γάλα

English (LSJ)

[], τό, gen. γάλακτος (also γάλακος, dat.

   A γάλακι Call.Hec. 1.4.4, prob. in Pherecr.108.18, cf. An.Ox.4.338), also τοῦ γάλα indecl., Pl.Com.238: dat. pl. γάλαξι Pl.Lg.887d. (For γλακτ-, cf. Lat.lac for glact):—milk, ἀμελγόμενοι γ. λευκόν Il.4.434, cf. Od.4.88, etc.; εὔποτον γ., εὐτραφὲς γ., A.Pers.611, Ch.898; ἐν γάλακτι ὤν, τεθραμμένη, at the breast, E.HF1266, Pl.Ti.81c; ἐν γάλαξι τρέφεσθαι Id.Lg.l.c. (so metaph., ἐν σπαργάνοις καὶ γάλαξιν εἶναι, of art, Ael.VH 8.8); διδόναι γάλα X.Cyn.7.4; ἐμπλῆσαι γάλακτος to fill full of milk, Theoc.24.3: metaph., οἶνος, Ἀφροδίτης γ. Ar.Fr.596.    2 ὀρνίθων γ. (ὄρνιθος γάλα, = ὀρνιθόγαλον, Nic.Fr.71.5, Dsc.2.144), prov. of rare and dainty things, Ar.V.508, Av.734, Mcn.936; τὸ λεγόμενον, σπανιώτατον πάρεστιν ὀρνίθων γ. Mnesim.9, cf. Ach. Tat.Intr.Arat. 4 (expld. by Anaxag.22 as white of egg, cf. Sch.Luc.Merc.Cond. 13).    3 ἀγαθὸν γ. a good wet-nurse, Call.Epigr.51; οὐδ' εἰ γ. λαγοῦ εἶχον . . καὶ ταὧς, κατήσθιον Alex.123.    II milky sap of plants, Thphr.HP6.3.4, etc.    III the milky way, Parm.11, Arist.Mete. 345a12, Arat.476; but ὁ τοῦ γάλακτος κύκλος Euc.Phaen.p.4M., Gem.5.69.

German (Pape)

[Seite 470] ακτος, τό (nach Eust. Od. 1761, 38 u. 1818, 24 auch γάλατος, wonach Dind. u. Mein. in Pherecrat. frg. bei Ath. VI, 269 a γάλατι für γάλακτι schreiben wollen; γάλα gen. aus Plat. com., s. Eust. Il. p. 961, 51; – vgl. lac, γλάγος), 1) Milch, von Menschen u. Thieren, von Hom. an überall; Hom. γάλα λευκόν Iliad. 4, 434. 5, 902; λευκοῖο γάλακτος Odyss. 9, 246; vom μῶλυ Odyss. 10, 304 ῥίζῃ μὲν μέλαν ἔσκε, γάλακτι δὲ εἴκελον ἄνθος; γλυκεροῖο γάλακτος Odyss. 4, 88; αἰεὶ παρέχουσιν ἐπηετανὸν γάλα θῆσθαι Odyss. 4, 89; vom Kyklopen ἀνδρόμεα κρέ' ἔδων καὶ ἐπ' ἄκρητον γάλα πίνων Odyss. 9, 297. – Pind. N. 3, 75 u. Folgde; γάλα ἔχειν, γάλα δοῦναι, ἐν γάλακτι τρέφεσθαι, von Säuglingen, Plat. Tim. 81 c; auch plur., ἐν γάλαξι Legg. X, 887 d; vgl. Ael. H. A. 8, 8; ἐν γάλακτι εἶναι Eur. Herc. Fur. 1269; übertr., die Amme, Callim. 43 (VII, 458). – 2) der Saft von Pflanzen, = ὀπός, Medic. – 3) die Milchstraße, οὐράνιον Parmenid. frg. Arist. Meteorl. 1, 8. – 4) ὀρνίθων γάλα, was bei Nic. Ath. IX, 371 c eine Pflanze ist, wird sprichwörtlich von seltenen leckeren Speisen u. übh. von auserlesenen Glücksgütern gebraucht, Ar. Vesp. 508 u. öfter; nach Schol. Av. 733 ἐπὶ τῶν λίαν εὐδαιμονούντων – ἢ ἐπὶ τῶν σπανίων καὶ δυσευρέτων ἀγαθῶν; vgl. Luc. Merc. cond. 13, Strab. XIV, 1, 15, bes. Diogen. 3, 92.

