μήτρως: Difference between revisions
ἑτέρως ἠδύνατο βέλτιον ἢ ὡς νῦν ἔχει κατεσκευάσθαι → otherwise they could have been constructed better than they are now (Galen, On the use of parts of the body 4.143.1 Kühn)
(Autenrieth) |
m (Text replacement - " Vermutung" to " Vermutung") |
||
(34 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=mitros | |Transliteration C=mitros | ||
|Beta Code=mh/trws | |Beta Code=mh/trws | ||
|Definition=Dor. | |Definition=Dor. [[ματρως]], ὁ, gen. ωος and ω ''JRS''16.58 (Eumeneia) (Att. acc. to Suid.), acc. ωα and ων; pl. always of the third declen.:—<br><span class="bld">A</span> [[maternal uncle]], Il.2.662, 16.717, [[Herodotus|Hdt.]]4.80, etc.: dat. μάτρωϊ Pi.''I.''7 (6).24.<br><span class="bld">2</span> generally, [[relation by the mother's side]], μάτρωες ἄνδρες Id.''O.''6.77, cf. ''N.''10.37, E.''HF''43.<br><span class="bld">3</span> = [[μητροπάτωρ]], Pi.''O.''9.63. | ||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0180.png Seite 180]] ωος und ω, acc. μήτρωα, Mutterbruder; Il. 2, 662. 16, 717; Her. 4, 80; oft Pind., dat. μάτρῳ, N. 4, 80, u. μάτρωϊ, I. 6, 24; er braucht es auch = ματροπάτωρ, μάτρωος ἰσώνυμον, Ol. 9, 68 (wie Eur. bei Poll. 3, 16); μάτρωες ἄνδρες übh. für Verwandte von mütterlicher Seite, 6, 77; vgl. Eur. Herc. fur. 43. | |ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0180.png Seite 180]] ωος und ω, acc. μήτρωα, Mutterbruder; Il. 2, 662. 16, 717; Her. 4, 80; oft Pind., dat. μάτρῳ, N. 4, 80, u. μάτρωϊ, I. 6, 24; er braucht es auch = ματροπάτωρ, μάτρωος ἰσώνυμον, Ol. 9, 68 (wie Eur. bei Poll. 3, 16); μάτρωες ἄνδρες übh. für Verwandte von mütterlicher Seite, 6, 77; vgl. Eur. Herc. fur. 43. | ||
}} | |||
{{bailly | |||
|btext=ωος (ὁ) :<br />ωϊ (> ῳ), ωα <i>et</i> ων ; <i>plur. touj. de la 3ᵉ décl.</i><br />[[oncle maternel]].<br />'''Étymologie:''' [[μήτηρ]]. | |||
}} | |||
{{elru | |||
|elrutext='''μήτρως:''' дор. [[μάτρως]], ωος и ω ὁ (dat. μήτρωϊ, acc. μήτρωα и [[μήτρων]])<br /><b class="num">1</b> [[дядя по матери]] Hom., Her.;<br /><b class="num">2</b> pl. [[родственники по материнской линии]] Pind.;<br /><b class="num">3</b> Pind. = [[μητροπάτωρ]]. | |||
}} | }} | ||
{{ls | {{ls | ||
|lstext='''μήτρως''': Δωρ. μᾱτρ-, | |lstext='''μήτρως''': Δωρ. μᾱτρ-, ὁ· γεν. ωος καὶ ω, αἰτ. ωα καὶ ων· ὁ πληθ. ἀείποτε κατὰ τὴν γ΄ κλίσιν, ὡς τὸ [[πάτρως]]· - πρὸς μητρὸς [[θεῖος]], Ἰλ. Β. 662., Π. 717, Ἡρόδ. 4. 80, κτλ. 2) [[καθόλου]], συγγενὴς πρὸς μητρός, μάτρωες ἄνδρες Πινδ. Π. 6. 130, πρβλ. Ν. 10. 70, Εὐρ. Ἡρ. Μαιν. 43. 3) = [[μητροπάτωρ]], Πινδ. Ο. 9. 96. | ||
