βήξ: Difference between revisions
(1a) |
m (Text replacement - "(?s)({{trml.*}}\n)({{.*}}$)" to "$2 $1") |
||
| (25 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=viks | |Transliteration C=viks | ||
|Beta Code=bh/c | |Beta Code=bh/c | ||
|Definition= | |Definition=βηχός, [[cough]], ὁ, Th.2.49; ἡ, Hp.''Prog.''14, Phryn.Com.60, Arist.''de An.''420b33, [[Theophrastus|Thphr.]] ''[[Historia Plantarum|HP]]'' 3.18.3. | ||
}} | |||
{{DGE | |||
|dgtxt=βηχός, ἡ<br /><b class="num">• Morfología:</b> [ὁ Th.2.49; sg. ac. [[βῆκα]] <i>PMag</i>.7.203]<br />[[tos]] ἰσχυρός Th.l.c., ξηρή Hp.<i>Epid</i>.1.1, ὀξείη Hp.<i>Int</i>.8, σκληρή Hp.<i>Morb</i>.2.60, cf. Phryn.Com.64, σπασμώδης I.<i>BI</i> 1.662, [[ἐνδελεχής]] Plu.2.461b<br /><b class="num">•</b>como ejemplo de sonido no significativo, Arist.<i>de An</i>.420<sup>b</sup>33, cf. Thphr.<i>HP</i> 3.18.3, πρός [[βῆκα]] contra la tos</i>, <i>PMag</i>.l.c.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Origen onomat. | |||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0442.png Seite 442]] βηχός, ἡ, der Husten, Arist. de an. 2, 8 u. Sp.; als masc., μετὰ βηχὸς ἰσχυροῦ Thuc. 2, 49, u. sonst; s. Lob. Paralip. p. 101 | |ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0442.png Seite 442]] βηχός, ἡ, der [[Husten]], Arist. de an. 2, 8 u. Sp.; als masc., μετὰ βηχὸς ἰσχυροῦ Thuc. 2, 49, u. sonst; s. Lob. Paralip. p. 101. | ||
}} | }} | ||
{{bailly | {{bailly | ||
|btext=βηχός (ἡ <i>ou</i> ὁ)<br />toux.<br />'''Étymologie:''' cf. [[βήσσω]]. | |btext=βηχός (ἡ <i>ou</i> ὁ)<br />[[toux]].<br />'''Étymologie:''' cf. [[βήσσω]]. | ||
}} | }} | ||
{{ | {{elnl | ||
| | |elnltext=[[βήξ]] βηχός, ἡ, onomat. ?, [[hoest]]. | ||
}} | }} | ||
{{ | {{elru | ||
| | |elrutext='''βήξ:''' βηχός ὁ и ἡ [[кашель]] Thuc., Arst., Plut. | ||
}} | }} | ||
{{ | {{grml | ||
| | |mltxt=ο (AM [[βήξ]], βηχός)<br />σπασμωδική [[εμπνοή]] αέρα από τους πνεύμονες, με χαρακτηριστικό ήχο<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b><br /><b>1.</b> «[[κόβω]] τον βήχα κάποιου» — [[αποθαρρύνω]] κάποιον, τον [[αναγκάζω]] να σταματήσει τις απαιτήσεις του<br /><b>2.</b> «[[απορία]] ψάλτου βηξ» — για ανθρώπους που προσπαθούν αδέξια να κρύψουν την αμάθειά τους.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Άγνωστης ετυμολ. Πιθ. λ. ονοματοποιημένη. Όπως άλλα ονόματα που σημαίνουν [[ασθένεια]] ([[πρβλ]]. [[λυγξ]], <i>φριξ</i> και με διαφορετικό σχηματισμό [[φαγέδαινα]]), αρχικά η λ. <i>βηξ</i> εκφράζει το [[κακό]] ως δραστική [[δύναμη]], [[χωρίς]] και να [[είναι]] αναγκαίο να υποθέσει [[κανείς]] κάποιο «[[δαιμόνιο]]» τον βήχα. Τέλος, έχει διατυπωθεί η [[άποψη]] ότι ο τ. <i>βηξ</i> πιθ. ανάγεται σε [[ρίζα]] <i>g</i><sup>w</sup><i>ā</i><i>kh</i>- / <i>g</i><i>ū</i><i>kh</i>- ([[πρβλ]]. αγγλ. <i>cough</i>).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[βηχικός]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[βήσσω]], [[βηχώδης]] <b>αρχ.-μσν.</b> [[βηχίον]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> <b>νεοελλ.</b> [[γαϊδουρόβηχας]], [[κορακόβηχας]], [[ξερόβηχας]], <i>σκυλόβηχας</i>, <i>τσιγαρόβηχας</i>]. | ||
