Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

vigilo: Difference between revisions

From LSJ

Ἀλλ’ ἐσθ’ ὁ θάνατος λοῖσθος ἰατρός κακῶν → But death is the ultimate healer of ills

Sophocles, Fragment 698
(6_17)
 
(D_9)
Line 1: Line 1:
{{Lewis
{{Lewis
|lshtext=<b>vĭgĭlo</b>: āvi, ātum, 1, v. n. and<br /><b>I</b> a. [[vigil]].<br /><b>I</b> Neutr., to [[watch]], i. e. to be or [[keep]] [[awake]] at [[night]], not to [[sleep]], be [[wakeful]] ([[class]].; syn. [[excubo]]).<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Lit.: ad multam noctem vigilare, Cic. Rep. 6, 10, 10: de nocte, id. Q. Fr. 2, 15, 2: proximā nocte, id. Cat. 3, 3, 6: [[usque]] ad lucem, Ter. Eun. 2, 2, 46: ad ipsum Mane, Hor. S. 1, 3, 17.—With a homogeneous [[object]]: in lectitando ... vigilias vigilare, Gell. N. A. praef. § 19.—Impers.: [[redeo]] si vigilatur et hic, Mart. 12, 68, 6.—Transf.: vigilat [[Troicus]] [[ignis]], burns [[continually]], Stat. S. 1, 1, 35; so, [[flamma]], Flor. 1, 2, 3: lumina (of a [[light]]-[[house]]), Ov. H. 18, 31.—Prov.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>(a)</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; Hic [[vigilans]] somniat, i. e. builds castles in the [[air]], Plaut. Capt. 4, 2, 68; cf.: num [[ille]] somniat Ea, quae [[vigilans]] voluit? Ter. And. 5, 6, 8.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>(b)</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; Qui imperata effecta reddat, non qui [[vigilans]] dormiat, [[who]] dreams [[with]] his eyes [[open]], goes to [[sleep]] [[over]] a [[thing]], Plaut. Ps. 1, 3, 152; cf.: et [[vigilans]] stertis, Lucr. 3, 1048: vigilanti stertere naso, Juv. 1, 57.—Impers. [[pass]].: [[redeo]], si vigilatur et hic, Mart. 12, 68, 6.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; In gen., to be [[watchful]], [[vigilant]]: vigilantes curae, Cic. Div. 1, 43, 96: oculi vigilantes, Verg. A. 5, 438.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; In partic., to [[keep]] [[watch]] [[over]] [[any]] [[thing]], to be [[watchful]] or [[vigilant]]: vigilandum est [[semper]]: multae [[insidiae]] sunt bonis, Att. ap. Cic. Planc. 24, 59 (Trag. Rel. p. 138 Rib.): excubabo vigilaboque pro [[vobis]], Cic. Phil. 6, 7, 18: vigila, Chrysippe, ne tuam causam deseras, id. Fat. 6, 12: ut vivas, vigila, Hor. S. 2, 3, 152: studiis vigilare severis, to [[engage]] in, Prop. 2, 3, 7: [[janitor]] ad dantes vigilet, id. 4 (5), 5, 47: [[Mars]], vigila, an [[invocation]] to [[Mars]] at the breaking [[out]] of a [[war]], acc. to Serv. ad Verg. A. 8, 3.—<br /><b>II</b> Act., to [[watch]] [[through]], [[spend]] in watching, to do or [[make]] [[while]] watching ([[poet]].): noctes vigilantur amarae, Ov. H. 12, 169; so, vigilata nox, id. F. 4, 167: ubi jam breviorque [[dies]] et mollior [[aetas]], Quae vigilanda viris, Verg. G. 1, 313: [[carmen]] vigilatum, Ov. F. 4, 109: vigilati labores, id. Tr. 2, 11: [[magia]] occulta noctibus vigilata, pursued by [[night]], App. Mag. p. 304, 28.