veritas

Latin > English (Lewis & Short)

vērĭtas: ātis, f. verus,
I truth, truthfulness, verity; the true or real nature, reality (always abstract; cf.: verum, vera).
I In gen.: veritas, per quam immutata ea, quae sunt aut ante fuerunt aut futura sunt, dicuntur, Cic. Inv. 2, 53, 162: veritatem patefacere, id. Sull. 16, 45: argumentatio ... in quā perspicuam omnibus veritatem continet adsumptio, id. Inv. 1, 36, 65: veritatis cultores, fraudis inimici, id. Off. 1, 30, 109: o magna vis veritatis, quae ... facile se per se ipsa defendat, id. Cael. 26, 63: nescio quo modo verum est quod in Andriā (1, 1, 41) familiaris meus dicit: obsequium amicos, veritas odium parit ... veritatem aspernere, id. Lael. 24, 89: nihil ad veritatem (loqui), id. ib. 25, 91: in omni re vincit imitationem veritas, id. de Or. 3, 57, 215: simplex ratio veritatis, id. ib. 1, 53, 229.—
II In partic.
   1    Reality, real life, esp. of the likeness of life in works of art: non intellegit Canachi signa rigidiora esse, quam ut imitentur veritatem, Cic. Brut. 18, 70: ut mutum in simulacrum ex animali exemplo veritas transferatur, id. Inv. 2, 1, 3: oratores sunt veritatis ipsius actores, id. de Or. 3, 56, 214: haec tria genera exornationum perraro sumenda sunt, cum in veritate dicemus, in reality, i. e. in the forum, not for practice merely, Auct. Her. 4, 22, 32: vulgus ex veritate pauca, ex opinione multa aestimat, according to truth or reality, Cic. Rosc. Com. 10, 29: salus omnium nostrum non veritate solum, sed etiam famā nititur, id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2: res et veritas, id. de Or. 1, 17, 77: exploranda est veritas, Phaedr. 3, 10, 5.—
   2    Nature, the truth of nature: sic enim se profecto res habet, ut numquam perfecte veritatem casus imitetur, Cic. Div. 1, 13, 23: habere in se omnes numeros veritatis, id. ib.; cf.: ut, quicquid accidat, id ex aeternā veritate causarumque continuatione fluxisse dicatis, id. N. D. 1, 20, 55.—
   3    Consule veritatem, i. e. the etymology, = τὸ ἔτυμον, Cic. Or. 48, 159; so Quint. 1, 6, 32; 1, 7, 8.—
   4    Of character, truth, rectitude, integrity: in tuam fidem, veritatem, misericordiam confugit, Cic. Quint. 2, 10: sint veritatis et virtutis magistri, id. Rep. 3, 3, 4: spes obtinendae veritatis, id. Deiot. 2, 5: judiciorum religionem veritatemque perfringere, id. Verr 1, 1, 3: si ad illam summam veritatem legitimum jus exegeris, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1: rustica Veritas, truth, integrity, Mart. 10, 72, 11; cf. Plin. Pan. 84, 1.—
   5    Plur. (rare): veritates fortiter dicere, Gell. 18, 7, 4.

Latin > French (Gaffiot 2016)

vērĭtās,⁹ ātis, f. (verus),
1 la vérité, le vrai : nihil ad veritatem loqui Cic. Læl. 91, ne rien dire de conforme à la vérité ; veritates Gell. 18, 7, 4, des vérités || sincérité, franchise : Cic. Læl. 89 ; Verr. 1, 1, 3
2 la réalité : in omni re vincit imitationem veritas Cic. de Or. 3, 215, en tout la réalité surpasse l’imitation, la copie ; veritatem imitari Cic. Br. 70, reproduire la réalité, cf. Cic. Inv. 2, 3 ; de Or. 1, 77 ; 3, 214 ; Q. 1, 2, 2
3 la vérité en prononciation = les règles : consule veritatem Cic. Or. 159, consulte les règles || la vérité en matière de justice, droiture : in tuam fidem, veritatem confugit Cic. Quinct. 10, il cherche un refuge dans ta bonne foi, dans ta droiture.

Latin > German (Georges)

vēritās, ātis, f. (verus), die Wahrheit, I) im allg., die wahre, wirkliche, naturgetreue usw. Beschaffenheit, die Wahrheit = die Wirklichkeit, Naturgemäßheit, Naturwahrheit (Ggstz. imitatio, opinio, fama), in omni re vincit imitationem veritas, Cic.: u. so imitari veritatem, naturgetreu darstellen (v. Künstlern) od. naturgetreu sein (von Kunstwerken), Cic.; vgl. veritatem mutum in simulacrum ex animali exemplo (Original) transferre, Cic.: consule veritatem, Cic.: ne plus ei tribuas, quam res et veritas ipsa concedat, Cic.: natura rerum et ipsa veritas clamabat, Cic.: doctrina paulo asperior et durior, quam veritas et natura patitur, die Wirklichkeit u. das natürliche Gefühl, Cic.: vulgus ex veritate pauca, ex opinione multa aestimat, Cic.: quicquam potest casu esse factum, quod omnes habet in se numeros veritatis? der inneren Wahrheit, Notwendigkeit, Cic.: cum in veritate dicemus, in W. (d.i. auf dem Forum, nicht bloß zur Übung), Cic.: homines expertes veritatis, ohne alle Erfahrung (vor Gericht), Cic. – II) insbes., im Ggstz. zur Unwahrheit, zur Lüge, die Wahrheit (Ggstz. mendacium), 1) eig.: o magna vis veritatis, Cic.: nuda veritas, Hor. u. Apul.: simplex et nuda veritas, Ggstz. ornamentis extrinsecus additis fucata, Lact.: molesta (est) veritas, Cic.: nihil ad veritatem loqui, Cic.: cuius aures veritati clausae sunt, Cic.: aspernari veritatem, Cic.: id mihi gratissimum est, te libenter amicitiae dedisse, quod liquido veritati dares, daß du das, was du als Mann der Wahrheit mit Überzeugung sagen konntest, auch als Freund gern gesagt hast, Cic.: ut multis incommodis veritas debilitata tandem aequitate talium virorum recreetur, Cic.: historia numquam veritatem egredi debet, Plin. ep.: quae mihi ad spem obtinendae veritatis gravissima sunt, Cic.: qui argui posset, donec ad liquidum veritas explorata esset, Liv.: exploranda est veritas multum, priusquam etc., Phaedr.: convicio aurium cum extorta mihi veritas esset, Cic.: veritatem patefacere, Cic.: quae (amicitia) tota veritate perpenditur, deren Wert ganz nach der W. abgewogen wird, Cic.: veritas mendaciis velabatur, Amm. – Plur., veritates plerumque fortiter dicere, Gell. 18, 7, 4. – 2) meton., der Sinn für Wahrheit, die Wahrhaftigkeit, Offenheit, Geradheit, Rechtlichkeit, Ehrlichkeit, Unparteilichkeit (s. Klotz Ter. Andr. 857. p. 169 sq. Halm Cic. Verr. 4, 113), tristis veritas inest in voltu atque in verbis fides, Ter.: in tuam fidem, veritatem confugit, Cic.: in illa (sorore) tua simplicitas, tua veritas cognoscitur, Plin. pan.: rustica v., Mart. – übtr., v. Lebl., iudiciorum religio veritasque, Cic.: non offendit me veritas litterarum tuarum, Cic.