παλαιός

English (LSJ)

ά, όν, Aeol. πάλαος Eust.28.33, Epigr.Gr.992 (Balbilla); Boeot. παληός EM32.6; Lacon. παλεός (v. infr.): regul. Comp. and Sup.

   A παλαιότερος Pi.N.6.53, Th.1.1 codd., παλαιότατος Pl.Ti. 83a, etc.: more freq. παλαίτερος, παλαίτατος (from πάλαι), Pi.P.10.58, N.7.44, Th.1.4, etc. [The penult. is sts. short in Poets, S.Fr.956 (s. v. l.), E.El.497, Damocr. ap. Gal.13.1049; παλεός γα ναὶ τὸν Κάστορα ἄνθρωπος Ar.Lys.988; in these places παλεός (a form mentioned by Hdn.Gr.2.909, cf. Theognost.Can.50.3, Sch.Ar.Lys. l. c., Suid., and corroborated by the Pap. (iv B. C.) of Timotheus (v. παλεομίσημα, παλεονυμφάγονος)) may be retained or restored).]:    I old in years,    1 mostly of persons, aged, ἢ νέος ἠὲ παλαιός Il.14.108; νέοι ἠδὲ παλαιοί Od.1.395, cf. Epicur.Ep.3p.59U.; παλαιῷ φωτὶ ἐοικώς Il. 14.136; π. γέρων, π. γρηῦς, Od.13.432, 19.346, cf. Ar.Ach.676; χρόνῳ π. S.OC112; ἐν παλαιτέροισι Pi.N.3.73; ἔνθα δὴ παλαίτατοι θάσσουσι E.Med.68: in bad sense, a dotard (μωρός Hsch., but σκώπτης Suid.), Ar.Lys.988.    2 of things, οἶνος Od.2.340; νῆες . . νέαι ἠδὲ π. ib. 293; τρὺξ π. καὶ σαπρά Ar.Pl.1086; [τριήρεις] π. ἀντὶ καινῶν Lys.28.4; ὑποδήματα Pl.Men.91d; σπέρματα Thphr.HP7.1.6.    II of old date, ancient,    1 of persons, ξεῖνος π. an old guest-friend, Il.6.215, cf. S.Tr.263, E.Alc.212; Ἴλου παλαιοῦ Il.11.166; κέρδεα . . οἷ' οὔ πώ τιν' ἀκούομεν οὐδὲ παλαιῶν Od.2.118; Μίνως παλαίτατος ὧν ἀκοῇ ἴς μεν Th.1.4; οἱ πάνυ π. ἄνθρωποι Pl.Cra.411b; οἱ π. the ancients, Th.1.3; π. ἡμερῶν LXX Da.7.9.    2 of things, λέκτρον Od.23.296; παλαιά τε πολλά τε εἰδώς 7.157; καινὰ καὶ π. ἔργα Hdt.9.26; νόμοι A.Eu. 778 (lyr.); κατὰ τὸ νόμιμον τὸ π. καὶ ἀρχαῖον Lys.6.51; κατὰ τὸν π. λόγον Pl.Grg.499c; ἡ π. παροιμία Id.R.329a; παλαί' ἂν [εἴη], ἐξ ὅτου S.Ph.493; παλαιᾷ σύντροφος ἁμερᾷ Id.Aj.622 (lyr.); of places, A.Pers.17 (anap.), S.El.4, etc.; καιροὶ π. ancient times, PPetr.2p.15 (iii B. C.); τὸ π. as Adv., anciently, formerly, A.Pers.102 (lyr.), Hdt.1.171, Pl.Cra.401c, etc.; ἐκ παλαιοῦ from of old, Hdt. 1.157; ἐκ π. ἐχθρὸς ὢν αὐτοῦ Antipho 2.1.5; ἐκ τῶν παλαιῶν Herod.2.102; ἐκ παλαιτέρου from older time, Hdt.1.60; ἐκ παλαιτάτου Th.1.18; also εὐθὺς ἀπὸ παλαιοῦ ib.2; ἀρχαῖα καὶ παλαιά joined, D.22.14, cf. Lys. (v. supr.); παλαιὸν δῶρον ἀρχαίου ποτὲ θηρός S.Tr.555.    3 of things, also,    a in good sense, venerable, held in esteem, like Lat. antiquus, ἅπερ μέγιστα καὶ παλαιότατα τοῖς ἀνθρώποις Antipho 6.4.    b in bad sense, antiquated, obsolete, κωφὰ καὶ π. ἔπη S.OT290.    c π. δρᾶμα a drama which has been previously acted, SIG1078 lxxxvii (Athens, iv B. C.).    III Adv. παλαιῶς in an old way, τὰ καινὰ π. διδάσκειν Socr.Ep.30.9: Comp. παλαίτερον at an earlier time, D.H.8.57, al.

