αἷμα

English (LSJ)

ατος, τό,

   A blood, Il. 1.303, etc.; φόνος αἵματος 16.162; ψυχῆς ἄκρατον αἷμα S.El.786: in pl., streams of blood, A.Ag.1293, S.Ant. 121, E.El.1172, Alc.496.    2 of anything like blood, Βακχίου Tim. Fr.7; αἷ. σταφυλῆς LXXSi.39.26, cf. App.Anth.3.166 (Procl.).    b dye obtained from ἄγχουσα, alkanet, PHolm.15.25, PLeid.X.99.3.    3 with collat. meaning of spirit, courage, οὐκ ἔχων αἷμα pale, spiritless Aeschin.3.160; τοὺς αἷμα φάσκοντας τὴν ψυχήν Arist.de An. 405b4.    II bloodshcd, murder, A.Ch.520, S.OT101; ὅμαιμον αἷ. a kinsman's murder, A.Supp.449; εἴργασται μητρῷον αἷ. E.Or. 285, cf. 406; αἶ. πράττειν ib.1139; αἷμα συγγενὲς κτείνας S.Fr.799.3; αἷμα τραγοκτόνον shedding of goat's blood, E.Ba.139; ἐφ' αἵματι φεύγειν to avoid trial for murder by going into exile, SIG58 (Milet., V B.C.), D.21.105; αἷμα συγγενὲς φεύγων E.Supp.148: pl. in this sense, A.Ch.66,650, freq. in E., never in S.; αἵματασύγγονα brothers' corpses, E.Ph.1502:—concrete, νεακόνητον αἷ. keen-edged death, i. e. a sword, S.El.1394 (expl. by μάχαιρα, Hsch.).    III blood relationship, kin, αἷ. τε καὶ γένος Od.8.583; αἵματός εἰς ἀγαθοῖο 4.611; οΐ σῆς ἐξ αἵματός εἰσι γενέθλης Il.19.111; τὸ αἷ. τινος his blood or origin, Pi.N.11.34; αἷ. ἐμφύλιον incestuous kinship, S.OT1406; τοὺς πρὸς αἵματος Id.Aj.1305, cf. Arist.Pol.1262a11; μητρὸς τῆς ἐμῆς ἐν αἵματι akin to her by blood, A.Eu.606, cf. Th.141; ἀφ' αἵματος ὑμετέρου S.OC245.    2 concrete, of a person, ὦ Διὸς . . αἷμα IG14.1003.1, cf. 1389 ii4, etc.

Greek (Liddell-Scott)