}} | }} | ||
{{etym | {{etym | ||
|etymtx=βηχός<br />Grammatical information: m. f.<br />Meaning: [[coughing]] (Th.).<br />Other forms: also | |etymtx=βηχός<br />Grammatical information: m. f.<br />Meaning: [[coughing]] (Th.).<br />Other forms: also [[βηκός]], s. Schulze Kl. Schr. 703)<br />Derivatives: Demin. [[βηχίον]], also a plant [[colts-foot]], ([[Hustenkraut]]), [[Tussilago farfara]], as medicine against coughing (Lehmann KZ 41, 94, Strömberg Pflanzennamen 8 5f.). Denomin. [[βήσσω]], [[βήξω]], ἔβηξα.<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: The root noun [[βήξ]] denotes the illness as active (though not necessarily as a demon, Radermacher WienAkSb 202, 1 S. 10 A. 2). Fur. 128 notes [[βήκιον]] and [[πήχιον]] as variants and concludes (hard to escape) to Pre-Gr.; hardly IE (Eng. [[cough]]) with Pisani Arch. glott. it 53 (1968) 63f. Ultimately onomatopoetic?. | ||
}} | }} | ||
{{mdlsj | {{mdlsj | ||
|mdlsjtxt=[[βήσσω]]<br />a [[cough]], Thuc. | |mdlsjtxt=[[βήσσω]]<br />a [[cough]], Thuc. | ||
}} | |||
{{lsm | |||
|lsmtext='''βήξ:''' βηχός, ὁ και ἡ ([[βήσσω]]), [[βήχας]], [[βήξιμο]], σε Θουκ. | |||
}} | |||
{{ls | |||
|lstext='''βήξ''': βηχός, ([[βήσσω]]) κ. βήχας· τὸ γένος ἀβέβαιον ἐν Ἱππ. Προγν. 41, Ἀφ. 1247· ἀρσεν. παρὰ Θουκ. 2. 49· θηλ. παρὰ Φρυν. Κωμ. ἐν Ἀδήλ. 6, Ἀριστ. Ψυχ. 2. 8, 11, Θεοφρ. Ἱστ. Φ. 3. 18, 3. | |||
}} | |||
{{FriskDe | |||
|ftr='''βήξ''': βηχός<br />{bḗks}<br />'''Forms''': (auch βηκός, s. Schulze Kl. Schr. 703)<br />'''Grammar''': m. f.<br />'''Meaning''': [[Husten]] (ion. att.).<br />'''Derivative''': Ableitungen: Deminutivum [[βηχίον]], auch Pflanzenname [[Hustenkraut]], [[Tussilago farfara]] (Lehnübersetzung), als Heilmittel gegen Husten (Lehmann KZ 41, 94, Strömberg Pflanzennamen 8 5f.); in derselben Bedeutung auch βηχικόν (Paul. Aeg.). [[βηχία]](ς), -ίαι [[Heiserkeit]] (Nikomach. Math., Menipp.). — [[βηχώδης]] und [[βηχικός]] (Mediz.). — Denominativum [[βήσσω]], Aor. βῆξαι [[Husten]] (ion. att.) mit [[βῆγμα]] (Hp.).<br />'''Etymology''': Wie mehrere andere Krankheitsbezeichnungen stellt auch das Wurzelnomen [[βήξ]] als Nomen agentis das Leiden als eine lebendige Macht dar (ohne daß man es sich darum mit Radermacher WienAkSb 202, 1 S. 10 A. 2 als einen "Hustendämon" vorzustellen braucht). An und für sich kann [[βήξ]] auch postverbal zu [[βήσσω]] sein. — Herkunft unbekannt, vielleicht ursprünglich onomatopoetisch.<br />'''Page''' 1,233-234 | |||
}} | |||
{{mantoulidis | |||
|mantxt=Ἀπό τό [[βήσσω]] (=[[βήχω]]) πού εἶναι ἠχοποιημένη λέξη. Παράγωγο τοῦ [[βήσσω]]: [[βῆγμα]] (=[[φλέγμα]]). | |||
}} | |||
{{lxth | |||
|lthtxt=''[[tussis]]'', [[cough]], [https://scaife.perseus.org/reader/urn:cts:greekLit:tlg0003.tlg001.perseus-grc2:2.49.3/ 2.49.3]. | |||
}} | |||
{{trml | |||
|trtx====[[cough]]=== | |||
Albanian: kollë; Alviri-Vidari Vidari Arabic: سُعْلَة, سُعَال; Egyptian Arabic: كحة; Hijazi Arabic: كحة; Moroccan Arabic: سعلة, كحبة, كحة; Armenian: հազ; Aromanian: tusi; Assyrian Neo-Aramaic: ܫܥܘܿܠܵܐ, ܫܥܵܠܵܐ; Asturian: tos, tus; Azerbaijani: öskürək, öskürtü; Bashkir: йүткерек, йүтәл; Basque: eztul; Belarusian: кашаль; Bhojpuri: खांसी; Bikol Central: abo; Breton: paz; Bulgarian: кашлица; Burmese: ချောင်း; Buryat: ханяадан, ханяалга; Catalan: tos; Cebuano: ubo; Chamicuro: e'tes̈huli; Chinese Mandarin: [[咳嗽]]; Cornish: pas; Crimean Tatar: öksürik; Czech: kašel; Danish: hoste; Dutch: [[hoest]], [[kuch]]; Esperanto: tuso; Estonian: köha; Extremaduran: tossi; Finnish: yskähdys, yskäisy; French: [[toux]]; Friulian: tos; Galician: tose, tusido; Georgian: ხველა, დახველება; German: [[Husten]]; Greek: [[βήχας]]; Ancient Greek: [[βήξ]]; Guaraní: hu'u; Hawaiian: kunu; Hebrew: שיעול \ שִׁעוּל; Higaonon: ubo; Hiligaynon: obo; Hindi: खांसी, खाँसी; Hungarian: köhögés; Icelandic: hósti; Ido: tuso; Ilocano: uyek; Indonesian: batuk; Interlingua: tusse, tussir; Irish: casacht; Italian: [[tosse]], [[colpo di tosse]]; Japanese: 咳; Javanese: watuk; Kapampangan: uku; Kazakh: жөтел; Khmer: ក្អក; Kinaray-a: ubo; Korean: 기침; Kurdish Northern Kurdish: kuxik; Kyrgyz: жөтөл; Lao: ສຽງໄອ, ໄອ; Latgalian: kuoss; Latvian: klepus, kāss; Lithuanian: kosulys; Lombard: toss, tuss; Luxembourgish: Houscht; Macedonian: кашлица; Malay: batuk; Malayalam: ചുമ; Meru: kibara; Mongolian: ханиад, ханиалга; Navajo: dikos; Nepali: खोकी; Norman: toux; Norwegian Bokmål: host; Nynorsk: host; Occitan: tos; Old English: hwōsta; Old Javanese: watuk; Oromo: qufaa; Ossetian: хуыфӕг; Pangasinan: okok; Persian: سرفه; Plautdietsch: Hoost; Polish: kaszel; Portuguese: [[tosse]]; Punjabi: ਖੰਘ; Quechua: uhu; Romanian: tuse; Russian: [[кашель]]; Scots: coch; Scottish Gaelic: casad; Serbo-Croatian Cyrillic: кашаљ; Roman: kašalj; Sicilian: tussi; Slovak: kašeľ; Slovene: kašelj; Spanish: [[tos]]; Swahili: kikohozi; Swedish: hostning; Tagalog: ubo; Tajik: сулфа; Tamil: இருமல்; Tatar: ютәл; Tausug: ubu; Telugu: దగ్గు; Thai: การไอ, ไอ, อาการไอ; Tibetan: གློ; Tocharian B: kosi; Turkish: öksürük; Turkmen: üsgülewük; Ukrainian: кашель; Urdu: کھانسی; Uyghur: يۆتەل; Uzbek: yoʻtal; Venetan: tose, tos; Vietnamese: sự ho; Volapük: kög; Walloon: tosse; Waray-Waray: ubo; Welsh: peswch; White Hmong: hnoos; Yiddish: הוסט; Zazaki: kığte | |||
}} | }} | ||
Latest revision as of 15:19, 16 November 2024
English (LSJ)
βηχός, cough, ὁ, Th.2.49; ἡ, Hp.Prog.14, Phryn.Com.60, Arist.de An.420b33, Thphr. HP 3.18.3.
Spanish (DGE)
βηχός, ἡ
• Morfología: [ὁ Th.2.49; sg. ac. βῆκα PMag.7.203]
tos ἰσχυρός Th.l.c., ξηρή Hp.Epid.1.1, ὀξείη Hp.Int.8, σκληρή Hp.Morb.2.60, cf. Phryn.Com.64, σπασμώδης I.BI 1.662, ἐνδελεχής Plu.2.461b
•como ejemplo de sonido no significativo, Arist.de An.420b33, cf. Thphr.HP 3.18.3, πρός βῆκα contra la tos, PMag.l.c.