Greek (Liddell-Scott)

γάλα: [υυ], τό, γεν. γάλακτος, ὡσαύτως γάλατος Φερεκρ. Μεταλλ. 1. 18 (ἴδε Meineke ἐν τόπῳ, Δινδ. Εὐρ. Φοιν. 1527, πρβλ. γαλατοθρέμμων)· ὡσαύτως τοῦ γάλα ἄκλ., Πλάτ. Κωμ. Ἀδήλ. 39 (ἔνθα ἴδε Meineke)· δοτ. πληθ. γάλαξι Πλάτ. Νόμ. 887D. (Ὁ τύπος γάλακτ φαίνεται ἐν τῷ Λατ. lact (lac), μετὰ προθεματικοῦ γα· πρβλ. ὡσαύτως γλάγος, γάλατος· εἶναι δύσκολον νὰ μὴ πιστεύσῃ τις ὅτι τὸ Γοτθ. m:-luk-s (ἀγγλ. milk) εἶναι τύπος ἰσοδύναμος, ἐν ᾗ περιπτώσει τὰ ἀμέλγω, mulgeo, θὰ ὦσι συγγενῆ πρὸς τὴν προκειμένην λέξιν).
Γάλα, ὡς καὶ παρ’ ἡμῖν, Ὅμ., κλπ.· εὔποτον γ. εὐτραφὲς γ. Αἰσχύλ. Πέρσ. 611, Χο. 898· ἐν γάλακτι εἶναι, γενέσθαι, εἶμαι «εἰς τὸ βυζί», Εὐρ. Ἡρ. Μαιν. 1266, Πλάτ. Τιμ. 81C· ἐν γάλαξι τρέφεσθαι ὁ αὐτ. Νόμ. ἔνθ’ ἀνωτ.· γάλα δοῦναι Ξεν. Κυν. 7, 4· ἐμπλῆσαι γάλακτος, νὰ γεμίσῃ ἐντελῶς μὲ γάλα, Θεόκρ. 24. 3· μεταφ. -οἶνος, Ἀφροδίτης γάλα Ἀριστοφ. Ἀποσπ. 490.2) ὀρνίθων γάλα (ὄνομα φυτοῦ τινος, Νικ. παρ’ Ἀθην. 371C, πρβλ. ornithogalum), ἀλλὰ τὸ πλεῖστον παροιμιωδῶς ἐπὶ σπανίων καὶ πολυτελῶν πραγμάτων, ὡς παρ’ ἡμῖν «τοῦ πουλιοῦ τὸ γάλα», Ἀριστοφ. Σφηξ. 508, Ὄρν. 733, ἔνθα ἴδε Σχόλ., Στράβ. 637· οὕτως, οὐδ’ εἰ γάλα λαγοῦ εἶχον ... καὶ ταῶς, κατήσθιον Ἄλεξ. Λαμπ. 1· οὕτω παρὰ Πλινίῳ, gallinacei lactis haustus, οὕτω καὶ παρ’ Ἄγγλοις παροιμιωδῶς «pigeon’s milk».
ΙΙ. ὁ ὀπὸς φυτῶν τινων, οἷον τῶν θριδάκων (μαρουλίων), Ἀριστ. Φυτ. 2. 9, 11, Θεόφρ. Ι. Φ. 6. 3, 4, κτλ.ΙΙΙ. τὸ γάλα, ὁ γαλαξίας ἐν οὐρανῷ, Ἀναξαγ. και ἀλλ.· παρ’ Ἀριστ. Μετεωρ. 1. 8, 4, πρβλ. 1. 1, 2., 1. 6, 1.

