αἰσχύνω

English (LSJ)

[ῡ]: Ion. impf. αἰσχύνεσκε (κατ-) Q.S.14.531: fut.

   A -ῠνῶ E. Hipp.719, Ion. -υνέω Hdt.9.53: aor. ᾔσχῡνα Il.23.571, Lys.1.4, etc.: pf. σχυγκα D.C. 58.16 :—Pass., fut. αἰσχῠνοῦμαι A.Ag.856, Ar.Fr. 200, Pl. Ti.49d, etc., rarely αἰσχυνθήσομαι (v. sub fin.) : aor. ᾐσχύνθην Hdt. and Att., poet. inf. αἰσχυνθῆμεν Pi.N.9.27 : pf. ᾔσχυμμαι (v. infr. B. I) :—make ugly, disfigure, πρόσωπον, κόμην, Il.18.24, 27, cf. S.Ant.529; αἰ. τὸν ἵππον give the horse a bad form, X.Eq.1.12.    2 mostly in moral sense, dishonour, tarnish, μηδὲ γένος πατέρων αἰσχυνέμεν Il.6.209, cf. 23.571; τὴν Σπάρτην Hdt.9.53; ξενίαν τράπεζαν A.Ag.401; τοὺς πρὸς αἵματος S.Aj.1305; τοὺς πατέρας Pl.Mx. 246d.    b esp. dishonour a woman, E.El.44, cf. Plu.Marc.19, etc.; εὐνήν A.Ag.1626; εἰς τὸ σῶμα αἰ. Arist.Pol.1311b7; abs., Foed. Delph.Pell.2A 12.    3 disdain, ἐπιχώρια Pi.P.3.22.    B Pass., to be dishonoured, νέκυς σχυμμένος, of Patroclus, Il. 18.180.    II to be ashamed, feel shame, abs., Od.7.305, 18.12, Hdt.1.10, E.Hipp.1291.    2 more commonly, to be ashamed at a thing, c. acc. rei, αἰσχυνόμενοι φάτιν ἀνδρῶν Od.21.323; τὴν δυσγένειαν τὴν ἐμὴν αἰ. S.OT1079 : c. dat. rei, Ar.Nu.992, Lys.3.9, D.4.42, etc.; αἰ. ἐπί τινι X.Mem.2.2.8; ἔν τινι Th.2.43; ὑπέρ τινος Lys.14.39; περί τινος 33.6. etc.    b c. part., to be ashamed at doing a thing (which one does), A.Pr.642 (v.l.), S.Ant.540, Ar.Fr.200, Pl.Grg. 494e, etc.    c c. inf., to be ashamed to do a thing (and therefore not to do it), Hdt.1.82, A.Ag.856, Ch.917, Pl.R.414e, Phdr.257d, etc.; though this condition must not be pressed absolutely, cf. Ap. 22b.    d foll. by relat. clause, αἰσχύνεσθαι εἰ . . to be ashamed that... S.El.254, And.4.42; ἐάν . . X.Oec.21.4; μὴ . . Pl.Tht.183e, cf. Machoap.Ath.13.579f; ὅτι . . Lys.2.23.    3 c. acc. pers., to feel shame before one, E.Ion934, 1074, Pherecr.23.6, Pl.Smp.216b; τοὺς γέροντας (at Sparta) Aeschin.1.180; ὅστις γὰρ αὐτὸς αὑτὸν οὐκ αἰσχύνεται, πῶστόν γε μηδὲν εἰδότ' αἰσχυνθήσεται; Philem.229, cf. Gal. 5.26: c. acc. et inf., E.Hel.415; ᾑσχύνθημεν θεοὺς . . προδοῦναι αὐτόν X.An.2.3.22; αἰσχύνομαι ὑμᾶς λέγειν D.40.48; αἰ. πρός τινα Arist.Rh. 1383b12.

French (Bailly abrégé)

impf. ᾔσχυνον, f. αἰσχυνῶ, ao. ᾔσχυνα, pf. ᾔσχυκα et ᾔσχυγκα;
I. enlaidir, défigurer : πρόσωπον IL le visage;
II. déshonorer :
1 être une cause de déshonneur pour, acc. : αἰσχ. γένος πατέρων IL déshonorer la race de ses ancêtres;
2 déshonorer par des relations intimes : αἰσχ. λέχος OD, εὐνήν ESCHL souiller la couche ; abs. déshonorer (une femme, des enfants, etc.);
3 discréditer, décrier;
Pass.-Moy. αἰσχύνομαι (f. αἰσχυνοῦμαι, rar. αἰσχυθήσομαι ; ao. ᾐσχύνθην, pf. rare ᾔσχυμμαι);
1 avoir le sentiment de l’honneur;
2 avoir honte ; τι ou τινι de qch ; τινα devant qqn.
Étymologie: αἰσχύνη.

