θυμός

English (LSJ)

ὁ,

   A soul, spirit, as the principle of life, feeling and thought, esp. of strong feeling and passion (rightly derived from θύω (B) by Pl.Cra. 419e ἀπὸ τῆς θύσεως καὶ ζέσεως τῆς ψυχῆς):    I in physical sense, breath, life, θ. ἀπηύρα, ἀφελέσθαι, ἐξαίνυσθαι, ὀλέσαι, freq. in Hom., Il.6.17, 5.852, 155, 1.205: c. dupl. acc., ἄμφω θ. ἀπηύρα 6.17; ἐπεί κε . . ῥεθέων ἐκ θ. ἕληται 22.68; λίπε δ' ὀστέα θ. 12.386; ἀπὸ δ' ἔπτατο θ. Od.10.163; ὀλίγος δ' ἔτι θ. ἐνῆεν Il.1.593; μόγις δ' ἐσαγείρετο θυμόν 21.417; ἄψορρόν οἱ θ. ἐνὶ στήθεσσιν ἀγέρθη 4.152; θυμοῦ καὶ ψυχῆς κεκαδών 11.334; of animals, 3.294, 12.150, etc.: less freq. in Trag., A. Ag.1388, E.Ba.620 (troch.).    2 spirit, strength, τείρετο δ' ἀνδρῶν θ. ὑπ' εἰρεσίης Od.10.78; ἐν δέ τε θ. τείρεθ' ὁμοῦ καμάτῳ τε καὶ ἱδρῷ Il.17.744.    3 πάτασσε δὲ θ. ἑκάστου each man's heart beat high, 23.370, cf. 7.216.    II soul, as shown by the feelings and passions; and so,    1 desire or inclination, esp. desire for meat and drink, appetite, πιέειν ὅτε θ. ἀνώγοι Il.4.263; πλησάμενος . . θυμὸν ἐδητύος ἠδὲ ποτῆτος Od.17.603: generally, τά με θ. ἐνὶ στήθεσσι κελεύει Il.7.68; βαλέειν δέ ἑ ἵετο θ. 8.301; αἲ γάρ με μένος καὶ θ. ἀνείη 22.346; θ. ἐποτρύνῃ [τινά] Od.9.139; θ. ἐπέσσυταί τινι, ἐφορμᾶται, Il.1.173, 13.73; ἤθελε θυμῷ he wished in his heart or with all his heart, 16.255, 21.65; ἵετο θυμῷ 2.589; so later θυμῷ βουλόμενοι wishing with all their heart, Hdt. 5.49; [ὄσσα ϝ] οι θ. κε θέλῃ γένεσθαι Sapph.Supp.1.3; θυμὸς ὥρμα Pi. O.3.25, cf. 38; θυμὸς ἡδονὴν φέρει S.El.286; ὧν ἐρᾷ θυμός Herod.7.61; τῶν σφι θ. ἦν μάλιστα Hdt.1.1; ἄλλως σφι θ. ἐγένετο θεήσασθαι τὸν πόλεμον Id.8.116, etc.: with Verb omitted, σὲ γάρ μοι θῦμος ὔμνην Alc. 5; ἄρχ' αὐτὸς ὥς σοι θ. S.El.1319; ὅπου ὑμῖν θ. X.Cyr.3.1.37; βῆξαι θυμός ἐγγίνεται Hp.Prog.8.    2 mind, temper, will, θ. πρόφρων, ἵλαος, Il. 8.39, 9.639; θ. ὑπερφίαλος καὶ ἀπηνής, νηλέα θ. ἔχοντας, σιδήρεος θ., 15.94, 19.229, Od.5.191; ἕνα θ. ἔχειν to be of one mind, Il.15.710, etc.; οὐδὲ λύκοι τε καὶ ἄρνες ὁμόφρονα θ. ἔχουσιν 22.263; ἕτερος δέ με θ. ἔρυκε Od.9.302; ἐμὸν θ. ἔπειθεν ib.33; θωπείας κολακικάς, αἳ . . τοὺς θ. ποιοῦσιν κηρίνους Pl.Lg.633d.    3 spirit, courage, μένος καὶ θ. Il.20.174; θ. ἐνὶ στήθεσσι λαβεῖν Od.10.461; πᾶσιν