—Hence,<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> vĭgĭlans, antis, P. a. (acc. to I. B. 2.), [[watchful]], [[anxious]], [[careful]], [[vigilant]]: vigilantes et boni et fortes et misericordes, Cic. Rosc. Am. 48, 139: [[vigilans]] et [[acutus]] [[tribunus]] [[plebis]], id. Agr. 1, 1, 3: [[vigilans]] et [[industrius]] [[homo]], id. Att. 8, 11, B, 1: sentiet in hac urbe esse consules vigilantis, id. Cat. 2, 12, 27.—Comp.: [[nemo]] paratior, vigilantior, compositior, Cic. Verr. 1, 11, 32.—Sup.: dux ([[Hannibal]]), Val. Max. 9, 1, ext. 1.—Adv.: vĭgĭlanter, [[watchfully]], [[carefully]], [[vigilantly]], Cic. Verr. 2, 4, 64, § 144.—Comp.: vigilantius, Cic. Rep. 6, 24, 26.—Sup.: vigilantissime, Cic. Mur. 15, 32.—*<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> vĭ-gĭlātē, adv., for [[vigilanter]], [[watchfully]], [[vigilantly]], Gell. 3, 14, 12.
|lshtext=<b>vĭgĭlo</b>: āvi, ātum, 1, v. n. and<br /><b>I</b> a. [[vigil]].<br /><b>I</b> Neutr., to [[watch]], i. e. to be or [[keep]] [[awake]] at [[night]], not to [[sleep]], be [[wakeful]] ([[class]].; syn. [[excubo]]).<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Lit.: ad multam noctem vigilare, Cic. Rep. 6, 10, 10: de nocte, id. Q. Fr. 2, 15, 2: proximā nocte, id. Cat. 3, 3, 6: [[usque]] ad lucem, Ter. Eun. 2, 2, 46: ad ipsum Mane, Hor. S. 1, 3, 17.—With a homogeneous [[object]]: in lectitando ... vigilias vigilare, Gell. N. A. praef. § 19.—Impers.: [[redeo]] si vigilatur et hic, Mart. 12, 68, 6.—Transf.: vigilat [[Troicus]] [[ignis]], burns [[continually]], Stat. S. 1, 1, 35; so, [[flamma]], Flor. 1, 2, 3: lumina (of a [[light]]-[[house]]), Ov. H. 18, 31.—Prov.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>(a)</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; Hic [[vigilans]] somniat, i. e. builds castles in the [[air]], Plaut. Capt. 4, 2, 68; cf.: num [[ille]] somniat Ea, quae [[vigilans]] voluit? Ter. And. 5, 6, 8.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>(b)</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; Qui imperata effecta reddat, non qui [[vigilans]] dormiat, [[who]] dreams [[with]] his eyes [[open]], goes to [[sleep]] [[over]] a [[thing]], Plaut. Ps. 1, 3, 152; cf.: et [[vigilans]] stertis, Lucr. 3, 1048: vigilanti stertere naso, Juv. 1, 57.—Impers. [[pass]].: [[redeo]], si vigilatur et hic, Mart. 12, 68, 6.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; In gen., to be [[watchful]], [[vigilant]]: vigilantes curae, Cic. Div. 1, 43, 96: oculi vigilantes, Verg. A. 5, 438.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; In partic., to [[keep]] [[watch]] [[over]] [[any]] [[thing]], to be [[watchful]] or [[vigilant]]: vigilandum est [[semper]]: multae [[insidiae]] sunt bonis, Att. ap. Cic. Planc. 