French (Bailly abrégé)

γάλακτος (τό) :
lait.
Étymologie: pour *γλακτ-, *γλακτος ; cf. lat. lac, anc. lat. lact, gén. lactis, de *glact, *glactis.

English (Autenrieth)

γάλακτος: milk.

English (Slater)

γᾰλα
   1 milk προβάτων γὰρ ἐκ πάντων κελάρυξεν θηλᾶν γάλα (cf. Plut., 409b: οἱ μὲν περὶ τὸ Γαλάξιον τῆς Βοιωτίας κατοικοῦντες ᾔσθοντο τοῦ θεοῦ (= Ἀπόλλωνος) τὴν ἐπιφάνειαν ἀφθονίᾳ καὶ περιουσίᾳ γάλακτος.) *fr. 104b. 3*. ἀπὸ μὲν λευκὸν γάλα χερσὶ τραπεζᾶν ὤθεον fr. 166. 3. met., ἐγὼ τόδε τοι πέμπω μεμιγμένον μέλι λευκῷ σὺν γάλακτι (i. e. τὸν ὕμνον) (N. 3.78)

Spanish (DGE)

(γάλᾰ) -ακτος, τό

• Alolema(s): γάλαξ (prob. forma artificial) Trypho Fr.64, Hdn.Gr.1.352, 2.219, A.D.Adu.137.25, Eust.1627.35

• Prosodia: [-ᾰ-]

