σοφίζομαι

Greek Monolingual

ΜΝΑ, και ενεργ. τ. σοφίζω Α
1. μηχανεύομαι, επινοώ, σκαρφίζομαι (α. «δεν πτοήθηκε και σοφίστηκε κάτι άλλο» β. «σοφίζομαι δὲ κάπί τοῑς φιλτάτοις τέχνας πορίζω», Ευ ρ.)
2. (σχετικά με λόγο, ομιλία) επινοώ και χρησιμοποιώ σοφιστικά επιχειρήματα (α. «σοφίστηκε ένα σωρό δικαιολογίες» β. «οἱ μυθικώς σοφιζόμενοι» Αριστοτ.)
αρχ.
1. διδάσκω τον εαυτό μου, μαθαίνω, πληροφορούμαι («τοιαῡτα γὰρ ἐμελετῶμεν καὶ ἐσοφιζόμεθα», Ξεν.)
2. φέρομαι με πονηριά, με δόλο («τὸν σοφισάμενον πρὸς τὸ λῡσαι τὸν ὅρκον δήσαντες ἀποκατέστησαν», Πολ.)
3. καταπιάνομαι με λεπτομέρειες, λεπτολογώ («οἱ ἰητροὶ σοφιζόμενοι ἔστιν οἳ ἁμαρτάνουσι», Ιπποκρ.)
4. εφευρίσκω, επινοώ («οἶνον ἀπὸ τῶν φοινίκων σοφίζεσθαι», Φιλόστρ.)
5. αποφεύγω κάτι με τέχνασμα («δοκεῑς καὶ σοφίζεσθαι τὸν νὁμον δι' ἐμέ», Φιλόστρ.)
6. παραπλανώ, απατώ, ξεγελώ («αὐτοί τὸν δῆμον έσοφίσαντο», Ηρωδιαν.)
7. συλλογίζομαι, υπολογίζω («σοφίζεται τὴν βίαν τοῡ μηχανήματος», Ιώσ.)
8. (το ενεργ.) σοφίζω
διδάσκω, εκπαιδεύω κάποιον («ἡ μαρτυρία Κυρίου πιστή σοφίζουσα νήπια», ΠΔ)
9. παθ. είμαι ή γίνομαι έμπειρος σε κάτι («οὔτε τι ναυτιλίης σεσοφισμένος οὔτε τι νηῶν», Ησίοδ.)
10. φρ. α) «σοφίζω εἴς τι» — οδηγώ στη γνώση ενός πράγματος («τὰ ἱερὰ γράμματα τὰ δυνάμενά σε σοφίσαι εἰς σωτηρίαν»)
β) «σοφίζομαι τὴν ἀλήθειαν» — παραμορφώνω την αλήθεια, λέω ψέματα
γ) «σοφίζομαι τὰς τρίχας» — βάφω τα μαλλιά μου με σκοπό να παραπλανήσω («ἡγοῡνται ἀπεκδύσασθαι τὸ γῆρας, εἰ καὶ σοφίσονται τὰς τρίχας», Κλήμ. Αλ.).
[ΕΤΥΜΟΛ. < σοφός. Στο ρ. σοφίζομαι και στα παράγωγά του σόφισμα, σοφισμός, σοφιστής, η σημ. της λ. σοφός ειδικά για ρήτορα «επιτήδειος, ικανός, έμπειρος, ασκημένος στην τέχνη του» εξελίχθηκε «επί κακώ», για να δηλώσει τον πανούργο, τον μηχανορράφο, αυτόν που εξαπατά, που πλανεύει ιδίως με λόγια].