δὲ παραὶ ποσὶ κάππεσε θ. Il.15.280; ψῦχρος ἔγεντο θ., of doves, Sapph.16; θ. ἔχειν ἀγαθόν Hdt.1.120; θ. οὐκ ἀπώλεσεν S.El.26; ὁ θυμὸς εὐθὺς ἦν Ἀμυνίας Ar.Eq.570; ἴωμεν ῥώμῃ καὶ θυμῷ ἐπί . . X.Cyr.4.2.21; φρονήματός τε καὶ θυμοῦ ἐμπίπλασθαι Pl.R.411c: so in Philos., opp. λόγος, ἐπιθυμία, ib.440b, al., cf. Arist.Pol.1328a7, 1327b24, Phld.Mus.p.26K., etc.; personified, Passion, Emotion, opp. Λογισμός, Cleanth.Stoic.1.129.    4 the seat of anger, χωόμενον κατὰ θυμόν Il.1.429; νεμεσιζέσθω ἐνὶ θυμῷ 17.254; θυμὸν ἐχώσατο 16.616, etc.: hence, anger, wrath, δάμασον θυμόν 9.496; εἴξας ᾧ θυμῷ ib.598; θυμὸς μέγας ἐστὶ . . βασιλήων 2.196; θ. ὀξύς S.OC 1193; θ. κρείσσων τῶν ἐμῶν βουλευμάτων E.Med.1079, etc.; θυμῷ f.l. for θυμοῦ in S.Ant.718; οἱ τῷ θ. πραχθέντες φόνοι Pl.Lg.867b; opp. λογισμός, Th.2.11, etc.; ἐπανάγειν τὸν θ. Hdt.7.160; ἐκτείνειν And.3.31; καταθέσθαι Ar.V.567; δακεῖν Id.Nu.1369; θυμῷ χρᾶσθαι Hdt.1.137, al.; ὀργῆς καὶ θυμοῦ μεστοί Isoc.12.81 (so τὴν ὀργὴν καὶ τὸν θ., i.e. the outward manifestation of ὀ., Phld.Ir.p.90W.); of horses, X.Eq. 9.2: pl. (not earlier than Pl., f.l. in S.Aj.718 (lyr.)), fits of anger, passions, περὶ φόβων τε καὶ θυμῶν Pl.Phlb.40e; οἵ τε θ. καὶ αἱ κολάσεις Id.Prt.323e, cf. Arist.Rh.1390a11.    5 the heart, as the seat of the emotions, esp. joy or grief, χαῖρε, γήθησε δὲ θυμῷ, Il.14.156, 7.189; θ. ἐνὶ στήθεσσι γεγήθει 13.494; μιν ἄχος κραδίην καὶ θ. ἵκανεν 2.171; ἄχνυτο θ. 14.39, etc.; δόκησε δ' ἄρα σφίσι θ. ὣς ἔμεν ὡς εἰ . . they felt as glad at heart as if... Od.10.415; μηδ' ὀνίαισι δάμνα . . θ. Sapph.1.4; of fear, δέος ἔμπεσε θυμῷ Il.17.625, cf. 8.138; of love, τὴν ἐκ θυμοῦ φίλεον 9.343; ἐκ θυμοῦ στέργοισα Theoc.17.130; ἐμῷ κεχαρισμένε θυμῷ my heart's beloved, Il.5.243; reversely, ἀπὸ θ. μᾶλλον ἐμοὶ ἔσεαι wilt be alien from my heart, 1.562; ἐκ θ. πεσέειν, i.e. to lose thy favour, 23.595; ἔρωτι θυμὸν ἐκπλαγεῖσα E.Med.8; ἐκ θ. κλαῦσαι Philet. 11.    6 mind, soul, as the seat of thought, ταῦθ' ὥρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θ. Il.1.193, etc.; ᾔδεε γὰρ κατὰ θ. 2.409, cf. 4.163, etc.; φράζετο θυμῷ 16.646; ἐν θ. ἐβάλοντο ἔπος 15.566; τοὺς λόγους θυμῷ βάλε A.Pr.706; εἰς θ. βαλεῖν τι S.OT975; οὐκ ἐς θ. φέρω I bring him not into my mind or thoughts, Id.El.1347.