αἷμα: -ατος, τό, Ὅμ. ὅστις πολλάκις συνάπτει φόνος τε καὶ αἷμα, κτλ., ψυχῆς ἄκρατον αἷμα, Σοφ. Ἠλ. 786· ὡσαύτ. κατὰ πληθ. αἱμάτων εὐθνησίμων ἀπορρυέντων, Αἰσχύλ. Ἀγ. 1293, Σοφ. Ἀντ. 120, Εὐρ. Ἠλ. 1176, Ἄλκ. 496. 2) ἐπὶ παντὸς ὁμοιάζοντος πρὸς αἷμα, αἷμα σταφυλῆς, Ἑβδ. (Σειρ. λθ΄, 26· (πρβλ. Ἀνθ. Π. παράρτ. 69. 3) μετὰ παραλλήλου σημασίας θάρρους, εὐψυχίας, οὐκ ἔχων αἷμα = ὠχρός, ἄνευ ζωηρότητος, Αἰσχίν. 76. 28· πρβλ. Ἀριστ. περὶ ψυχ. 1. 2. 21: αἷμα φάσκουσί τινες τὴν ψυχήν. ΙΙ αἱματοχυσία, φόνος, Αἰσχύλ. Χο. 520, Σοφ. Ο. Τ. 101· πρβλ. Ἐλμσλ. Βάκχ. 139. ὅμαιμον αἷμα γίγνεται = συγγενοῦς φόνος τελεῖται, Αἰσχύλ. Ἱκ. 449· εἴργασται μητρῷον αἷμα, Εὐρ. Ὀρ. 284· πρβλ. 406· αἷμα πράττειν, αὐτόθι 1139, ἔτι δὲ καὶ αἷμα κτανεῖν, ὡς ἐὰν τὸ αἷμα ἦτο σύστοιχος αἰτιατ., Σοφ. Ἀποσπ. 153: - ἐφ’ αἵματι φεύγειν, ἐξορία πρὸς ἀποφυγὴν δίκης ἐπὶ φόνῳ Δημ. 548, ἐν τέλ. ὅπερ ἐν Εὐρ. Ἱκ. 148 εἶναι, αἷμα φεύγειν, ἴδε Μυλλ. Εὐμεν. § 50, κἑξ. - Ὁ πληθυντικὸς κεῖται ἐπὶ ταύτης τῆς σημασ. Παρ’ Αἰσχύλ. Ἀγ. 1302, Χο. 64. 650. - συχνάκις παρ’ Εὐρ., οὐδέποτε παρὰ Σοφ. - αἵματα σύγγονα = ἀδελφῶν πτώματα, Εὐρ. Φοίν. 1503· - ἡ φράσις τοῦ Σοφοκλ. ἐν Ἠλέκτρ. 1394, νεακόνητον αἷμα χειροῖν ἔχων, παρεπλάνησε τὸν Ἡσύχ. καὶ ἄλλους ἵνα δώσωσιν εἰς τὸ αἷμα καὶ τὴν σημασίαν τῆς μαχαίρας· ἀλλ’ ἴδε τὴν λέξιν νεακόνητος. ΙΙΙ ὡς τὸ Λατ. sanguis, = αἷμα, ἐξ αἵματος συγγένεια, αἷμά τε καὶ γένος, Ὀδ. Θ. 583· αἵματός εἰς ἀγαθοῖο, Δ. 611· οἳ σῆς ἐξ αἵματός εἰσι γενέθλης, Ἰλ. Τ. 111· τὸ αἷμά τινος, ἡ καταγωγή του, Λατ. stirps, Πινδ. Ν. 11. 44· αἷμ’ ἐμφύλιον, Σοφ. Ο. Τ. 1406· ὁ πρὸς αἵματος = συγγενὴς ἐκ τοῦ αὐτοῦ αἵματος ἢ φυλῆς, ὁ αὐτ. Αἴ. 1305· πρβλ. Ἀριστ. Πολ. 2. 3, 7· μητρὸς τῆς ἐμῆς ἐν αἵματι = συγγενὴς αὐτῆς ἐξ αἵματος, Αἰσχύλ. Εὐμ. 606· πρβλ. Θ. 141· ἀφ’ αἵματος, ἐκ τῆς φυλῆς, Σοφ. Ο. Κ. 245. 2) συγκεκρ. ἐπὶ προσώπου, ὦ Διός … αἷμα, Ἐπιγράμμ. Ἑλλ. 831. 1· αἷμα σόν, αὐτόθι 722. 8· πρβλ. 1046, 4, καὶ ἀλλ. (ἡ ῥίζα τῆς λέξεως εἶναι ἀμφίβολος).

French (Bailly abrégé)

ατος (τό) :
1 sang ; τὰ αἵματα flots de sang;
2 sang versé, meurtre ; ἀπόφονον αἷμα EUR sang qui n’aurait pas dû être répandu ; αἷμα γενέθλιον EUR meurtre d’une mère ; αἵματος δίκαι ESCHL accusation de meurtre ; ἐφ’ αἵματι φεύγειν DÉM être banni comme coupable de meurtre ; αἷμα πράττειν EUR faire payer la dette du sang ; αἵματος πράκτορες ESCHL vengeresses qui exigent la rançon du sang;
3 fig. sang, liens du sang, parenté, race : αἵματος εἶς ἀγαθοῖο OD tu es d’un bon sang, d’une bonne race ; ἐξ αἵματος εἶναι IL, ἀφ’ αἵματος εἶναι SOPH, ἐν αἵματι ESCHL être du sang de qqn ; ὁ πρὸς αἵματος SOPH qui est du même sang, parent;
4 âme ; force, courage.
Étymologie: DELG sans étymologie sûre.

English (Autenrieth)

blood, bloodshed, carnage; of relationship, race (γενεὴ καὶ αἷμα), Il. 6.211, Il. 19.105.