}} | }} | ||
{{Autenrieth | {{Autenrieth | ||
|auten=ωος: [[maternal]] [[uncle]]. (Il.) | |auten=ωος: [[maternal]] [[uncle]]. (Il.) | ||
}} | |||
{{grml | |||
|mltxt=[[μήτρως]], -ωος και -ω, δωρ. τ. [[μάτρως]], ὁ (Α)<br /><b>1.</b> ο [[αδελφός]] της μητέρας, ο [[θείος]] από τη [[μητέρα]]<br /><b>2.</b> [[συγγενής]] από τη [[μητέρα]]<br /><b>3.</b> ο [[πατέρας]] της μητέρας, ο [[παππούς]] από τη [[μητέρα]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[μήτηρ]], <i>μητρός</i> ([[πρβλ]]. [[πάτρως]], [[ἥρως]]). Η λ. [[είναι]] αρχαϊκή, ανάγεται πιθ. σε [[θέμα]] με <i>ou</i>- (> ω) και συνδέεται με τον τ. [[μητρυιά]]. | |||
}} | |||
{{lsm | |||
|lsmtext='''μήτρως:''' Δωρ. μᾰτρ-, ὁ, γεν. <i>-ωος</i> και <i>-ω</i>, αιτ. <i>-ωα</i> και <i>-ων</i>· πληθ. [[πάντοτε]] στην γʹ [[κλίση]], όπως [[πάτρως]]·<br /><b class="num">1.</b> [[θείος]] από την [[πλευρά]] της μητέρας, σε Ομήρ. Ιλ., Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> οποιαδήποτε [[συγγένεια]] από την [[πλευρά]] της μητέρας, σε Πίνδ., Ευρ.<br /><b class="num">3.</b> [[μητροπάτωρ]], σε Πίνδ. | |||
}} | |||
{{etym | |||
|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: [[male relative of the mother]], [[uncle]], [[grandfather]] (Il.).<br />Other forms: Dor. [[μάτρως]], <b class="b3">-ωος</b> a. <b class="b3">-ω</b> (further forms in Schwyzer 480 and in LSJ).<br />Derivatives: [[μητρώϊος]], <b class="b3">-ῳ̃ος</b> (Dor. <b class="b3">μα-</b>) prop. <b class="b2">belonging to the μήτρωες, i.e. to mothers family</b> (τ 410), then directly referring to [[μήτηρ]] [[what belongs to the mother]], [[maternal]] (A.); <b class="b3">τὸ Μητρῳ̃ον</b> (''[[sc.]]'' [[ἱερόν]]) [[the temple of the Great Mother Cybele]], in Athens used as state archive (Att.); <b class="b3">τὰ Μητρῳ̃α</b> (''[[sc.]]'' [[ἱερά]]) [[the temple-service of Cybele]] (D. H.); with [[μητρῳακός]] [[belonging to the service of Cybele]] and [[μητρῴζω]] [[celebrate the Cybele-feasts]] (sp.); [[μητρωϊκός]] = [[μητρικός]] (Delos IIa). -- Side form [[μήτρων]] (Dor. <b class="b3">μά-</b>), <b class="b3">-ωνος</b> m. (Asia Minor inscr.; originating from the acc. [[μήτρων]]). -- [[μητρυιά]], Dor. <b class="b3">μα-</b>, ion. <b class="b3">-ιή</b> f. [[step-mother]] (Il.) with <b class="b3">μητρυι-ώδης</b> [[step-motherly]] (Plu.), <b class="b3">-άζω</b> [[act as step-moher]] (Gloss.); as joking innovation [[μητρυιός]] m. [[stepfather]] (Theopomp. Com., Hyp.).