German (Pape)

[Seite 445] alt, hochbejahrt; ἢ νέος ἠὲ παλαιός, Il. 14, 108 u. öfter; παλαιῷ φωτὶ ἐοικώς, einem alten Manne ähnlich, 14, 136; παλαιὸς γέρων, παλαιὴ γρηῦς, Od. 13, 432. 19, 346; auch νῆες πολλαί, νέαι ἠδὲ παλαιαί, 2, 293; auch οἶνος, alter Wein, 2, 340; – auch alt = aus der Vorzeit, von Menschen, die vor Alters gelebt haben, παλαιῶν, τάων αἲ πάρος ἦσαν, Od. 2, 118; παρ' Ἴλου σῆμα παλαιοῦ, Il. 11, 116; von Alters her, ἦ ῥά νύ μοι ξεῖνος πατρώϊός ἐσσι παλαιός, 6, 215; Pind. οἶνος, Ol. 9, 52; ῥήσιες, 7, 54; πόνοι δόμων νέοι παλαιοῖσι συμμιγεῖς, Aesch. Spt. 722; παλαιὸν ἄγκαθεν λαβὼν βρίτας, Eum. 80; πῶς οὖν παλαιὰ παρὰ νεωτίρας μάθω, Ch. 169; τὸ παλαιόν, adv., vor Alters, Pers. 103; ὁ πρὶν παλαιὸς ὄλβος, Soph. O. R. 1282, öfter; Λαΐου παλαιὰ θέσφατα, O. R. 907; oft bei Eur., Ar. u. in Prosa, dem νέος u. καινός entgeggstzt; Her. braucht häufig τὸ παλαιόν wie τὸ πάλαι adverbialisch, sonst, vor Alters, ehemals, 1, 171. 4, 12; τὸ παλαιὸν καὶ τὸ νέον, 9, 26; vgl. Plat. Crat. 401 c; ὥςπερ τὸ παλαιόν, Euthyd. 288; τό γε παλαιόν, Crat. 420 b; Xen. An. 3, 4, 7. wie Pol. 6, 7, 4; νῦν μέν – τὸ παλαιὸν δέ, Arist. H. A. 8, 36; παλαιός τίς ἐστι λόγος οὗτος οὗ μεμνήμεθα, eine alte Rede, Plat. Phaed. 70 c; κατὰ τὸν παλαιὸν λόγον, Gorg. 499 c, wie διασώζοντες τὴν παλαιὰν παροιμίαν, Rep. I, 329 a; μήτε τῶν πα λαιῶν, μήτε τῶν νῦν ὄντων, Conv. 221 c; ἐκ παλαιοῦ, Antiph. 2 α 5; Xen. Mem. 3, 5, 8; mit ἀρχαῖος vrbdn, dem πρῴην entgeggstzt, Dem. 22, 14. – Veraltet, vor Alter unbrauchbar geworden, καὶ μὴν τάγ' ἄλλα κωφὰ καὶ παλαί' ἔπη, Soph. O. R. 290, Schol. erkl. σαθρά, vgl. Aesch. Prom. 317; aber auch = durch Alter ehrwürdig, εἴργεσθαι ἱερῶν, θυσιῶν, ἀγώνων, ἅπερ μέγιστα καὶ παλαιότατα τοῖς ἀνθρώποις, Antiph. 6, 4. – Comparat. u. superlat. theils regelmäßig, παλαιότερος, Pind. N. 6, 55, Plat. Prot. 341 a Euthyd. 286 c u. immer so, theils παλαίτερος, Pind. P. 10, 58, ἄλσει παλαιτάτῳ, N. 7, 44; so Aesch. Ch. 639 Eum. 691; Eur. Herc. F. 769 Med. 68; ἐκ παλαιτέρου, von alten Zeiten her, Her. 1, 60; Μίνως παλαίτατος ὧν ἀκοῇ ἴσμεν, Thuc. 1, 4; in späterer Prosa gewöhnlich so. – [Die mittlere Sylbe ist bei den Attikern zuweilen kurz, Eur. El. 497 u. in der Anth.; vgl. Jacobs A. P. p. 518 u. Gaisford Hephaest. p. 216.]