English (Slater)

αἷμα (αἷμα, -ατος, αἷμα.)
   1 blood
   a lit. ]ἐνέπισε κεκραμέν' ἐν αἵματι fr. 111. 1.
   b met., murder, slaughter ἥρως ὅτι ἐμφύλιον αἷμα πρώτιστος ἐπέμειξε θνατοῖς (P. 2.32) ὅστις ἐν ταύτᾳ νεφέλᾳ χάλαζαν αἵματος πρὸ φίλας πάτρας ἀμύνεται (I. 7.27)
   c met., stock, line, child “τετράτων παίδων κ' ἐπιγεινομένων αἷμά οἱ κείναν λάβε ἄπειρον” the children of the fourth generation (P. 4.48) Ζευ, τεὸν γὰρ αἷμα, σέο δ' ἀγών (πρόγονος τῶν Αἰακιδῶν ὁ Ζεύς. Σ.) (N. 3.65) κράτησεν ἀπὸ ταύτας αἷμα πάτρας Καλλίας (N. 6.35) συμβαλεῖν μὰν εὐμαρὲς ἦν τό τε Πεισάνδρου πάλαι αἷμ' ἀπὸ Σπάρτας (N. 11.34)
   d frag. ]αιμαπολ[ fr. 111. 6.

Spanish (DGE)