• Morfología: [gen. γάλατος Eust.620.3, 906.58; dat. γάλακι Call.SHell.288.57, Eust.619.35, plu. γάλαξι Pl.Lg.887d; tb. indecl. τοῦ γάλα Pl.Com.247]
I 1leche
a) de animal ἀμελγόμεναι (ὄϊες) γ. λευκόν Il.4.434, cf. Od.4.88, Lyr.Adesp.79.4, αἴγειον Hp.Morb.3.16, μήλειον ἢ βόειον ἢ μεμειγμένον E.Cyc.218, cf. Hierocl.Facet.103, λεόντεον Alcm.56.5, ὄνειον Hp.Nat.Mul.15, Hippiatr.1.28, cf. Hp.Nat.Mul.3, γ. κυνός PHolm.11, Hippiatr.11.34, γ. λαγοῦ leche de liebre como ej. de cosa rara y exquisita (cf. II 1) Alex.128, τῶν ἐχόντων γάλα ζῴων Arist.HA 522^b17, ἄκρητον γ. leche pura, no aguada, Od.9.297, ὃς ... ἂν ... ἐρίζοι καὶ γάλακι χροιήν el cual competiría incluso con la leche en cuanto a su color (el cuervo), Call.l.c., ἡ τοῦ γάλατος ὑποστάθμη Eust.906.58
•alimento favorito de los centauros, Eust.916.38;
b) humana, de madre o nodriza γ. μητρός h.Cer.236, h.Merc.267, εὐτραφὲς γ. A.Ch.898, γυναικεῖον γ. Hp.Morb.3.2, Hippiatr.Cant.8.13
•utilizada en la fabricación de perlas PHolm.198 (IV d.C.)
•ἐν γάλακτι εἶναι estar en la lactancia, ser lactante E.HF 1266, (παῖδες) ἔτι ἐν γάλαξι τρεφόμενοι Pl.l.c., cf. Ti.81c, ἐν σπαργάνοις καὶ γάλαξι εἶναι estar en mantillas ref. a la pintura, Ael.VH 8.8
•διδόναι γ. amamantar, criar con leche X.Cyr.7.4, ἐμπλῆσαι γάλακτος hartar de leche Theoc.24.3, cf. Gal.17(2).95, τὰ γάλακτα, ἀδελφὰ τῶν ἐπιμηνίων Hp.Epid.2.3.17, cf. Gal.4.177, Orib.Syn.2.52
•frec. en contratos de amas de cría ὁμολογῶ τροφεύσειν ... [καὶ θη] λάσειν τῷ ἰδίῳ γάλακτι ... παιδίον ἐπ' ἔτη δύο SB 11248.69 (I a.C.), cf. CPGr.1.10.6 (I a.C.), 28.9 (II d.C.);
c) usada para dulces y postres, frec. unida a la miel τυρακίνας δὲ γάλακτι ... συγκατάφυρτος pastel de queso batido con leche Philox.Leuc.(e).18, μέλι καὶ γ. σύμπακτον Philox.Leuc.(b).37, χόνδρος γάλακτι κατανενιμμένος Pherecr.113.18 (cf. χονδρόγαλα)
•tb. en sacrificios o libaciones A.Pers.611, μετὰ μέλιτος προλαβεῖν IG 4².126.15 (Epidauro II d.C.);
d) utilizada en medic. y ciencia γάλαξι δὲ χρησάμενος ... αἰγείοισι καὶ μηλείοισι Hp.Epid.3.17.13, cf. 7.115, Gal.17(2).69, para curar heridas, Eust.619.35
•para fabricar sustancias blanqueadoras PHolm.61.
2 p. ext. nodriza, ama de cría ἀγαθὸν γ. Call.Epigr.50.1.
3 ὄρνιθος γ. analóg. clara de huevo Anaxag.B 22, Ach.Tat.Intr.Arat.4, Eust.1485.28, Sch.Luc.Merc.Cond.13, cf. II 1 y ὀρνιθόγαλον.
II usos fig., metáf. y rituales
1 leche, lo más exquisito οἶνος, Ἀφροδίτης γ. Ar.Fr.613
•prov. ὀρνίθων γ. leche de pájaros, e.e. cosa rara y exquisita Ar.V.508, τὸ λεγόμενον σπανιώτατον πάρεστιν ὀρνίθων γ. Mnesim.9, cf. Men.Fr.892, Luc.Merc.Cond.13, Eust.1485.30, cf. I 3.
2 leche como exponente de fertilidad o riqueza manando de la tierra como tal símbolo ῥεῖ δὲ γάλακτι πέδον E.Ba.142, cf. 710, de la tierra prometida en el AT γῆν ῥέουσαν γ. καὶ μέλι LXX Ex.13.5, cf. Ib.29.6.
3 leche, símbolo del renacimiento de iniciados en los misterios ἔριφος ἐς γάλ' ἔπετον ref. al iniciado, Orph.Fr.32c.11, cf. Sallust.4.10
•como alimento espiritual para los que se inician en el cristianismo 1Ep.Cor.3.2, 1Ep.Petr.2.2, Ep.Hebr.5.12, Clem.Al.Paed.1.6.49, ofrecida a los recién bautizados Ep.Barn.6.17a.
II bot.
1 ὄρνιθος γ. leche de gallina, Ornithogalum umbellatum L., Nic.Fr.71.5, Dsc.2.144.
2 savia lechosa de algunas plantas, Thphr.HP 6.3.4.
3 zumo lechoso de algunas frutas γ. ... τὸν τῆς συκῆς λέγουσιν ὀπὸν ... ἔτι δὲ καὶ τὸν τοῦ τιθυμάλλου Eust.1485.27.
III astr. τὸ Γ. la Vía Láctea Parm.B 11, Arist.Mete.345^a12, Arat.476, tb. ὁ τοῦ γάλακτος κύκλος Euc.Phaen.p.4, Gem.5.69.

• Etimología: Gener. se postula un tema *g°lakt- c. la -t- originariamente en nom.-ac., de donde se extendió a los demás casos, cf. lat. lac, lactis, gót. miluks ‘leche’. La r. sería *melg-, *melk- de ide. *ml̥g-, v. ἀμέλγω.
v. καλός.