<br />Origin: IE [Indo-European] [700] <b class="b2">*meh₂ter</b> [[mother]], <b class="b2">*meh₂tr-ou-s</b> [[relative of the mother]]<br />Etymology: If one connects, acc. to the communis opinio, [[μητρυιά]] with [[μήτρως]], for which there is in fact no decisive evidence, we must start from a long [[-ōu-]] ( > [[ō]]), of which <b class="b3">-υ-</b> in [[μητρυιά]] would be the zero grade (cf. Schwyzer 479 f.). With [[μητρυιά]] (prob. for older <b class="b3">*μήτρυια</b>, gen. <b class="b3">-υιᾶς</b>; Wackernagel KZ 33, 574 [= Kl. Schr. 2, 1207] n. l, Schwyzer 469 w. n. 8) cf. the close Armenian form [[mawru]], gen. [[mawrui]] (< <b class="b2">*mātruu̯i-</b>) [[stepmother]], [[mother-in-law]], perhaps also the far off Westgermanic form OE [[modrige]] [[sisters mother]] (PGm. <b class="b2">*mōdruu̯i̯ōn-</b> < IE <b class="b2">*mātruu̯i̯ā</b>?) a direct correspondence; the formation must then be from pre-Greek. A hypothesis on the origin (after the old word for [[mother-in-law]], Lat. [[socrus]] = Gr. <b class="b3">*ἑκρύς</b> ?; s. [[ἑκυρός]], <b class="b3">-ά</b>) by Wackernagel Festgabe Kaegi 44 (= Kl. Schr. 1, 472) n. 2. -- Cf. the lit. on [[μήτηρ]]. Cf. Kuiper, Notes 56ff. | |||
}} | |||
{{mdlsj | |||
|mdlsjtxt=[pl. [[always]] of the [[third]] decl., like [[πάτρως]]<br /><b class="num">1.</b> a [[maternal]] [[uncle]], Il., Hdt., etc.<br /><b class="num">2.</b> any [[relation]] by the [[mother]]'s [[side]], Pind., Eur.<br /><b class="num">3.</b> = [[μητροπάτωρ]], Pind. | |||
}} | |||
{{FriskDe | |||
|ftr='''μήτρως''': {mḗtrōs}<br />'''Forms''': dor. [[μάτρως]], -ωος u. -ω (weitere Formen bei Schwyzer 480 und in LSJ)<br />'''Grammar''': m.<br />'''Meaning''': [[männlicher Verwandter der Mutter]], [[Oheim]], [[Großvater]] (seit Il.).<br />'''Derivative''': Davon [[μητρώϊος]], -ῳ̃ος (dor. μα-) eig. ‘den μήτρωες, d.h. der mütterlichen Sippe gehörig’ (τ 410), dann mit direkter Beziehung auf [[μήτηρ]] [[was der Mutter gehört]], [[mütterlich]] (A. usw.); τὸ Μητρῳ̃ον (''[[sc.]]'' [[ἱερόν]]) [[der Tempel der großen Mutter Kybele]], in Athen als Staatsarchiv benutzt (att. usw.); τὰ Μητρῳ̃α (''[[sc.]]'' [[ἱερά]]) [[der Tempeldienst der Kybele]] (D. H. u.a.); davon [[μητρῳακός]] [[dem Dienst der Kybele gehörig]] und [[μητρῴζω]] [[die Kybelefeier begehen]] (sp.); μητρωϊκός = [[μητρικός]] (Delos II<sup>a</sup>). — Nebenform [[μήτρων]] (dor. μά-), -ωνος m. (kleinas. Inschr.; aus dem Akk. [[μήτρων]] hervorgegangen). — [[μητρυιά]], dor. μα-, ion. -ιή f. [[Stiefmutter]] (seit Il.) mit [[μητρυιώδης]] [[stiefmütterlich]] (Plu.), -άζω [[als Stiefmutter auftreten]] (Gloss.); dazu als scherzhafte Neubildung [[μητρυιός]] m. [[Stiefvater]] (Theopomp. Kom., Hyp.).