νόσος

English (LSJ)

Ep. and Ion. (not Dor., cf. Berl.Sitzb.1927.156 (Cyrene)) νοῦσος, ἡ,

   A sickness, disease, plague, νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὦρσε κακήν (sc. Apollo), ὀλέκοντο δὲ λαοί Il.1.10; νοῦσόν γ' οὔ πως ἔστι Διὸς μεγάλου ἀλέασθαι Od.9.411; δολιχὴ ν. 11.172; νοῦσοι ἀργαλέαι Hes. Op.92:— Phrases: ἐς ν. πεσεῖν A.Pr.473; ἐς ν. ἐμπίπτειν Antipho 1.20; νόσον ἐμπεπτωκέναι τοῖς κτήνεσιν X.Cyr.8.3.41; μοι ν. ἐπήλυθεν Od.11.200; νόσῳ ληφθέντι S.Tr.445; κάμνειν νόσον, ὑπὸ νόσου, v. κάμνω; ἀσθενεῖν ταύτην τὴν νόσον Isoc.19.24; ἐκ τῆς νούσου ἀνέστη Hdt.1.22; θήλεα ν. ib.105, cf. Hdn.4.12.2; ἱερὰ νόσος, v. ἱερός IV. 8: ν. defined, Gal.7.43.    II generally, distress, anguish, Hes.Th.527, S.OC544 (lyr.), etc.    2 disease of mind, esp. caused by madness, passion, vice, etc., ν. φρενῶν A.Pers.750 (troch.); θεία ν., i.e. madness, S.Aj.185 (lyr.); μανιάσιν ν. ib.59; λυσσώδη ν. ib.452; of love, Id.Tr.491; Ἀφροδίτας ν. E.Hipp.767 (lyr.); ἀκόλαστον ἔσχε γλῶσσαν, αἰσχίστην ν. Id.Or.10; τῆς μεγίστης ν., ἀνοίας Pl.Lg.691d; ν. καὶ στάσιν οὐ ταὐτὸν νενόμικας; Id.Sph.228a.    3 plague, bane, mischief, e.g. a whirlwind is θεία ν. S.Ant.421, cf. 1141 (lyr.); of the trident of Poseidon, A.Pr.924 (s.v.l.); πεντεσύριγγος ν., of the pillory, Polyeuct. ap. Arist. Rh.1411a23; κτείνειν τινὰ ὡς νόσον πόλεως Pl.Prt.322d.

German (Pape)

[Seite 264] ἡ, ion. u. ep. νοῦσος, Krankheit; Seuche, die ein zürnender Gott schickt, νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὦρσε κακήν, Il. 1, 10; νούσῳ ὑπ' ἀργαλέῃ φθίσθαι, 13, 667, Ggstz des schnellen Todes, vgl. 670 u. Od. 11, 172; ἐν νούσῳ κεῖται, 5, 395; οὔτις μοι νοῦσος ἐπήλυθε, 11, 200; ἰατῆρα θερμᾶν νόσων, Pind. P. 3, 66; βαρειᾶν νόσων ἀκέσματα, 5, 63; παντοδαπᾶν ἀλκτῆρα νούσων, 3, 7; ἐς νόσον πεσών, wie auch wir sagen: in eine Krankheit verfallen, Aesch. Prom. 471. 476 (εἰς νόσον ἐμπίπτει, Antipho 1, 20); νόσος φρενῶν, Pers. 736, u. oft übertr. von allen Leidenschaften; Soph. vom Wahnsinn, Ai. 59, θεία νόσος, 185, ἐμβαλοῦσα λυσσώδη νόσον, 447; von der Liebe, Tr. 445. 491 u. öfter bei Eur.; – ἐκ τῆς νούσου ἀνέστη, Her. 1, 22; ἐκφυγὼν τὴν νοῦσον, ib. 25; ἡ σώματος πονηρία νόσος οὖσα, Plat. Rep. X, 609 c; τῆς μεγίστης νόσου ἀνοίας πληρωθεῖσα αὑτῆς τὴν διάνοιαν, Legg. III, 691 c, die Sucht, von heftiger Begierde, Theaet. 169 b u. ähnliche Stellen zeigen, wie geläufig die Uebertragung auf geistige Uebel war; er sagt auch τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως, Prot. 322 d, u. vrbdt κάμνειν ἐν νόσοις, Phil. 45 a, wie κάμνειν τὰς νόσους, Rep. III, 408 e; Xen. u. Folgde überall.

Greek (Liddell-Scott)

