quando

Latin > English (Lewis & Short)

quando: (old form quandod, acc. to Fest. p. 258 b Müll.), adv. and
I conj.
I Adv.
   A Interrog., at what time? when? Do. Venit Chaerea. Ph. Quando? Do. Hodie. Ph. Quamdudum? Do. Modo, Ter. Eun. 4, 4, 30; id. Heaut. 2, 2, 9; Cic. de Or. 1, 22, 102; id. Pis. 21, 49: o rus, quando ego te aspiciam? quandoque licebit? etc., Hor. S. 2, 6, 60; id. Epod. 9, 1; id. C. 1, 24, 8: dic mihi cras istud, Postume, quando venit? Mart. 5, 58, 2.—
   B Rel., at what time, when: non intellegitur, quando obrepat senectus, Cic. Sen. 11, 38: quaeres, quando iterum paveas, Hor. S. 2, 7, 69: quando ipsos loqui, quando advocati voce uti deceat, quartus liber continet, Quint. 11, 1, 59: expectans quando incipiendum sit, id. 11, 3, 159.—
   C Indef., at what time soever, i. e. at any time, ever, some time, some day, = aliquando, esp. after num, si, and ne: exsistit hoc loco quaestio, num quando amici novi veteribus sint anteponendi, Cic. Lael. 19, 67: ut, si quando auditum sit, prodigii simile numeretur, id. Rosc. Am. 13, 37; id. Rep. 1, 38, 59 Moser N. cr.; Ov. A. A. 2. 15: ne quando liberis proscriptorum bona patria reddantur, Cic. Rosc. Am. 50, 145: ut ne quando amare inciperemus, id. Lael. 16, 60: fuisse autem illic pluviam, ne quando quidem auditum est, Sulp. Sev. Dial. 1, 3, 4.— Strengthened by umquam, Liv. 10, 14. —
II Conj.
   A Temp., when: quando esurio, tum (intestina) crepant, Plaut. Men. 5, 5, 27; Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Ann. v. 416 Vahl.): tum, quando legatos Tyrum misimus, Cic. Agr. 2, 16, 41; id. Off. 2, 21, 75 (al. si quando): quando dies adveniet, quem praefata Morta est, Liv. Andron. ap. Gell. 3, 16, 11; Hor. S. 2, 2, 42; id. Epod. 16, 27; Verg. A. 6, 50.—
   B Transf., causal, since then, because then (class.; v. Krebs, Antibarb. p. 971; Madv. ad Cic. Fin. 5, 8, 21; in some passages, esp. of Cic., quando has been changed to quoniam by the editors; cf. Reisig. Vorles. p. 465): quando igitur virtus est adfectio animi constans, Cic. Tusc. 4, 15, 34 B. and K.: quando igitur potest tibi Publius Geminus videri, quid habes, etc., id. Ac. 2, 26, 85: quando igitur inest in omni virtute cura quaedam, id. Fin. 5, 23, 67.—
   2    In gen., since, because, seeing that, inasmuch as (= quoniam, v. Drak. ad Liv. 33, 2, 98; freq. in Liv.; otherwise mostly poet. and post-Aug.); with indic.: quando ita tibi lubet, vale atque salve, Plaut. Cist. 1, 1, 118: quando habeo multos cognatos, quid opus sit mihi liberis? id. Mil. 3, 1, 110: quando hoc bene successit, Ter. Ad. 2, 4, 23: duc me ad eam, quando huc veni, id. And. 4, 5, 23: maneamus ergo in illā eādem sententiā, quando hoc miserius esse nihil potest, Cic. Att. 9, 13, 8: nunc, quando per illam licet, Sall. J. 102, 9: volo ego illi beluae ostendere, quando adeo ferox praesultat hostium signis, Liv. 7, 10, 3; 9, 4, 8: quando injussu populi facta est, id. 9, 8, 5: quando in apertum semel discrimen evasura esset res, id. 10, 14, 8: quando id certum atque obstinatum est, id. 2, 15, 5; Quint. 5, 7, 6; cf. id. 1, 8, 9; 2, 12, 12: cur non sit orator, quando, quod difficilius est, oratorem facit, id. 12, 8, 5; cf. id. 1, 6, 18; 11, 1, 10 et saep.: validiore apud eos Arminio, quando bellum suadebat, Tac. A. 1, 57; cf. id. ib. 1, 44; 4, 6; id. H. 1, 87 et saep.—With subj.: quando senescant sata quaedam aquā, Plin. 17, 4, 3, § 28.