<br />'''Etymology''': Ableitung von [[μήτηρ]], aber im einzelnen strittig. Eine ''ō''-Ableitung scheint auch im. lat. ''matrōna'' eingekapselt zu sein. Wenn man gemäß der communis opinio [[μητρυιά]] mit [[μήτρως]] zusammenhält, wofür eigentlich kein triftiger Grund vorliegt, ist am ehesten von einem gedehnten ''ōu''- Diphthong (> ''ō'') auszugehen, wozu -υ- in [[μητρυιά]] die Schwundstufe wäre (vgl. Schwyzer 479 f. m. Lit.). Zu [[μητρυιά]] (wohl für älteres *μήτρυια, Gen. -υιᾶς; Wackernagel KZ 33, 574 [= Kl. Schr. 2, 1207] A.l, Schwyzer 469 m. A. 8) bietet das nahestehende Armenische in ''mawru'', Gen. ''mawrui'' (aus *''mātruu̯i''-) [[Stiefmutter]], [[Schwiegermutter]], vielleicht auch das entlegene Westgermanische in z.B. ags. ''modrige'' [[Mutters Schwester]] (urg. *''mōdruu̯i̯ōn''- aus idg. *''mātruu̯i̯ā''?) eine direkte Entsprechung; die Bildung muß somit vorgriechisch sein. Eine [[Vermutung]] über die Entstehung (nach dem alten Wort für [[Schwiegermutter]], lat. ''socrus'' = gr. *ἑκρύς ?; s. [[ἑκυρός]], -ά) bei Wackernagel Festgabe Kaegi 44 (= Kl. Schr. 1, 472) A. 2. — Vgl. die Lit. zu [[μήτηρ]].<br />'''Page''' 2,233-234 | |||
}} | |||
{{mantoulidis | |||
|mantxt=ὁ (=[[θεῖος]] ἀπό τή μητέρα), ἀπό τό [[μήτηρ]], ὅπου δές γιά περισσότερα παράγωγα. | |||
}} | }} |
Latest revision as of 15:34, 16 April 2024
English (LSJ)
Dor. ματρως, ὁ, gen. ωος and ω JRS16.58 (Eumeneia) (Att. acc. to Suid.), acc. ωα and ων; pl. always of the third declen.:—
A maternal uncle, Il.2.662, 16.717, Hdt.4.80, etc.: dat. μάτρωϊ Pi.I.7 (6).24.
2 generally, relation by the mother's side, μάτρωες ἄνδρες Id.O.6.77, cf. N.10.37, E.HF43.
3 = μητροπάτωρ, Pi.O.9.63.
German (Pape)
[Seite 180] ωος und ω, acc. μήτρωα, Mutterbruder; Il. 2, 662. 16, 717; Her. 4, 80; oft Pind., dat. μάτρῳ, N. 4, 80, u. μάτρωϊ, I. 6, 24; er braucht es auch = ματροπάτωρ, μάτρωος ἰσώνυμον, Ol. 9, 68 (wie Eur. bei Poll. 3, 16); μάτρωες ἄνδρες übh. für Verwandte von mütterlicher Seite, 6, 77; vgl. Eur. Herc. fur. 43.
French (Bailly abrégé)
ωος (ὁ) :
ωϊ (> ῳ), ωα et ων ; plur. touj. de la 3ᵉ décl.
oncle maternel.
Étymologie: μήτηρ.