German (Pape)

[Seite 1224] ὁ (θύω, Plat. Crat. 419 e ἀπὸ τῆς θύσεως καὶ ζέσεως τῆς ψυχῆς), die aufwallende, sich bewegende Lebenskraft; – 1) Leben, Lebenskraft, Lebensfülle, deren Sitz in der Brust, στῆθος, u. bestimmter im Zwerchfell, φρένες ist; θυμὸν ἀποπνείων, das Leben aushauchend, Il. 4, 524. 13, 654; τὸν μὲν λίπε θυμός, ihn verließ das Leben, 4, 470; λίπε δ' ὀστέα θυμός 12, 386; auch von Ochsen, Od. 4, 140; θυμὸς ῷχετ' ἀπὸ μελέων Il. 13, 671; ἐξαίνυτο θυμόν, er raubte das Leben, 4, 531; ἄμφω θυμὸν ἀπηύρα 6, 17; μή τις ἐκ θυμὸν ἕλοιτο 17, 17; ῥεθέων ἐκ θυμὸν ἕληται 5, 317; μή σε βάλω, ἀπὸ δὲ μελιηδέα θυμὸν ἕλωμαι, das süße Leben dir nehme, 22, 68; auch von Thieren, 12, 180; εἵως φίλον ὤλεσε θυμόν, bis er das Leben verlor, 11, 342; αὐτὸς δ' ὤλεσε θυμὸν ὑφ' Ἕκτορος 17, 616; ὀλίγος δ' ἔτι θυμὸς ἐνῆεν 1, 593; θυμοῦ δευομένους, des Lebenshauches ermangelnd, von Thieren, 3, 294; μόγις δ' ἐσαγείρετο θυμόν, er sammelte die Lebensgeister, kam wieder zu sich, 21, 417, wie ἐς φρένα θυμὸς ἀγέρθη, der Geist sammelte sich wieder in das Zwerchfell, 22, 475, u. ἄψοῤῥόν οἱ θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἀγέρθη 4, 152; vom Pferde ἀπὸ δ' ἔπτατο θυμός 16, 469; vom Hirsche Od. 10, 163; von der Taube ὠκὺς δ' ἐκ μελέων θυμὸς πτάτο Il. 23, 880. Seltner mit ψυχή verbunden, wie θυμοῦ καὶ ψυχῆς κεκαδών Il. 11, 334. Vgl. noch βέλος δ' ἔτι θυμὸν ἐδάμνα, der Wurf betäubte ihn noch, 14, 439. Selten so bei den Folgdn; οὕτω τὸν αὑτοῦ θυμὸν ὁρμαίνει πεσών, von Agamemnon, der im Sterben ist, Aesch. Ag. 1361. Bei Eur. Bacch. 621 ist θυμὸν ἐκπνέων, ἱδρῶτα σώματος στάζων ἄπο vom lebhaften Athem bei der Anstrengung zu verstehen; Rhes. 786 αἱ (ἵπποι) ἔρεγκον ἐξ ἀντηρίδων θυμόν. – Der Lebensmuth u. die frische Kraft wird durch Anstrengung geschwächt; dah. τείρετο δ' ἀνδρῶν θυμὸς ὑπ' εἰρεσίης, ihre Seele wurde matt, Od. 10, 78; ἐν δέ τε θυμὸς τείρεθ' ὁμοῦ καμάτῳ τε καὶ ἱδρῷ Il. 17, 744. – Wie aber der Athem schneller u. hörbarer wird bei heftigen Gemüthsbewegungen, πάτασσε δὲ θυμὸς ἑκάστου νίκης ἱεμένων Il. 23, 370, vgl. 7, 216 (wir sagen: das Herz schlug ihnen), so bedeutet θυμός – 21 die auch sinnlich wahrnehmbare Begierde, die Aeußerung des Begehrungsvermögens u. des Willens, zunächst – a) Verlangen, Trieb, Neigung; nach Speise u. Trank; πιέειν ὅτε θυμὸς ἀνώγοι Il. 4, 263; ἔπιόν θ' ὅσον ἤθελε θυμός 9, 117; οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης 1, 468; πλησάμενος δ' ἄρα θυμὸν ἐδητύος ἠδὲ ποτῆτος Od. 17, 603; ἤραρε θυμὸν ἐδωδῇ 14, 111; ἄδος τέ μιν ἵκετο θυμόν Il. I1, 88. Sehr geläufig sind die Vrbdgn θυμὸς ἐποτρύνει καὶ ἀνώγει, Il. 6, 439, βαλέειν δέ ἑ θυμὸς ἄνωγεν, 8, 322, das Herz trieb ihn zu schießen, τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει, 7, 68, κραδίη καὶ θυμὸς κελεύει, 13, 784, ἵετο θυμῷ, 2, 589, βαλέειν δέ ἑ ἵετο θυμός, 8, 301, οἷ θυμὸς ἐβούλετο, 15, 596, εἴ τοι θυμὸς ἐπέσσυται, 10, 173, θυμὸς ἐφορμᾶται πολεμίζειν, 13, 73, Σαρπηδόνα θυμὸς ἀνῆκεν τεῖχος ἐπαΐξαι, 12, 307; vom Löwen κέλεται δέ ἑ θυμός 12, 300; – ᾡ θυμῷ εἴξας ἐμίγη φιλότητι, seiner Neigung nachgebend, Il. 9, 594; ἀέκοντί γε θυμῷ 4, 43. – Pind. θυμὸς ὀτρύνει, ὥρμαινε, OI. 3, 26. 40, θυμῷ ἐθέλων I. 5, 40; κλαῦσαι ὅσον μοι θυμὸς ἡδονὴν φέρει, soviel ich will, Soph. El. 278; θυμῷ βουλόμενοι, von Herzen wünschend, Her. 5, 49, der auch vrbdí ἤ σφι θυμὸς ἐγένετο θεήσασθαι τὸν πόλεμον, sie bekamen Luft, 8, 116; vgl. ὠνέεσθαι τῶν φορτίων τῶν σφι ἦν θυμὸς μάλιστα 1, 1; ἀπελαύνετε ὅποι ὑμῖν θυμός Xen. Cyr. 3, 1, 37. – b) Muth, der sich auch durch lebhaftes Athmen äußert, als besondere Thätigkeit der Lebenskraft erscheint, vgl. σφῶϊν δ' ἐν γούνεσσι βαλῶ μένος ἠδ' ἐνὶ θυμῷ Il. 17, 451; μένεος δ' ἐμπλήσατο θυμὸν ἀγρίου 22, 312; θυμὸς ἄναλκις 16, 355; ὤτρυνε μένος καὶ θυμός 20, 174; θυμὸν λαμβάνω, Muth fassen, Od. 10, 461; ἵππος δ' ἐν τοῖσι δεινοῖς θυμὸν οὐκ ἀπώλεσεν, verlor den Muth nicht in der Gefahr, Soph. El. 26; θυμὸς ἀμυνίας Ar. Equ. 568; θυμὸν ἔχε ἀγαθόν, habe guten Muth, Her. 1, 120; Sp., wie Luc. Hermot. 4; φρονήματος καὶ θυμοῦ ἐμπίπλαται καὶ ἀνδρειότερος γίγνεται αὐτὸς αὑτοῦ Plat. Rep. III, 411 c, vgl. II, 357 b; ἴωμεν ῥώμῃ καὶ θυμῷ ἐπὶ τοὺς πολεμίους Xen. Cyr. 4, 2, 21; auch θυμοὶ κυνῶν, Plut. Symp. 5, 7, 5; nach Plat. defin. 415 e ὁρμὴ βίαιος ἄνευ λογισμοῦ. – c) Zornmuth, Zorn; δάμασον θυμὸν μέγαν, bändige, mäßige deinen Zorn, Il. 9, 496; θυμὸς δὲ μέγας ἐστὶ βασιλῆος 2, 196; vgl. μάλα θυμὸν χολώθη, er wurde zornig im Herzen, 4, 494, θυμὸν ἐχώσατο 16, 616, νεμεσίζεσθαι ἐνὶ θυμῷ 17, 254, ἀπειλήσω τόγε θυμῷ 15, 212. So θυμὸς ὀξύς Soph. O. C. 1195; θυμὸς δὲ κρείσσων τῶν ἐμῶν βουλευμάτων Eur. Med. 1047; θυμὸν δσκών, den Grimm verbeißend, Ar. Nubb. 1351; ὶν' ἐγὼ γελάσω καὶ τὸν θυμὸν κατάθωμαι Vesp. 567, u. meinen Unwillen unterdrücke; σχάσον θυμοῦ πνοάς Eur. Phoen. 457; θυμὸν ἐπανάγειν Her. 7, 160; οἱ λογισμῷ ἐλάχιστα χρώμενοι θυμῷ πλεῖστον ἐς ἔργον καθίστανται Thuc. 2, 11; ὀργῆς καὶ θυμοῦ μεστοί Isocr. 12, 81; οἱ τῷ θυμῷ πραχθέντες φόνοι Plat. Legg. IX, 867 b; τοῖς θυμοῖς καὶ ταῖς ὀργαῖς Phil. 47 e; θυμῷ μᾶλλον ἢ λογισμῷ Pol. 2, 35, 3; Sp., ὀργῇ καὶ θυμῷ χρώμενος Hdn. 8, 4, 1, εὐθὺς ἐξέῤῥηξε τὴν ὀργὴν καὶ τὸν θυμὸν ἐξέχεε Luc. de calumn. 