αλίσκομαι: Difference between revisions

|mltxt=[[ἁλίσκομαι]] (Α)<br />ελλειπτικό παθητικό [[ρήμα]] που έχει ως ενεργητικό το <i>αἱρῶ</i> (το <i>ἁλίσκω</i> μόνο στην [[παροιμία]] «[[ἐλέφας]] μῦν οὐχ ἁλίσκει</i>»)<br /><b>1.</b> (για πρόσωπα, τόπους, πράγματα) κυριεύομαι, συλλαμβάνομαι, αιχμαλωτίζομαι, [[πέφτω]] στα χέρια του εχθρού<br /><b>2.</b> (για ζώα) πιάνομαι σε [[κυνήγι]]<br /><b>3.</b> κατανικώμαι, καταβάλλομαι<br /><b>4.</b> (με καλή σημ.) κερδίζομαι, κατορθώνομαι<br /><b>5.</b> κυριεύομαι από ερωτικό ή [[άλλο]] [[πάθος]], δαμάζομαι<br /><b>6.</b> συλλαμβάνομαι επ’ αυτοφώρω, πιάνομαι τη [[στιγμή]] που [[κάνω]] [[κάτι]], αποδεικνύομαι ως [[δράστης]]<br /><b>7.</b> (ως αττ. δικαν. όρος) κηρύσσομαι [[ένοχος]], καταδικάζομαι.<br /><b>8.</b> <b>φρ.</b> «[[ἁλίσκομαι]] θανάτῳ», [[πεθαίνω]]<br />«[[ἁλίσκομαι]] θανάτου», καταδικάζομαι σε θάνατο<br />«ἁλοῡσα [[δίκη]]», [[καταδίκη]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ελλειπτικό παθητικό ρ., του οποίου ο [[αντίστοιχος]] [[ενεργητικός]] τ. (<i>ἁλίσκω</i>) [[είναι]] [[μεταγενέστερος]] και πολύ [[σπάνιος]]. Το ομηρικό [[μέτρο]], [[καθώς]] και ορισμένοι διαλεκτικοί τ. (πρβλ. θεσσαλ. <i>Fαλίσσκεται</i> και αρκαδ. <i>Fαλόντοις</i>) επιβεβαιώνουν την ύπαρξη αρκτικού <i>F</i> στο θ. του ρήματος. Η δάσυνση του ρημ. μπορεί να οφείλεται σε [[επίδραση]] τών τ. <i>αἱρῶ</i> και [[εἷλον]], ενώ το [[πρόσφυμα]] -<i>ισκ</i>-, με το οποίο σχηματίζεται (<i>Fαλ</i>-<i>ίσκ</i>-<i>ομαι</i>), δηλώνει [[συνήθως]] [[ολοκλήρωση]] της ρηματικής ενέργειας. Ετυμολογικά το ρ. [[είναι]] συγγενές με την λ. <i>εἵλωτες</i> (<span style="color: red;"><</span> <i>εFελωτες</i>), τον τ. [[εἷλον]] (<span style="color: red;"><</span> <i>εFελον</i>, <b>βλ.</b> <i>αἱρῶ</i>), το γοτθ. <i>wilwan</i> «[[αρπάζω]], [[λαφυραγωγώ]])», <b>πιθ.</b> με το λατ. <i>vello</i> «[[ξεριζώνω]], [[μαδώ]]» και συνδέεται [[συνήθως]] με την IE ρ. <i>sel</i>- / <i>swel</i>- «[[παίρνω]], [[αρπάζω]]». Ο [[μέλλοντας]] (<i>ἁλώσομαι</i>), [[αόριστος]] (<i>ἑάλων</i>) και [[παρακείμενος]] ([[ἑάλωκα]]) του ρήματος σχηματίζονται με θεματικό [[φωνήεν]] -<i>ω</i>- [[αντί]] του συνήθους -<i>η</i>-. Ο τ. του αορίστου <i>ἑάλων</i> προήλθε από αρχικό τ. <i>ἠ</i>-<i>F</i><i>ӑ</i> -<i>λων</i> (το αρκτικό -<i>ἠ</i>- χρονική [[αύξηση]]) με σίγηση του ενδοφωνηεντικού <i>F</i> (<i>ἠ</i><i>ӑ</i> - <i>λων</i>) και [[αντιμεταχώρηση]] (<i>ἑάλων</i>)<br />η δάσυνση του τ. αναλογικά [[προς]] τον ενεστώτα.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ἅλωσις]] <b>αρχ.</b> [[ἁλωτός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[ἀνθαλίσκομαι]], [[ἐναλίσκομαι]], [[παραλίσκομαι]], [[προσαλίσκομαι]].