Greek (Liddell-Scott)

πᾰλαιός: ά, όν· Αἰολ. πάλαος Εὐστ. 28. 33, Βοιωτ. πάληος Ἐτυμολ. Μέγ. 32. 6· ἀλλὰ παλᾰός Ἑλλ. Ἐπιγράμμ. 992· Λακων. παλεόρ (ἴδε κατωτ.)· - ὁμαλὸν συγκρ. παλαιότερος Πινδ. Ν. 6. 90, Θουκ. 1. 1, Πλάτ., κλ.· παλαιότατος Πλάτ. Τίμ. 83Α, κτλ.· ἀλλὰ συνηθέστεροι τύποι εἶναι παλαίτερος, παλαίτατος (ἐκ τοῦ πάλαι), Πινδ. Π. 10. 90, Ν. 7. 65, Θουκ, κλ.. ἴδε ἀνωτ. (Ἡ παραλήγουσα παρὰ ποιηταῖς ἔστιν ὅτε εἶναι βραχεῖα, Σοφ. Ἀποσπ. 655, Εὐρ. Ἠλ. 497, Δαμόκρ. παρὰ Γαλην. 13. 821D, 862Β· ἐν τούτοις τοῖς χωρίοις ὁ Ἡρῳδιαν. π. μον. λέξ. 4. 18 φαίνεται ὅτι εἶχεν ἀναγνώσῃ παλεός, πρβλ. Θεογνώστ. Κανόνας 50. 3, Σχόλ. εἰς Ἀριστοφ. Λυσ. 988· ἐν τῷ ὑστάτῳ τούτῳ χωρίῳ ὁ Δινδ. ἀποκαθίστησι τὸν Λακωνικὸν τύπον παλεόρ, πρβλ. Ahr. D. D. σ. 71). Ι. παλαιὸς κατὰ τὰ ἔτη, α) τὸ πλεῖστον ἐπὶ προσώπων, γέρων, ἡλικιωμένος, γηραιός, ἢ νέος ἠὲ παλαιὸς Ἰλ. Ξ. 108· νέοι ἠὲ παλαιοὶ Ὀδ. Α. 395· παλαιῷ φωτὶ ἐοικὼς Ἰλ. Ξ. 136· ὡσαύτως, παλαιὸς γέρων, παλαιὰ γρηῦς Ὀδ. Ν. 432, Τ. 346, πρβλ. Ἀριστοφ. Ἀχ. 676· χρόνῳ παλαιῷ Σοφ. Ο. Κ. 112· ἐν παλαιτέροισι Πινδ. Ν. 3. 127· ἔνθα δὴ παλαίτατοι θάσσουσι Εὐρ. Μήδ. 68· - ὡσαύτως ἐπὶ κακῆς σημασίας, ἀνόητος, βλὰξ (παλεόρ· «μωρὸς» Ἡσύχ.), Ἀριστοφ. Λυσ. 988· πρβλ. Κρόνιος. 2) ἐπὶ πραγμάτων, οἶνος Ὀδ. Β. 340· νῆες.. νέαι ἠδὲ π. αὐτόθι 293· τρὺξ π. καὶ σαπρὰ Ἀριστοφ. Πλ. 1086· [τριήρεις] παλαιαὶ ἀντὶ καινῶν Λυσ. 179. 37· ὑποδήματα Πλάτ. Μένων 91D, κτλ. ΙΙ. εἰς ἀρχαίους χρόνους ἀνήκων, ἀρχαῖος, 1) ἐπὶ προσώπων, ξεῖνος π., παλαιὸς φίλος, Ἰλ. Ζ. 215, Σοφ. Τρ. 263, Εὐρ. Ἄλκ. 212· παλαιοῦ Δαρδανίδαο Ἰλ. Λ. 166, πρβλ. Ὀδ. Β. 118· Μίνως παλαίτατος ὧν ἀκοῇ ἴσμεν Θουκ. 1. 4· οἱ πάνυ π. ἄνθρωποι Πλάτ. Κρατ. 411Β· οἱ π., οἱ ἀρχαῖοι, Λατιν. veteres, Θουκ. 1. 3, Γραμμ. 2) ἐπὶ πραγμάτων, λέκτορα Ὀδ. Ψ. 296· παλαιά τε πολλά τε εἰδὼς Η. 157· καινὰ καὶ π. ἔργα Ἡρόδ. 9. 26· νόμοι Αἰσχύλ. Εὐμ. 778· κατὰ τὸ νόμιμον τὸ π. καὶ ἀρχαῖον Λυσ. 107. 41· κατὰ τὸν π. λόγον Πλάτ. Γοργ. 499C· ἡ π. παροιμία ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 329Α· παλαί’ ἂν [εἴη], ἐξ ὅτου Σοφοκλ. Φιλ. 493, πρβλ. Αἴ. 622· - ἐπὶ τόπων, Αἰσχύλ. Πέρσ. 17, Σοφ. Ἠλ. 4, κτλ.· - τὸ παλαιόν, ὡς ἐπίρρ., ὡς τὸ πάλαι, κατὰ τοὺς παλαιοὺς χρόνους, ἄλλοτε, Ἡρόδ. 1. 171, Αἰσχύλ. Πέρσ. 101 (λυρ.), κλ.· τό γε παλαιὸν Πλάτ. Κρατ. 401C, κλ.· - ὡσαύτως, ἐκ παλαιοῦ, ἀπὸ παλαιοῦ χρόνου, Ἡρόδ. 1. 157, Ἀντιφῶν 115, 23, Θουκ. 1. 2· ἐκ παλαιοτέρου, ἀπὸ παλαιοτέρου χρόνου, Ἡρόδ. 1. 60· ἐκ παλαιοτάτου Θουκ. 1. 18· - ἀρχαῖα καὶ παλαιά, ὁμοῦ, Λυσ. 107. 40, Δημ. 597, 18 (πρβλ. Σοφ. Τρ. 555), - ὡς ἐν τῇ Λατ. prisca et vetusta, Ruhnk. Vell. Pat. 1. 16, 3. 3) ἐπὶ πραγμάτων ὡσαύτως, α) ἐπὶ καλῆς σημασίας, παλαιός, ἐπὶ μακρὸν χρόνον διατηρούμενος, π. ὄλβος, δόξα, φήμη κλ., πρβλ. παλαιόπλουτος· ἑπομένως, ἐπὶ τὸ ἰσχυρότερον σεβάσμιος, τετιμημένος, ἅπερ παλαιότατα ἀνθρώποις, quae hominibus antiquissima sunt, Ἀντιφῶν 141. 34. β) ἐπὶ κακῆς σημασίας, ἀπηρχαιωμένος, ἄχρηστος, ὡς τὸ ἀρχαῖον, Αἰσχύλ. Πρ. 317, Σοφ. Ο. Τ. 290.