24, 59 (Trag. Rel. p. 138 Rib.): excubabo vigilaboque pro [[vobis]], Cic. Phil. 6, 7, 18: vigila, Chrysippe, ne tuam causam deseras, id. Fat. 6, 12: ut vivas, vigila, Hor. S. 2, 3, 152: studiis vigilare severis, to [[engage]] in, Prop. 2, 3, 7: [[janitor]] ad dantes vigilet, id. 4 (5), 5, 47: [[Mars]], vigila, an [[invocation]] to [[Mars]] at the breaking [[out]] of a [[war]], acc. to Serv. ad Verg. A. 8, 3.—<br /><b>II</b> Act., to [[watch]] [[through]], [[spend]] in watching, to do or [[make]] [[while]] watching ([[poet]].): noctes vigilantur amarae, Ov. H. 12, 169; so, vigilata nox, id. F. 4, 167: ubi jam breviorque [[dies]] et mollior [[aetas]], Quae vigilanda viris, Verg. G. 1, 313: [[carmen]] vigilatum, Ov. F. 4, 109: vigilati labores, id. Tr. 2, 11: [[magia]] occulta noctibus vigilata, pursued by [[night]], App. Mag. p. 304, 28.—Hence,<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> vĭgĭlans, antis, P. a. (acc. to I. B. 2.), [[watchful]], [[anxious]], [[careful]], [[vigilant]]: vigilantes et boni et fortes et misericordes, Cic. Rosc. Am. 48, 139: [[vigilans]] et [[acutus]] [[tribunus]] [[plebis]], id. Agr. 1, 1, 3: [[vigilans]] et [[industrius]] [[homo]], id. Att. 8, 11, B, 1: sentiet in hac urbe esse consules vigilantis, id. Cat. 2, 12, 27.—Comp.: [[nemo]] paratior, vigilantior, compositior, Cic. Verr. 1, 11, 32.—Sup.: dux ([[Hannibal]]), Val. Max. 9, 1, ext. 1.—Adv.: vĭgĭlanter, [[watchfully]], [[carefully]], [[vigilantly]], Cic. Verr. 2, 4, 64, § 144.—Comp.: vigilantius, Cic. Rep. 6, 24, 26.—Sup.: vigilantissime, Cic. Mur. 15, 32.—*<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> vĭ-gĭlātē, adv., for [[vigilanter]], [[watchfully]], [[vigilantly]], Gell. 3, 14, 12.
}}
{{Gaffiot
|gf=<b>vĭgĭlō</b>,⁹ āvī, ātum, āre ([[vigil]]),<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>I</b> intr.,<br /><b>1</b> veiller, être éveillé : Cic. Cat. 3, 6 ; Rep. 6, 10 ; Pis. 43 ; vigilias vigilare Gell. præf. 19, [[passer]] des veilles ; vigilatur Mart. 12, 68, 6, on veille &#124;&#124; [[vigilans]] somniat Pl. Capt. 848, il rêve tout éveillé, cf. Ter. Andr. 972 ; [[vigilans]] dormit Pl. Ps. 386, il dort éveillé, il dort debout = il [[est]] endormi, mou &#124;&#124; [poét.] [[incertum]] [[vigilans]] Ov. H. 10, 9, réveillée d’une manière incertaine<br /><b>2</b> [mét.] vigilantes curæ Cic. Div. 1, 96, soins qui ne s’endorment pas ; oculi vigilantes Virg. En. 5, 438, yeux vigilants, sur le qui-[[vive]]<br /><b>3</b> [fig.] être sur ses gardes, être attentif, veiller au grain, être sur le qui-[[vive]] : Cic. Phil. 6, 18 ; Verr. 2, 5, 181 ; Cat. 3, 3 &#124;&#124; [avec ut, ne] pour faire que, pour éviter que : Cic. Fam. 2, 10, 4 ; Fato 12.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>II</b> tr., poét.,<br /><b>1</b> [[passer]] dans la veille : noctes vigilantur Ov. H. 12, 169, des nuits se passent sans dormir, cf. Ov. F. 4, 167 ; vigilatum [[carmen]] Ov. F. 4, 109, un chant fait dans les veilles<br /><b>2</b> entourer de veilles, de soins : quæ vigilanda (sint) viris Virg. G. 1, 313, [[dire]] à [[quoi]] les hommes doivent consacrer leurs soins.
}}
}}