23. Von Pferden, Xen. Hipp. 9, 2. – d) übh. Empfindung, Gefühl, wo wir gew. Herz sagen; von der Freude, χαίρω θυμῷ Il. 14, 156, γήθησε δὲ θυμῷ 7, 189, Αἰνείᾳ θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι γεγήθει 13, 494, γηθήσειν κατὰ θυμόν 13, 416; Trauer, ἄχνυτο δέ σφιν θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι 14, 39, ἀκαχίζω θυμῷ 6, 486; vgl. κῆρ ἄχνυται ἐν θυμῷ 6, 524, ὀδύρεο σὸν κατὰ θυμόν 24, 549, ἄχος κραδίην καὶ θυμὸν ἱκάνει 1, 17; Furcht, δέος ἔμπεσε θυμῷ 17, 625, δεῖσε δ' ὅγ' ἐν θυμῷ 8, 138; Unwillen erregen, τῇ δ' ἄρα θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ὄρινεν 3, 395; Mitleid erregen, rühren, 24, 467; Hoffnung, οἷ θυμὸς ἐέλπετο 12, 407, Τρωσὶν δ' ἔλπετο θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἑκάστου 15, 701, ἔλπετο θυμῷ 17, 404, οὐκ ἔλπετο ὃν κατὰ θυμόν 13, 8; – θυμὸν ἔθελξε Il. 15, 321; die Neigung gewinnen, besänftigen, ἐμῷ κεχαρισμένε θυμῷ, meinem Herzen, 5, 243; ἐγὼ τὴν ἐκ θυμοῦ φίλεον, von Herzen lieben, 9, 343; ἀπὸ θυμοῦ εἶναι, vom Herzen fern, nicht geliebt sein, 1, 562; ἐκ θυμοῦ πίπτειν, aus dem Herzen fallen, ihm verhaßt werden, 23, 595; vgl. ἔρωτι θυμὸν ἐκπλαγεῖσα Eur. Med. 8; θυμὸς πρόφρων, ἵλαος, Il. 8, 39. 19, 178, ἀπηνής Od. 23, 97, νηλεής II. 19, 229, σιδήρεος 22, 357, ἄπιστος 23, 72; σιδηρόφρων Aesch. Spt. 52; γελανής, ἀταλός, Pind. P. 4, 181 N. 7, 92; ὑψηλόφρων Eur. I. A. 919. – 31 Gesinnung, Sinn; ἕνα φρεσὶ θυμὸν ἔχοντες Il. 15, 710; τόνδε νόον καὶ θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἔχοντες 4, 309; ἶσον θυμὸν ἔχοντες, gleiche Gesinnung hegend, 17, 720; auch von Ochsen, 13, 704, vgl. οὐδὲ λύκοι τε καὶ ἄρνες ὁμόφρονα θυμὸν ἔχουσιν 22, 263; δόκησε δ' ἄρα σφίσι θυμὸς ἃς ἔμεν, so dünkte ihnen ums Herz, zu Muthe zu sein, Od. 10, 415; vgl. noch αἰδῶ θέσθ' ἐνὶ θυμῷ Il. 15, 561. – 41 Gedanke, Erwägung; ἕτερός με θυμὸς ἔρυκε, ein anderer Entschluß hielt mich zurück, Od. 9, 302; ἥδε δέ οἱ κατὰ θυμὸν ἀρίστη φαίνετο βουλή Il. 2, 5; φράζετο θυμῷ 16, 646; ἐν θυμῷ δ' ἐβάλοντο ἔπος, sie überlegten es, 15, 566; Aesch. τοὺς ἐμοὺς λόγους θυμῷ βάλε Prom. 708; μή νυν ἔτ' αὐτῶν μηδὲν ἐς θυμὸν βάλῃς Soph. O. R. 975; οὐδέ γ' ἐς θυμὸν φέρω, ich bringe ihn mir nicht in die Gedanken, kann mich seiner nicht erinnern, El. 1347; – σύνθετο θυμῷ βουλήν Il. 7, 44; ὃς σάφα θυμῷ εἰδείη τεράων 12, 228; ᾔδεε γὰρ κατὰ θυμόν 2, 409; οἶδα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν 4, 163; οὐδ' ἃς τοῦ θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἔπειθον 9, 587. – Nach Homer herrscht die Bdtg des Begehrungsvermögens, Willens vor, gew. mit der Nebenbdtg des heftig Erregten.