English (Autenrieth)

(αἶσχος), aor. ᾔσχῦνε, perf. pass. ᾐσχῦμμένος: I. act., disfigure, then disgrace, insult; ἀρετήν, ‘tarnish’ the fame of my prowess, Il. 23.571.—II. mid., be ashamed of, or to do or say anything disgraceful.

English (Slater)

αἰσχῡνω
   a scorn αἰσχύνων ἐπιχώρια παπταίνει τὰ πόρσω (P. 3.22)
   b cast shame on εἰ γάρ τις ὄζους ἐξερείψειεν μεγάλας δρυός, αἰσχύνοι δέ οἱ θαητὸν εἶδος (Mosch.: αἰσχύνῃ codd. fort. recte.) (P. 4.264) pass. c. part., have shame cast upon one, be brought to shame, κρύψεν δ' ἅμ ἵπποις (sc. Ζεὺς Ἀμφιάρηον) δουρὶ Περικλυμένου πρὶν νῶτα τυπέντα μαχατὰν θυμὸν αἰσχυνθῆμεν (N. 9.27)

Spanish (DGE)

• Prosodia: [-ῡ-]

• Morfología: [fut. contr. -υνέω Hdt.9.53; v. pas. aor. inf. αἰσχυνθῆμεν Pi.N.9.27; perf. inf. ᾐσχυγκέναι D.C.58.16.7]
A act.
I en sent. físico
1 afear, desfigurar πρόσωπον Il.18.24, θαητὸν εἶδος Pi.P.4.264, αἱματόεν ῥέθος S.Ant.529, κάλλος Luc.Im.11, βόστρυχον κονίῃ Nonn.D.46.276
•dar mala forma o apariencia, estropear τὸν ἵππον X.Eq.1.12.
2 destrozar, mutilar de forma denigrante, ensañarse en πολιόν τε κάρη, πολιόν τε γένειον αἰδῶ τ' αἰσχύνωσι Il.22.75, cf. 24.418, ῥέεθρα h.Ap.387
•pas. νέκυς ᾐσχυμμένος Il.18.180.
II abstr.
1 deshonrar, mancillar en rel. c. la clase aristocrática y el valor guerrero γένος πατέρων Il.6.209, αἰσχύνει τε γένος el exilado, Tyrt.6.9, τοὺς πρὸς αἵματος S.Ai.1305, πρὶν τοὺς ἡμετέρους πατέρας καὶ πᾶν τὸ πρόσθεν γένος αἰσχῦναι ἡγούμενος τῷ τοὺς αὑτοῦ αἰσχύναντι ἀβίωτον εἶναι antes que deshonrar a nuestros padres y a todo el linaje, pensando que al que deshonrara a su familia le sería insoportable la vida Pl.Mx.246d, πόλιν S.OC 929, τὴν Σπάρταν Hdt.9.53
•de conceptos semejantes ᾔσχυνας μὲν ἐμὴν ἀρετήν has puesto en tela de juicio mi valor (simplemente por haberle hecho fracasar en la carrera) Il.23.571, τὰς προσηκούσας ἀρετάς Th.4.92, εὔκλειαν S.El.1083, pas. δουρὶ ... μαχατὰν θυμὸν αἰσχυνθῆμεν Pi.N.9.27.
2 esp. en rel. c. el adulterio y el recato femenino deshonrar λέχος Od.8.269, Hes.Fr.176.7, A.A.1626, E.Hipp.408, ἣν ... ᾔσχυν' ἐν εὐνῇ E.El.44, μή τοι θυραίαν γ' οὖσαν αἰσχύνειν φίλους no deshonrar a tus amigos dejándote ver S.El.518
•unido a la infracción de otras normas Πάρις ... ᾔσχυνε ξενίαν τράπεζαν κλοπαῖσι γυναικός Paris ... deshonró la mesa de su huésped con el rapto de la esposa A.A.401, εἰς τὸ σῶμα αἰ. Arist.Pol.1311^b7.
3 de palabra censurar, insultar, zaherir, afrentar, menospreciar ἡμέας Od.2.86, ἐπιχώρια Pi.P.3.22, αἰσχύνας ἐμέ haciéndome sentir vergüenza E.Heracl.285, τὰ τοῖσιν ἄλλοισιν εὑρημένα αἰσχύνειν menospreciar los descubrimientos ajenos Hp.de Arte 1
•en juicio acusar en falso, calumniar ποτοφειλέτω δὲ χιλίας δραχμὰς ὁ αἰσχύνας τῷ παθόντι FD 1.486.2A.12 (III a.C.)
•en v. pas. ser avergonzado, ser puesto en vergüenza αἰσχυνόμενος δὲ [ὡς] καταγελάμενος ὑπὸ τῶν ἄλλων IG 4².121.123 (Epidauro IV a.C.), cf. LXX Ps.118.78