νόσος: Ἰων. νοῦσος, ἡ, ὡς καὶ νῦν, ἀσθένεια, ἀρρωστία, Ὅμ. (ὅστις, ὡς ὁ Ἡσ. καὶ ὁ Ἡρόδ., ἔχει ἀείποτε τὸν Ἰων. τύπον), κτλ.· - ὁ Ὅμ. παριστάνει τὴν νόσον ἀείποτε ὡς θείαν τιμωρίαν προερχομένην ἐκ θεοῦ τινος παρωργισμένου, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὸν αἰφνίδιον καὶ εὔκολον θάνατον ἀποδιδόμενον εἰς τὸν Ἀπόλλωνα καὶ τὴν Ἄρτεμιν, ὡς καὶ πρὸς τὸν βίαιον θάνατον· κατὰ τὸν Ἡσίοδ. ἐν Ἔργ. κ. Ἡμ. 92, 102, νόσος ἦτο ἓν ἐκ τῶν δώρων τῆς Πανδώρας πρὸς τοὺς ἀνθρώπους· - ἐς ν. πίπτειν Αἰσχύλ. Πρ. 474· ἐς ν. ἐμπίπτειν Ἀντιφῶν 113. 31· νόσος ἐμπίπτει τινὶ Ξεν. Κύρ. 8. 3, 41· ἐπέρχεταί τινι Ὀδ. Λ. 199· λαμβάνεσθαι νόσῳ, ὑπὸ νόσου Σοφ. Τρ. 446, κτλ.· κάμνειν νόσῳ, ἴδε ἐν λ. κάμνω· ἀσθενεῖν ταύτην τὴν νόσον Ἰσοκρ. 389C· πρβλ. νοσέω· - ἐκ τῆς νούσου ἀνέστη Ἡρόδ. 1. 22· - ἱερὰ νόσος, ἴδε ἱερός ΙΙΙ. 4. ΙΙ. καθόλου, θλῖψις, ἀθλιότης, δυστυχία, λύπη, κακόν, Ἡσ. Θ. 527, 799, Τραγ. 2) νόσος τοῦ νοῦ, ἰδίως ἐκ μανίας ἢ παραφροσύνης, ὀργῆς, ἐγκλημάτων, κτλ., Τραγ.· ν. φρενῶν Αἰσχύλ. Πέρσ. 750· θεία ν., ὅ ἐστι παραφροσύνη, Σοφ. Αἴ. 186· μανιάσιν ν. αὐτόθι 59· ν. λυσσώδη αὐτόθι 452· ἐπὶ ἔρωτος, ὁ αὐτ. ἐν Τρ. 445, 491, Εὐρ. Ἱππ. 766· ἀκόλαστον εἶχε γλῶσσαν, αἰσχίστην ν. ὁ αὐτ. ἐν Ὀρ. 10· τῆς μεγίστης ν., ἀνοίας Πλάτ. Νόμ. 691C· πρβλ. νοσέω 2. 3) ἐπὶ πόλεων ἢ κρατῶν, ἀκαταστασία, στάσις, πρβλ. Πλάτ. Σοφιστ. 228Α, καὶ ἴδε νοσέω 3. 4) πληγή, ὄλεθρος, βλάβη, π.χ., ὁ ἀνεμοστρόβιλος καλεῖται θεία νόσος, Σοφ. Ἀντ. 421 (ὁ αὐτὸς καλεῖται οὐράνιον ἄχος, μικρὸν ἀνωτέρω)· ἐπὶ νόσῳ νόσον ὁ αὐτ. ἐν Ο. Κ. 544· ἢ ἡ αἰτία μεγάλης τινὸς ταραχῆς, οἷον ἡ τρίαινα τοῦ Ποσειδῶνος ἐν Αἰσχύλ. Πρ. 924· πρβλ. πεντεσύριγγος. 5) νόσος μεγάλη· «ἐπιληψία» Ἡσύχ. (Ἴσως νόσος, νοῦσος εἶναι συγγενὲς τῷ Λατ. noc-eo, nox-a, ἴδε ἐν λ. νέκυς).

French (Bailly abrégé)

ου (ἡ) :
maladie :
I. au sens phys. :
1 en parl. de pers. ἐς νόσον πίπτειν ESCHL tomber malade ; ἐκ τῆς νούσου (ion.) ἀνιστάναι HDT, νόσου ἀπαλλαγῆναι XÉN relever ou sortir de maladie ; νόσος μεγάλη HDT ou νόσος ἱερά l’épilepsie;
2 en parl. de la terre stérilité;
II. en parl. de l’intelligence égarement de l’esprit, démence, folie;
III. au sens mor.
1 souffrance morale, folle passion;
2 vice, défaut.
Étymologie: DELG aucune étymologie n’est en vue.

English (Autenrieth)

see νοῦσος.

English (Slater)

νόσος, νοῡσος (ἡ: νόσοι, -ων, -ους; νούσῳ, -ον, -ων.)
   1 illness, affliction ὀξείας δὲ νόσους ἀπαλάλκοι (sc. Ζεύς) (O. 8.85) Ἀσκλαπιόν, ἥροα παντοδαπᾶν ἀλκτῆρα νούσων (P. 3.7) πολυπήμονας ἀνθρώποισιν ἰᾶσθαι νόσους (P. 3.46) ἰατῆρα θερμᾶν νόσων (P. 3.66) βαρειᾶν νόσων ἀκέσματ (P. 5.63) νόσοι δ' οὔτε γῆρας οὐλόμενον κέκραται ἱερᾷ γενεᾷ (P. 10.41) Ἰάλεμον ὠμοβόλῳ νούσῳ πεδαθέντα σθένος Θρ. 3. 10. met., ἀλλ' εὔχεται οὐλομέναν νοῦσον διαντλήσαις ποτὲ οἶκον ἰδεῖν (sc. Δαμόφιλος, who suffers the miseries of exile) (P. 4.293)

English (Slater)

νόσος, νοῡσος (ἡ: νόσοι, -ων, -ους; νούσῳ, -ον, -ων.)
   1 illness, affliction ὀξείας δὲ νόσους ἀπαλάλκοι (sc. Ζεύς) (O. 8.85) Ἀσκλαπιόν, ἥροα παντοδαπᾶν ἀλκτῆρα νούσων (P. 3.7) πολυπήμονας ἀνθρώποισιν ἰᾶσθαι νόσους (P. 3.46) ἰατῆρα θερμᾶν νόσων (P. 3.66) βαρειᾶν νόσων ἀκέσματ (P. 5.63) νόσοι δ' οὔτε γῆρας οὐλόμενον κέκραται ἱερᾷ γενεᾷ (P. 10.41) Ἰάλεμον ὠμοβόλῳ νούσῳ πεδαθέντα σθένος Θρ. 3. 10. met., ἀλλ' εὔχεται οὐλομέναν νοῦσον διαντλήσαις ποτὲ οἶκον ἰδεῖν (sc. Δαμόφιλος, who suffers the miseries of exile) (P. 4.293)