Russian (Dvoretsky)
μήτρως: дор. μάτρως, ωος и ω ὁ (dat. μήτρωϊ, acc. μήτρωα и μήτρων)
1 дядя по матери Hom., Her.;
2 pl. родственники по материнской линии Pind.;
3 Pind. = μητροπάτωρ.
Greek (Liddell-Scott)
μήτρως: Δωρ. μᾱτρ-, ὁ· γεν. ωος καὶ ω, αἰτ. ωα καὶ ων· ὁ πληθ. ἀείποτε κατὰ τὴν γ΄ κλίσιν, ὡς τὸ πάτρως· - πρὸς μητρὸς θεῖος, Ἰλ. Β. 662., Π. 717, Ἡρόδ. 4. 80, κτλ. 2) καθόλου, συγγενὴς πρὸς μητρός, μάτρωες ἄνδρες Πινδ. Π. 6. 130, πρβλ. Ν. 10. 70, Εὐρ. Ἡρ. Μαιν. 43. 3) = μητροπάτωρ, Πινδ. Ο. 9. 96.
English (Autenrieth)
Greek Monolingual
μήτρως, -ωος και -ω, δωρ. τ. μάτρως, ὁ (Α)
1. ο αδελφός της μητέρας, ο θείος από τη μητέρα
2. συγγενής από τη μητέρα
3. ο πατέρας της μητέρας, ο παππούς από τη μητέρα.
[ΕΤΥΜΟΛ. < μήτηρ, μητρός (πρβλ. πάτρως, ἥρως). Η λ. είναι αρχαϊκή, ανάγεται πιθ. σε θέμα με ou- (> ω) και συνδέεται με τον τ. μητρυιά.
Greek Monotonic
μήτρως: Δωρ. μᾰτρ-, ὁ, γεν. -ωος και -ω, αιτ. -ωα και -ων· πληθ. πάντοτε στην γʹ κλίση, όπως πάτρως·
1. θείος από την πλευρά της μητέρας, σε Ομήρ. Ιλ., Ηρόδ. κ.λπ.
2. οποιαδήποτε συγγένεια από την πλευρά της μητέρας, σε Πίνδ., Ευρ.
3. μητροπάτωρ, σε Πίνδ.
Frisk Etymological English
Grammatical information: m.
Meaning: male relative of the mother, uncle, grandfather (Il.).
Other forms: Dor. μάτρως, -ωος a. -ω (further forms in Schwyzer 480 and in LSJ).
Derivatives: μητρώϊος, -ῳ̃ος (Dor. μα-) prop. belonging to the μήτρωες, i.e. to mothers family (τ 410), then directly referring to μήτηρ what belongs to the mother, maternal (A.); τὸ Μητρῳ̃ον (sc. ἱερόν) the temple of the Great Mother Cybele, in Athens used as state archive (Att.); τὰ Μητρῳ̃α (sc. ἱερά) the temple-service of Cybele (D. H.); with μητρῳακός belonging to the service of Cybele and μητρῴζω celebrate the Cybele-feasts (sp.); μητρωϊκός = μητρικός (Delos IIa). -- Side form μήτρων (Dor. μά-), -ωνος m. (Asia Minor inscr.; originating from the acc. μήτρων). -- μητρυιά, Dor. μα-, ion. -ιή f. step-mother (Il.) with μητρυι-ώδης step-motherly (Plu.), -άζω act as step-moher (Gloss.); as joking innovation μητρυιός m. stepfather (Theopomp. Com., Hyp.).
Origin: IE [Indo-European] [700] *meh₂ter mother, *meh₂tr-ou-s relative of the mother
Etymology: If one connects, acc. to the communis opinio, μητρυιά with μήτρως, for which there is in fact no decisive evidence, we must start from a long -ōu- ( > ō), of which -υ- in μητρυιά would be the zero grade (cf. Schwyzer 479 f.). With μητρυιά (prob. for older *μήτρυια, gen. -υιᾶς; Wackernagel KZ 33, 574 [= Kl. Schr. 2, 1207] n. l, Schwyzer 469 w. n. 8) cf. the close Armenian form mawru, gen. mawrui (< *mātruu̯i-) stepmother, mother-in-law, perhaps also the far off Westgermanic form OE modrige sisters mother (PGm. *mōdruu̯i̯ōn- < IE *mātruu̯i̯ā?) a direct correspondence; the formation must then be from pre-Greek. A hypothesis on the origin (after the old word for mother-in-law, Lat. socrus = Gr. *ἑκρύς ?; s. ἑκυρός, -ά) by Wackernagel Festgabe Kaegi 44 (= Kl. Schr. 1, 472) n. 2. -- Cf. the lit. on μήτηρ. Cf. Kuiper, Notes 56ff.