•fig. τὴν δὲ (φιλοσοφίαν) ᾔσχυναν Pl.R.495c.
B v. med.
I 1abs. o c. ac. de pers. o personif. tener respeto, sentir vergüenza δείσας αἰσχυνόμενός τε Odiseo que sigue a Nausícaa a prudente distancia Od.7.305, ἐγὼ δ' αἰσχύνομαι ἔμπης de tener que arrastrar a un viejo delante de todos Od.18.12, respecto a la opinión sobre el valor τὸ αἰσχύνεσθαι καὶ <τὸ> τοῖς ἄρχουσι πείθεσθαι tener vergüenza y obedecer a los jefes Th.5.9, παρρησιάζεσθαι καὶ μὴ αἰσχύνεσθαι Pl.Grg.487d
•c. part. avergonzarse, tener reparo οὐδ' αἰσχύνομαι ἔχουσ' ἄπιστον τὴνδ' ἀναρχίαν πόλει A.Th.1029, πῶς γάρ τις αἰσχύνοιτ' ἂν ὠφελούμενος; ¿por qué se iba a avergonzar uno de aprovecharse? S.Ph.1383, οὐκ αἰσχύνομαι ξύμπλουν ἐμαυτὴν τοῦ πάθους ποιουμένη no me avergüenzo de solidarizarme con lo sucedido S.Ant.540, παρακαλοῦντες Th.1.37, οὐκ αἰσχύνῃ θρηνῶν καὶ γυναικείως διακείμενος; D.C.38.18.1.
2 c. ac. de pers. o personif. sentir vergüenza ante, avergonzarse, respetar incluso temer φάτιν ἀνδρῶν ἠδὲ γυναικῶν μή ποτέ τις εἴπῃσι Od.21.323, τὰς ... ἐς ὑμᾶς ἐλπίδας καὶ Δία Th.3.14, cf. ψεῦδος αἰσχύνου IKyzikos 2.2.27 (IV/III a.C.), μάθε δὲ ... σεαυτὸν αἰσχύνεσθαι Democr.B 244, ὅστις γὰρ αὐτὸς αὑτὸν οὐκ αἰσχύνεται ... πῶς τόν γε μηδὲν εἰδότ' αἰσχυνθήσεται; Diph.92, σε Ar.Th.903, cf. 988, Ar.Pl.981, ἀλλήλους Pherecr.28.6, τοὺς ἀνθρώπους Pl.Euthphr.15d, στρατιώτας X.An.2.6.19, τοὺς γέροντας Aeschin.1.180, πρὸς τίνας Arist.Rh.1383^b11, abs. κἂν αἰσχυνθεῖσ' ἀναχωρήσῃ y si por pudor una se retira (de la ventana), Ar.Th.798
•c. ac. e inf. ὄχλον γὰρ ἐσπεσεῖν ᾐσχυνόμην tenía reparo en dirigirme a la gente E.Hel.415, ᾐσχύνθημεν καὶ θεοὺς ... προδοῦναι αὐτόν X.An.2.3.22, ὑμᾶς λέγειν D.40.48.
3 tener vergüenza ajena αἰσχύνομαι θεόν me avergüenzo por el dios E.Io 1074.
II avergonzarse de, por algo, c. ac. de cosa τὴν δυσγένειαν τὴν ἐμήν (se avergüenza) de mi bajo nacimiento S.OT 1079, τὸν θύλακον (por llevar) el zurrón (vacío) Ar.Ec.381, τὰς ἐμαυτοῦ συμφοράς Ar.Pl.774, τὸν Παλαμήδη ψυχρὸν ὄντ' αἰσχύνεται (Eurípides) se avergüenza de que su «Palamedes» sea frío Ar.Th.848, c. dat. τοῖς αἰσχροῖς Ar.Nu.992, ταῖς πρότερον ἁμαρτίαις Ar.Eq.1355, cf. Lys.3.9, D.4.42, τοῖς δρωμένοις D.C.37.57.3
•c. prep. ἐπί τινι Th.2.43, X.Mem.2.2.8, ἔν τινι Plb.12.13.11
•c. prep. y gen. ὑπὲρ τῶν δουλευσάντων Lys.14.39, περὶ τῶν παρεληλυθότων Lys.33.6
•c. inf. αἰ. σοι τοῦτ' ὀνειδίσαι σαφῶς Orestes a su madre, A.Ch.917, τοὺς φιλάνορας τρόπους λέξαι A.A.856, cf. Luc.Gall.18, αἰσχύνομαι διηγεῖσθαι Luc.Pseudol.27, cf. Phld.Rh.2.75Aur., ἀπονοστέειν Hdt.1.82, ἀναλαβεῖν ἐκ τοῦ φανεροῦ τὸν πόλεμον Plb.2.46.1
•c. subord. αἰσχύνομαι μὲν εἰ δοκῶ ... δυσφορεῖν ὑμῖν ἄγαν S.El.254, c. ἄν X.Oec.21.4, c. μή Pl.Tht.183e, Macho 271, c. ὅτι Lys.2.23.

• Etimología: Cf. het. iškuna- ‘afear’, testimonio más probable que los aducidos en rel. con el germánico, cf. αἶσχος.