘aus N.’ (Delos II^a); 3. νιτρία f. Natrongrube (Pap. III^a, Str.; Scheller Oxytonierung 46) mit νιτριώτης νομός N. eines ägypt. Bezirks (Str.; auch auf νίτρον beziehbar); 4. νιτρική f. u. -κά n. pl. Natronsteuer (hell. Pap. u. Ostr.); 5. νιτρῖτις f. (λίμνη) Natron hervorbringend (Str.; Redard 109); 6. νιτρόομαι ‘mit N. gereinigt werden’ (Sor.) mit νίτρωμα n. Sodalauge (PHolm., H.); auch 7. νίτρασμα n. Seife (Sor.) wie von *νιτράζω.
Etymology: Orient. LW; mit hebr. neter, arab. naṭrūn (> frz. natron usw.), wohl auch heth. nitri- n., aus ägypt. nt_r(j) Natron. Lewy Fremdw. 53, Laroche BSL 51 p. XXXII f., Neumann Heth. u. luw. Sprachgut 19, W.-Hofmann s. nitrum (gr. LW) m. weiteren Hinweisen.
Page 2,321

Mantoulidis Etymological

(=ποτάσα). Ἀπό τό λίτρον μέ ἀνομοίωση.