Latin > French (Gaffiot 2016)

quandō,⁷ adv. et conj.
    I adv.,
1 interrog., quand, à quelle époque : a) direct : Cic. de Or. 1, 102 ; Pis. 49, etc. ; b) ind., Cic. CM 38 ; Or. 117 ; 205 ; nescio quando Cic. Phil. 2, 3, à je ne sais quel moment
2 indéfini = aliquando, parfois, après num, ne, si : Cic. Læl. 60 ; 67 ; Amer. 37.
    II conj.,
1 [temporelle], quand : tum, quando... misimus Cic. Agr. 2, 41, à l’époque où nous avons envoyé..., cf. Cic. Off. 2, 75 ; Pl. Men. 926
2 [causale] puisque : Pl., Ter., Cic. Nat. 3, 43 ; Fin. 5, 67 ; Tusc. 4, 34 ; Off. 1, 29 ; Att. 9, 13, 8 ; Sall. J. 102, 9 ; 110, 7 ; Liv. 7, 10, 3 ; 9, 4, 8, etc. arch. quandoc Fest. 258, 4 ; P. Fest. 259 ; Gaius Inst. 4, 21.

Latin > German (Georges)

quandō, Adv. u. Coni.: I) Adv., wann, A) wann = zu welcher Zeit, a) interrog.: venit Cheraea. Ph.: Quando? Plaut.: quando enim me ista curasse arbitramini? Cic.: o rus, quando ego te aspiciam quandoque licebit? Hor. – b) relat.: non intellegitur, quando obrepat senectus, Cic. – c) indefin., zu irgendwelcher Zeit, d.i. jemals, je einmal, in der Verbndg. num, ne, si quando, zB. exsistit hoc loco quaestio, num qu. etc., Cic.: quod metuere non debeas, ne qu. liberis bona reddantur, Cic.: ut, si qu. auditum sit, prodigii simile numeretur, Cic. – verstärkt si quando unquam alias, Liv.: si quando umquam... meminerint, Liv. – absol.: nunc mihi, si quando, valete, Ov. – fuisse autem illic pluviam, ne quando quidem auditum est, Sulp. Sev. dial. 1, 3, 4. – B) wann = unter welchen Bedingungen od. Verhältnissen, Cic. or. 117 u. 205. – II) Coni.: a) tempor. = als, da, tum qu. legatos Tyrum misimus, Cic. – b) causal. = sintemal, weil, da (s. Jordan Cic. Caecin. 2. Fritzsche Hor. sat. 2, 5, 9. Auslgg. zu Sall. Iug. 102, 9. Drak. Liv. 33, 2, 9; 39, 51, 9; 40, 9. 1. Heräus Tac. hist. 1, 87, 1. Drak. Sil. 13, 768. Burm. Val. Flacc. 7, 156. Hildebr. Apul. de dogm. Plat. 2, 10. p. 228), qu. hoc bene successit, Ter.: qu. ad maiora quaedam nati sumus, Cic.: id omitto, qu. vobis ita placet, Sall.: qu. parum dolus profuerat, Liv. – m. folg. Coniunctiv, qu. senescant sata quaedam aquā, Plin. – / Archaist. quandoc, Paul. ex Fest. 259, 4 u. 6 herzustellen nach Fest. 258 (b), 4.