-ματος, τό
I 1sangre en principio cuando se derrama ἔρρεεν αἷμα κελαινεφὲς ἐξ ὠτειλῆς Il.4.140, cf. 21.119, Od.9.388, Hes.Sc.174, A.Ch.1055, τῶν εἴη μέλαν αἷμα πιεῖν séame dado beber su negra sangre Thgn.349
•op. al ἰχώρ de los dioses Il.5.339
•sangre de animales, esp. en el sacrificio Il.23.34, τοῦδε σφαγίου ποτὸν ἀψύχοις αἷμα μεθίει A.Fr.273a.5, αἷ. ταύρου Hdt.3.15, cf. Nonn.D.7.168, αἷμα καὶ οἶνον σπένδοντας IG 5(1).1390.1 (Andania I a.C.)
•en plu. ríos de sangre A.A.1293, S.Ant.121
•fig. ánimo, valor, sangre εἰδὼς ὅτι αἵματός ἐστιν ἡ ἀρετὴ ὠνία sabedor de que el valor se compra con sangre Aeschin.3.160.
2 en especulaciones, considerada como elemento básico de la vida, esp. op. σάρξ: ἐκ τῶν αἷμά τε γέντο καὶ ἄλλης εἴδεα σαρκός Emp.B 98.5, pero en lit. judeocristiana a veces identif. c. la naturaleza humana σὰρξ καὶ αἷμα op. al Padre celestial Eu.Matt.16.17
•τὸ κοινὸν (e.d. αἷμα) γῆς καὶ ὕδατος Arist.PA 668^b10, αὕτη (ἡ καρδία) γάρ ἐστιν ἀρχὴ ἢ πηγὴ τοῦ αἵματος Arist.PA 666^a8, Gal.5.573
•para explicar la respiración ὁπόταν μὲν ἀπαΐξῃ τέρεν αἷμα, αἰθὴρ παφλάζων καταΐσσεται Emp.B 100.6, cf. Emp.B 100.22
•sobre su división en venosa y arterial διαφόρου ὄντος τοῦ αἵματος Arist.PA 666^b29, cf. Gal.5.573, 15.262
•como fundamento de otras materias biológicas: de la leche (τὸ αἷμα) πύον ἔπλετο λευκόν Emp.B 68, del semen, Diog.Apoll.B 6, o simplemente τὸ αἷμα τῆς γενέσεως ἡμῶν ὡς ὕλη Gal.5.672
•junto c. el semen principio de nacimiento αἷμα καὶ σπέρμα τῆς γενέσεως ἡμῶν εἰσιν ἀρχαί Gal.6.3
•en la expresión ἐξ αἵματος trad. de lat. jur. a sanguine o ex sanguine, en el momento de nacer, desde el nacimiento παιδίον ... ὃ ἠγόρασα ἐξ αἵματος ILeukopetra 39.7 (II d.C.), cf. ILeukopetra 103.12 (III d.C.), TC 198.3 (imper.)
•como sede de las facultades psicológicas αἷμα γὰρ ἀνθρώποις περικάρδιόν ἐστι νόημα la sangre que está alrededor del corazón es el pensamiento de los hombres Emp.B 105.3, πότερον τὸ αἷμά ἐστιν ᾧ φρονοῦμεν Pl.Phd.96b, τρέφεσθαί τε τὴν ψυχὴν ἀπὸ τοῦ αἵματος Pythag.B 1a.30, τοὺς αἷμα φάσκοντας τὴν ψυχήν Arist.de An.405^b4
•frec. en textos medic. Hp.Aër.10, Mochl.36
•fig. καὶ μὴ τό μευ αἶμα νύκτα κἠμέρην πῖνε no me bebas la sangre día y noche, e.d., no me irrites constantemente Herod.5.7.
II 1sangre como relación de parentesco, consanguinidad, raza, linaje ταύτης τοι γενεῆς τε καὶ αἵματος εὔχομαι εἶναι Il.6.211, 20.241, cf. Od.8.583, ἀνδρὸς αἷμα συγγενὲς κτείνας S.Fr.799.3, ἂν αἰσχύνοιμι τοὺς πρὸς αἵματος deshonraría a los de mi linaje S.Ai.1305, cf. Arist.Pol.1262^a11, αἷμ' ἀπὸ Σπάρτας Pi.N.11.34, Περσήιον αἷμα Theoc.24.73, κα[σιγνή] των ἱερὸν αἷμα θεῶν Call.SHell.254.2, cf. Fr.67.7, Del.282, αἷ. Ἐρεχθειδᾶν IG 2².3118.4 (II d.C.), τέκνα ἐκ τοῦ αἵματος μου MAMA 6.225 (Frigia, imper.), αἵματος ἀγνώστοιο ... γένος Nonn.D.46.57, ἐξ αἱμάτων γεννηθῆναι op. ἐκ Θεοῦ nacer del linaje humano op. de Dios, Eu.Io.1.13.
2 de pers. no relacionadas por parentesco sino por una actividad común clase, raza αἷμα ποιμένων Semon.19.
III 1sangre derramada, crimen, asesinato προτέρων αἷμα la muerte de las anteriores víctimas A.A.1338, ὅμαιμον αἷμα A.Supp.449, φεύγων τόδ' αἷμα κοινόν A.Ch.1038, κακῆς γυναικὸς οὕνεχ' αἷμ' ἐπράξαμεν E.Or.1139, φεύγεν τὴν ἐφ' αἵματι φυγήν que sean condenados al destierro por asesinato, Milet 1(6).187.2 (V a.C.), ἐφ' αἵματι φεύγειν D.21.105, παῦε μὲν φυγάς, παῦε δ' αἷμα Philostr.VA 8.7, ὑπὲρ ἀστραγάλων αἷμα ἕν Philostr.Her.23.8, LXX Sap.14.25, Hdn.2.6.14, εἴργασται δ' ἐμοὶ μητρῷον αἷμα he derramado la sangre de mi madre E.Or.285, ἐγχέαντας αὐτῆς τὸ ἀναίτιον αἷμα ἀδίκως ID 2532.1A.6 (Renea II/I a.C.), τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐφ' ἡμᾱς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα ἡμῶν Eu.Matt.27.25, τιμὴ αἵματος precio de sangre, recompensa por un crimen, Eu.Matt.27.6, λαβὲ τοὺς χαλκοῦς τοῦ αἵματος UPZ 77.2.9 (II a.C.)