Middle Liddell
[pl. always of the third decl., like πάτρως
1. a maternal uncle, Il., Hdt., etc.
2. any relation by the mother's side, Pind., Eur.
3. = μητροπάτωρ, Pind.
Frisk Etymology German
μήτρως: {mḗtrōs}
Forms: dor. μάτρως, -ωος u. -ω (weitere Formen bei Schwyzer 480 und in LSJ)
Grammar: m.
Meaning: männlicher Verwandter der Mutter, Oheim, Großvater (seit Il.).
Derivative: Davon μητρώϊος, -ῳ̃ος (dor. μα-) eig. ‘den μήτρωες, d.h. der mütterlichen Sippe gehörig’ (τ 410), dann mit direkter Beziehung auf μήτηρ was der Mutter gehört, mütterlich (A. usw.); τὸ Μητρῳ̃ον (sc. ἱερόν) der Tempel der großen Mutter Kybele, in Athen als Staatsarchiv benutzt (att. usw.); τὰ Μητρῳ̃α (sc. ἱερά) der Tempeldienst der Kybele (D. H. u.a.); davon μητρῳακός dem Dienst der Kybele gehörig und μητρῴζω die Kybelefeier begehen (sp.); μητρωϊκός = μητρικός (Delos IIa). — Nebenform μήτρων (dor. μά-), -ωνος m. (kleinas. Inschr.; aus dem Akk. μήτρων hervorgegangen). — μητρυιά, dor. μα-, ion. -ιή f. Stiefmutter (seit Il.) mit μητρυιώδης stiefmütterlich (Plu.), -άζω als Stiefmutter auftreten (Gloss.); dazu als scherzhafte Neubildung μητρυιός m. Stiefvater (Theopomp. Kom., Hyp.).
Etymology: Ableitung von μήτηρ, aber im einzelnen strittig. Eine ō-Ableitung scheint auch im. lat. matrōna eingekapselt zu sein. Wenn man gemäß der communis opinio μητρυιά mit μήτρως zusammenhält, wofür eigentlich kein triftiger Grund vorliegt, ist am ehesten von einem gedehnten ōu- Diphthong (> ō) auszugehen, wozu -υ- in μητρυιά die Schwundstufe wäre (vgl. Schwyzer 479 f. m. Lit.). Zu μητρυιά (wohl für älteres *μήτρυια, Gen. -υιᾶς; Wackernagel KZ 33, 574 [= Kl. Schr. 2, 1207] A.l, Schwyzer 469 m. A. 8) bietet das nahestehende Armenische in mawru, Gen. mawrui (aus *mātruu̯i-) Stiefmutter, Schwiegermutter, vielleicht auch das entlegene Westgermanische in z.B. ags. modrige Mutters Schwester (urg. *mōdruu̯i̯ōn- aus idg. *mātruu̯i̯ā?) eine direkte Entsprechung; die Bildung muß somit vorgriechisch sein. Eine Vermutung über die Entstehung (nach dem alten Wort für Schwiegermutter, lat. socrus = gr. *ἑκρύς ?; s. ἑκυρός, -ά) bei Wackernagel Festgabe Kaegi 44 (= Kl. Schr. 1, 472) A. 2. — Vgl. die Lit. zu μήτηρ.
Page 2,233-234
Mantoulidis Etymological
ὁ (=θεῖος ἀπό τή μητέρα), ἀπό τό μήτηρ, ὅπου δές γιά περισσότερα παράγωγα.