• Etimología: Origen onomat.
German (Pape)
[Seite 442] βηχός, ἡ, der Husten, Arist. de an. 2, 8 u. Sp.; als masc., μετὰ βηχὸς ἰσχυροῦ Thuc. 2, 49, u. sonst; s. Lob. Paralip. p. 101.
French (Bailly abrégé)
βηχός (ἡ ou ὁ)
toux.
Étymologie: cf. βήσσω.
Dutch (Woordenboekgrieks.nl)
βήξ βηχός, ἡ, onomat. ?, hoest.
Russian (Dvoretsky)
βήξ: βηχός ὁ и ἡ кашель Thuc., Arst., Plut.
Greek Monolingual
ο (AM βήξ, βηχός)
σπασμωδική εμπνοή αέρα από τους πνεύμονες, με χαρακτηριστικό ήχο
νεοελλ.
φρ.
1. «κόβω τον βήχα κάποιου» — αποθαρρύνω κάποιον, τον αναγκάζω να σταματήσει τις απαιτήσεις του
2. «απορία ψάλτου βηξ» — για ανθρώπους που προσπαθούν αδέξια να κρύψουν την αμάθειά τους.
[ΕΤΥΜΟΛ. Άγνωστης ετυμολ. Πιθ. λ. ονοματοποιημένη. Όπως άλλα ονόματα που σημαίνουν ασθένεια (πρβλ. λυγξ, φριξ και με διαφορετικό σχηματισμό φαγέδαινα), αρχικά η λ. βηξ εκφράζει το κακό ως δραστική δύναμη, χωρίς και να είναι αναγκαίο να υποθέσει κανείς κάποιο «δαιμόνιο» τον βήχα. Τέλος, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο τ. βηξ πιθ. ανάγεται σε ρίζα gwākh- / gūkh- (πρβλ. αγγλ. cough).
ΠΑΡ. βηχικός
αρχ.
βήσσω, βηχώδης αρχ.-μσν. βηχίον.
ΣΥΝΘ. νεοελλ. γαϊδουρόβηχας, κορακόβηχας, ξερόβηχας, σκυλόβηχας, τσιγαρόβηχας].
Frisk Etymological English
βηχός
Grammatical information: m. f.
Meaning: coughing (Th.).
Other forms: also βηκός, s. Schulze Kl. Schr. 703)
Derivatives: Demin. βηχίον, also a plant colts-foot, (Hustenkraut), Tussilago farfara, as medicine against coughing (Lehmann KZ 41, 94, Strömberg Pflanzennamen 8 5f.). Denomin. βήσσω, βήξω, ἔβηξα.
Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]
Etymology: The root noun βήξ denotes the illness as active (though not necessarily as a demon, Radermacher WienAkSb 202, 1 S. 10 A. 2). Fur. 128 notes βήκιον and πήχιον as variants and concludes (hard to escape) to Pre-Gr.; hardly IE (Eng. cough) with Pisani Arch. glott. it 53 (1968) 63f. Ultimately onomatopoetic?.
Middle Liddell
Greek Monotonic
βήξ: βηχός, ὁ και ἡ (βήσσω), βήχας, βήξιμο, σε Θουκ.
Greek (Liddell-Scott)
βήξ: βηχός, (βήσσω) κ. βήχας· τὸ γένος ἀβέβαιον ἐν Ἱππ. Προγν. 41, Ἀφ. 1247· ἀρσεν. παρὰ Θουκ. 2. 49· θηλ. παρὰ Φρυν. Κωμ. ἐν Ἀδήλ. 6, Ἀριστ. Ψυχ. 2. 8, 11, Θεοφρ. Ἱστ. Φ. 3. 18, 3.
Frisk Etymology German
βήξ: βηχός
{bḗks}
Forms: (auch βηκός, s. Schulze Kl. Schr. 703)
Grammar: m. f.
Meaning: Husten (ion. att.).
Derivative: Ableitungen: Deminutivum βηχίον, auch Pflanzenname Hustenkraut, Tussilago farfara (Lehnübersetzung), als Heilmittel gegen Husten (Lehmann KZ 41, 94, Strömberg Pflanzennamen 8 5f.); in derselben Bedeutung auch βηχικόν (Paul. Aeg.). βηχία(ς), -ίαι Heiserkeit (Nikomach. Math., Menipp.). — βηχώδης und βηχικός (Mediz.). — Denominativum βήσσω, Aor. βῆξαι Husten (ion. att.) mit βῆγμα (Hp.).