•fig. muerte νεακόνητον αἷμα de una espada, S.El.1394, οὔπω μέχρις αἵματος ἀντικατέστητε no habéis resistido hasta la sangre (e.d. la muerte), Ep.Hebr.12.4, del fin del mundo δι' αἵματος καὶ πυρός Herm.Vis.4.3.3.
2 derramamiento de sangre, sacrificio, sangre expiatoria (el labrador es) ἄπειρος αἵματος op. los sacrificios vegetales, Max.Tyr.24.4
•esp. en lit. crist. αἷμα ἀρνίου Apoc.7.14, cf. Ep.Rom.3.25, τοῦτο γάρ ἐστιν τὸ αἷμά μου τῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυννόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν Eu.Matt.26.28.
IV fig., ref. otros líquidos, c. dif. determ. sangre αἷ. βακχίου sangre de Baco, e.e., vino Tim.4.4, αἷ. σταφυλῆς LXX Si.39.26, αἷμα ἐκ τῆς ληνοῦ Apoc.14.20, αἷμα γλυκύ Ach.Tat.2.2.4
•de tintes o colorantes PHolm.15.25, PLeid.X.98.3, αἷμα τῶν κοχλίων púrpura Luc.Cat.16, ἄστρων αἷμα rocío Artem.4.22.
V bot. como primer componente de muchos nombres de plantas αἷ. Ἀθηνᾶς pinillo, pinillo oloroso, hierba artética, Ajuga chamaepitys (L.) Schreb., Ps.Dsc.3.158, Ps.Apul.Herb.26.9, Gloss.3.561, 562
•αἷ. Ἄμμωνος nébeda, hierba gatera, Nepeta cataria L., Ps.Apul.Herb.94.6, Gloss.3.561
•αἷ. ἀνθρώπου artemisa arborescente, ajenjo moruno, Artemisia arborescens L. de Oriente, Ps.Dsc.3.113, Ps.Apul.Herb.10.15, Gloss.3.562
•αἷ. Ἀπόλλωνος camedrio acuático, escordio, Teucrium scordium L., Ps.Dsc.3.111
•αἷ. Ἄρεως lirio de San Antonio, azucena, Lilium candidum L., Ps.Dsc.3.102
•tb. verdolaga, Portulaca oleracea L., Ps.Apul.Herb.104.7, Gloss.3.551
•αἷ. γαλῆς doradilla, Ceterach officinarum Willd., Ps.Dsc.3.134, Ps.Apul.Herb.56.13, Gloss.3.561
•tb. pata de lobo, menta de lobo, marrubio acuático, Lycopus europaeus L., Ps.Dsc.4.59, Ps.Apul.Herb.66.8, Gloss.3.561, 562
•tb. cinoglosa, Cynoglossum creticum Miller, Gloss.3.561
•αἷ. Ἑρμοῦ pata de lobo, cf. supra, Ps.Dsc.4.59
•αἷ. Ἡρακλέους centaura mayor, Centaurea centaurium L., Ps.Dsc.3.6, Ps.Apul.Herb.34.18, Gloss.3.561
•tb. centaura menor, Centaurium erythraea centaurium Ps.Dsc.3.7, Ps.Apul.Herb.35.22
•αἷ. ἴβεως zarza, Rubus fruticosus L., Ps.Dsc.4.37, Ps.Apul.Herb.88.31, Gloss.3.561
•αἷμα ἰκτῖνος cohombrillo amargo, pepinillo del diablo, Ecballium elaterium (L.) A. Rich., Ps.Apul.Herb.114.14
•αἷμα κροκοδείλου otro n. de ζῳόνυχον un tipo de leóntica, Leontice leontopetalum L., Ps.Dsc.4.133
•αἷ. προβάτου (?) narciso Ps.Apul.Herb.55.7
•αἷ. ταύρου marrubio, Marrubium vulgare L. y Marrubium creticum L., Ps.Dsc.3.105, Ps.Apul.Herb.45.29, Gloss.3.561
•αἷ. Τιτάνου otro n. de σιδηρῖτις rabo de gato, Sideritis sp., Ps.Dsc.4.33, Ps.Apul.Herb.49.10
•tb. zarza cf. supra Ps.Dsc.4.37, Ps.Apul.Herb.88.31, Gloss.3.561
•αἷ. Τυφῶνος otro n. de λάπαθον romaza blanca o borracha, Rumex conglomeratus Murray, Ps.Dsc.2.114, Ps.Apul.Herb.13.8 (ap.crít.), Gloss.3.561
•αἷ. Ὥρου apio, Apium graveolens L., Ps.Dsc.3.64, Ps.Apul.Herb.119.6, como n. secreto de diversas piedras o plantas con virtudes mág. αἷ. ὄφεως· αἱματίτης λίθος PMag.12.410, αἷ. Ἄρεως· ἀνδράχνη PMag.12.420, cf. 422.

• Etimología: Hay varias propuestas ninguna de las cuales resulta convincente, quizás la mejor sea la que parte de ἵημι: αἷμα sería ‘herida’, ‘derramamiento de sangre’ y de ahí ‘sangre’.