Revision as of 07:08, 14 August 2017

Latin > English (Lewis & Short)

vĭgĭlo: āvi, ātum, 1, v. n. and
I a. vigil.
I Neutr., to watch, i. e. to be or keep awake at night, not to sleep, be wakeful (class.; syn. excubo).
   A Lit.: ad multam noctem vigilare, Cic. Rep. 6, 10, 10: de nocte, id. Q. Fr. 2, 15, 2: proximā nocte, id. Cat. 3, 3, 6: usque ad lucem, Ter. Eun. 2, 2, 46: ad ipsum Mane, Hor. S. 1, 3, 17.—With a homogeneous object: in lectitando ... vigilias vigilare, Gell. N. A. praef. § 19.—Impers.: redeo si vigilatur et hic, Mart. 12, 68, 6.—Transf.: vigilat Troicus ignis, burns continually, Stat. S. 1, 1, 35; so, flamma, Flor. 1, 2, 3: lumina (of a light-house), Ov. H. 18, 31.—Prov.
   (a)    Hic vigilans somniat, i. e. builds castles in the air, Plaut. Capt. 4, 2, 68; cf.: num ille somniat Ea, quae vigilans voluit? Ter. And. 5, 6, 8.—
   (b)    Qui imperata effecta reddat, non qui vigilans dormiat, who dreams with his eyes open, goes to sleep over a thing, Plaut. Ps. 1, 3, 152; cf.: et vigilans stertis, Lucr. 3, 1048: vigilanti stertere naso, Juv. 1, 57.—Impers. pass.: redeo, si vigilatur et hic, Mart. 12, 68, 6.—
   B Trop.
   1    In gen., to be watchful, vigilant: vigilantes curae, Cic. Div. 1, 43, 96: oculi vigilantes, Verg. A. 5, 438.—
   2    In partic., to keep watch over any thing, to be watchful or vigilant: vigilandum est semper: multae insidiae sunt bonis, Att. ap. Cic. Planc. 24, 59 (Trag. Rel. p. 138 Rib.): excubabo vigilaboque pro vobis, Cic. Phil. 6, 7, 18: vigila, Chrysippe, ne tuam causam deseras, id. Fat. 6, 12: ut vivas, vigila, Hor. S. 2, 3, 152: studiis vigilare severis, to engage in, Prop. 2, 3, 7: janitor ad dantes vigilet, id. 4 (5), 5, 47: Mars, vigila, an invocation to Mars at the breaking out of a war, acc. to Serv. ad Verg. A. 8, 3.—
II Act., to watch through, spend in watching, to do or make while watching (poet.): noctes vigilantur amarae, Ov. H. 12, 169; so, vigilata nox, id. F. 4, 167: ubi jam breviorque dies et mollior aetas, Quae vigilanda viris, Verg. G. 1, 313: carmen vigilatum, Ov. F. 4, 109: vigilati labores, id. Tr. 2, 11: magia occulta noctibus vigilata, pursued by night, App. Mag. p. 304, 28.—Hence,
   A vĭgĭlans, antis, P. a. (acc. to I. B. 2.), watchful, anxious, careful, vigilant: vigilantes et boni et fortes et misericordes, Cic. Rosc. Am. 48, 139: vigilans et acutus tribunus plebis, id. Agr. 1, 1, 3: vigilans et industrius homo, id. Att. 8, 11, B, 1: sentiet in hac urbe esse consules vigilantis, id. Cat. 2, 12, 27.—Comp.: nemo paratior, vigilantior, compositior, Cic. Verr. 1, 11, 32.—Sup.: dux (Hannibal), Val. Max. 9, 1, ext. 1.—Adv.: vĭgĭlanter, watchfully, carefully, vigilantly, Cic. Verr. 2, 4, 64, § 144.—Comp.: vigilantius, Cic. Rep. 6, 24, 26.—Sup.: vigilantissime, Cic. Mur. 15, 32.—*
   B vĭ-gĭlātē, adv., for vigilanter, watchfully, vigilantly, Gell. 3, 14, 12.

Latin > French (Gaffiot 2016)

vĭgĭlō,⁹ āvī, ātum, āre (vigil),
    I intr.,
1 veiller, être éveillé : Cic. Cat. 3, 6 ; Rep. 6, 10 ; Pis. 43 ; vigilias vigilare Gell. præf. 19, passer des veilles ; vigilatur Mart. 12, 68, 6, on veille || vigilans somniat Pl. Capt. 848, il rêve tout éveillé, cf. Ter. Andr. 972 ; vigilans dormit Pl. Ps. 386, il dort éveillé, il dort debout = il est endormi, mou || [poét.] incertum vigilans Ov. H. 10, 9, réveillée d’une manière incertaine
2 [mét.] vigilantes curæ Cic. Div. 1, 96, soins qui ne s’endorment pas ; oculi vigilantes Virg. En. 5, 438, yeux vigilants, sur le qui-vive
3 [fig.] être sur ses gardes, être attentif, veiller au grain, être sur le qui-vive : Cic. Phil. 6, 18 ; Verr. 2, 5, 181 ; Cat. 3, 3 || [avec ut, ne] pour faire que, pour éviter que : Cic. Fam. 2, 10, 4 ; Fato 12.
    II tr., poét.,
1 passer dans la veille : noctes vigilantur Ov. H. 12, 169, des nuits se passent sans dormir, cf. Ov. F. 4, 167 ; vigilatum carmen Ov. F. 4, 109, un chant fait dans les veilles
2 entourer de veilles, de soins : quæ vigilanda (sint) viris Virg. G. 1, 313, dire à quoi les hommes doivent consacrer leurs soins.