Etymology: Wie mehrere andere Krankheitsbezeichnungen stellt auch das Wurzelnomen βήξ als Nomen agentis das Leiden als eine lebendige Macht dar (ohne daß man es sich darum mit Radermacher WienAkSb 202, 1 S. 10 A. 2 als einen "Hustendämon" vorzustellen braucht). An und für sich kann βήξ auch postverbal zu βήσσω sein. — Herkunft unbekannt, vielleicht ursprünglich onomatopoetisch.
Page 1,233-234
Mantoulidis Etymological
Ἀπό τό βήσσω (=βήχω) πού εἶναι ἠχοποιημένη λέξη. Παράγωγο τοῦ βήσσω: βῆγμα (=φλέγμα).
Lexicon Thucydideum
Translations
cough
Albanian: kollë; Alviri-Vidari Vidari Arabic: سُعْلَة, سُعَال; Egyptian Arabic: كحة; Hijazi Arabic: كحة; Moroccan Arabic: سعلة, كحبة, كحة; Armenian: հազ; Aromanian: tusi; Assyrian Neo-Aramaic: ܫܥܘܿܠܵܐ, ܫܥܵܠܵܐ; Asturian: tos, tus; Azerbaijani: öskürək, öskürtü; Bashkir: йүткерек, йүтәл; Basque: eztul; Belarusian: кашаль; Bhojpuri: खांसी; Bikol Central: abo; Breton: paz; Bulgarian: кашлица; Burmese: ချောင်း; Buryat: ханяадан, ханяалга; Catalan: tos; Cebuano: ubo; Chamicuro: e'tes̈huli; Chinese Mandarin: 咳嗽; Cornish: pas; Crimean Tatar: öksürik; Czech: kašel; Danish: hoste; Dutch: hoest, kuch; Esperanto: tuso; Estonian: köha; Extremaduran: tossi; Finnish: yskähdys, yskäisy; French: toux; Friulian: tos; Galician: tose, tusido; Georgian: ხველა, დახველება; German: Husten; Greek: βήχας; Ancient Greek: βήξ; Guaraní: hu'u; Hawaiian: kunu; Hebrew: שיעול \ שִׁעוּל; Higaonon: ubo; Hiligaynon: obo; Hindi: खांसी, खाँसी; Hungarian: köhögés; Icelandic: hósti; Ido: tuso; Ilocano: uyek; Indonesian: batuk; Interlingua: tusse, tussir; Irish: casacht; Italian: tosse, colpo di tosse; Japanese: 咳; Javanese: watuk; Kapampangan: uku; Kazakh: жөтел; Khmer: ក្អក; Kinaray-a: ubo; Korean: 기침; Kurdish Northern Kurdish: kuxik; Kyrgyz: жөтөл; Lao: ສຽງໄອ, ໄອ; Latgalian: kuoss; Latvian: klepus, kāss; Lithuanian: kosulys; Lombard: toss, tuss; Luxembourgish: Houscht; Macedonian: кашлица; Malay: batuk; Malayalam: ചുമ; Meru: kibara; Mongolian: ханиад, ханиалга; Navajo: dikos; Nepali: खोकी; Norman: toux; Norwegian Bokmål: host; Nynorsk: host; Occitan: tos; Old English: hwōsta; Old Javanese: watuk; Oromo: qufaa; Ossetian: хуыфӕг; Pangasinan: okok; Persian: سرفه; Plautdietsch: Hoost; Polish: kaszel; Portuguese: tosse; Punjabi: ਖੰਘ; Quechua: uhu; Romanian: tuse; Russian: кашель; Scots: coch; Scottish Gaelic: casad; Serbo-Croatian Cyrillic: кашаљ; Roman: kašalj; Sicilian: tussi; Slovak: kašeľ; Slovene: kašelj; Spanish: tos; Swahili: kikohozi; Swedish: hostning; Tagalog: ubo; Tajik: сулфа; Tamil: இருமல்; Tatar: ютәл; Tausug: ubu; Telugu: దగ్గు; Thai: การไอ, ไอ, อาการไอ; Tibetan: གློ; Tocharian B: kosi; Turkish: öksürük; Turkmen: üsgülewük; Ukrainian: кашель; Urdu: کھانسی; Uyghur: يۆتەل; Uzbek: yoʻtal; Venetan: tose, tos; Vietnamese: sự ho; Volapük: kög; Walloon: tosse; Waray-Waray: ubo; Welsh: peswch; White Hmong: hnoos; Yiddish: הוסט; Zazaki: kığte