French (Bailly abrégé)

ά, όν :
ancien :
1 âgé, vieux;
2 de vieille date (vieil hôte, vieil ami);
3 d’autrefois, ancien, antique : οἱ παλαιοί THC les anciens, les hommes des temps passés ; adv. • τὸ παλαιόν autrefois ; • ἐκ παλαιοῦ dès les temps anciens ; particul. avec idée de mépris suranné;
Cp. παλαίτερος, Sp. παλαίτατος.
Étymologie: πάλαι.

English (Autenrieth)

comp. παλαίτερος a d -ότερος: ancient, old, aged.

English (Slater)

πᾰλαιός (-ός, -οῦ, -όν; -ά, -άν, -αί, -αῖσι: comp. παλαιότεροι, παλαιτέροις（ι): superl. παλαιτάτῳ.)
   1ancient, in ancient times φαντὶ δ' ἀνθρώπων παλαιαὶ ῥήσεις (O. 7.54) αἴνει δὲ παλαιὸν μὲν οἶνον, ἄνθεα δ' ὕμνων νεωτέρων (O. 9.48) ὁ Βάττου δ' ἕπεται παλαιὸς ὄλβος (P. 5.55) αὖτις ἐγεῖραι καὶ παλαιὰν δόξαν ἑῶν προγόνων (v. l. παλαιῶν) (P. 9.105) παλαιαῖσι δ' ἐν ἀρεταῖς γέγαθε Πηλεὺς ἄναξ (N. 3.32) ἄλσει παλαιτάτῳ (N. 7.44) ἴστε μὰν Κλεωνύμου δόξαν παλαιὰν ἅρμασιν l. 3. 16. ἐκ λεχέων ἀνάγει φάμαν παλαιὰν εὐκλέων ἔργων (I. 4.22) ἀλλὰ παλαιὰ γὰρ εὕδει χάρις (I. 7.16)] ι παλαιὸν [..] τοκεῦσιν [Θρ.. 1. οἷσι δὲ Περσεφόνα ποινὰν παλαιοῦ πένθεος δέξεται fr. 133. 1. comp., pro subs., older men, elders, τὸν Ἱπποκλέαν ἔτι καὶ μᾶλλον σὺν ἀοιδαῖς ἕκατι στεφάνων θαητὸν ἐν ἅλιξι θησέμεν ἐν καὶ παλαιτέροις (P. 10.58) ἐν παισὶ νέοισι παῖς, ἐν ἀνδράσιν ἀνήρ, τρίτον ἐν παλαιτέροισι (N. 3.73) καὶ ταῦτα μὲν παλαιότεροι ὁδὸν ἀμαξιτὸν εὗρον (N. 6.53)