impedio

Latin > English (Lewis & Short)

impĕdĭo: (inp-), īvi or ĭi, ītum, 4 (in tmesi:
I inque peditur, inque pediri, inque peditus, etc., Lucr. 6, 394; 3, 484; 4, 562; 1149), v. a. in-pes; cf. compedes; lit., to entangle the feet; hence, in gen., to entangle, ensnare, to shackle, hamper, hinder, hold fast (cf.: praepedio, implico, illigo, irretio, illaqueo).
I Lit. (rare): impediunt teneros vincula nulla pedes, Ov. F. 1, 410; cf.: et illis crura quoque impediit, id. M. 12, 392: ipsus illic sese jam impedivit in plagas, Plaut. Mil. 4, 9, 11: in qua (silva) retentis impeditus (cervus) cornibus, Phaedr. 1, 12, 10: impedita cassibus dama, Mart. 3, 58, 28; cf.: reti impedit Pisces, ensnares, Plaut. Truc. 1, 1, 17; Veg. Vet. 1, 10.—
   B Transf., in gen., to clasp, encircle, embrace (mostly poet.): narrare parantem Impedit amplexu, Ov. M. 2, 433: nunc decet aut viridi nitidum caput impedire myrto Aut flore, Hor. C. 1, 4, 9: crines (vitta), Tib. 1, 6, 67; Ov. Am. 3, 6, 56: cornua sertis, id. M. 2, 868: remos (hederae), id. ib. 3, 664: medium crus pellibus, Hor. S. 1, 6, 27: equos frenis, to bridle, Ov. F. 2, 736: ingentem clipeum informant ... septenosque orbibus orbes Impediunt, surround, encircle each other, Verg. A. 8, 447: orbes orbibus, id. ib. 5, 585: plana novo munimenti genere (with saepire), Curt. 6, 5; cf.: Antiochus, castris positis, munitionibus insuper saltum impediebat, rendered difficult of access, Liv. 36, 16, 1.—
II Trop.
   A To entangle, embarrass (class.): impeditum in ea (re amatoria) expedivi animum meum, Ter. Hec. 3, 1, 17; cf.: sapientis est, cum stultitia sua impeditus sit, quoquo modo possit se expedire, Cic. Rab. Post. 9, 24: ipse te impedies, ipse tua defensione implicabere, id. Verr. 2, 2, 18, § 44: qui me et se hisce impedivit nuptiis, Ter. Phorm. 2, 4, 2: dum alios servat, se impedivit interim, Plaut. Rud. prol. 37: tot me impediunt curae, Ter. And. 1, 5, 25: mentem dolore, Cic. Cael. 24, 60.—
   B Transf. (causa pro effectu), to hinder, detain, obstruct, check, prevent, impede (so most freq.; cf.: inhibeo, prohibeo, interdico, veto); constr. with acc., ab, in aliqua re, or the simple abl., ne, quin, quominus, the inf., or absol.; very rarely with dat.
   (a)    With the simple acc.: me quotidie aliud ex alio impedit: sed si me expediero, etc., Cic. Fam. 9, 19, 2: suis studiis sic impediuntur, ut, etc. ... discendi enim studio impediti, id. Off. 1, 9, 28; cf.: aetate et morbo impeditus, id. Verr. 2, 3, 25, § 63: religione impediri, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 12, 3: ne forte qua re impediar atque alliger, Cic. Att. 8, 16, 1.—With inanim: or abstr. objects: sinistra impedita, Caes. B. G. 1, 25, 3: mea dubitatio aut impedire profectionem meam videbatur aut certe tardare, Cic. Fam. 7, 5, 1: iter, id. Lael. 20, 75: navigationem (Corus), Caes. B. G. 5, 7, 3: magnas utilitates amicorum, Cic. Lael. 20, 75: res magnas, id. ib.; cf.: belli rationem prope jam explicatam perturbare atque impedire, id. Prov. Cons. 14, 35 fin.: quod si corporis gravioribus morbis vitae jucunditas impeditur; quanto magis animi morbis impediri necesse est? id. Fin. 1, 18, 59.—
   (b)    With ab or in aliqua re or the simple abl.: sibi non fuisse dubium, a re publica bene gerenda impediri, Cic. Balb. 20, 47; cf.: ab delectatione omni negotiis impedimur, id. Mur. 19, 39; so, aliquem a suo munere, id. Rep. 5, 3: aliquem ab opere, Plin. 10, 63, 83, § 180: aliquem a vero bonoque, Sall. J. 30, 2: non oportere sese a populo Romano in suo jure impediri, Caes. B. G. 1, 36, 2: quem dignitas fugā impediverat, Tac. A. 1, 39.—
   (g)    With ne, quin, quominus.—With ne: id in hac disputatione de fato casus quidam, ne facerem, impedivit, Cic. Fat. 1, 1; id. Sull. 33, 92.—With quin: ut nulla re impedirer, quin, si vellem, mihi esset integrum, Cic. Att. 4, 2, 6; Auct. Her. 3, 1, 1.— With quominus: nec aetas impedit, quominus agri colendi studia teneamus, Cic. de Sen. 17, 60; id. Fin. 1, 10, 33: quaerere, quae sit tanta formido, quae tot ac tantos viros impediat, quominus, etc., id. Rosc. Am. 2, 5; id. Fam. 3, 7, 3; 13, 5, 1; id. Att. 3, 22, 1; 13, 25, 2.—
   (d)    With inf.: quid est igitur, quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare? etc., Cic. Off. 2, 2, 8: me impedit pudor ab aliquo haec exquirere, id. de Or. 1, 35, 163: ne qua mora ignaros pubemque educere castris Impediat, Verg. A. 11, 21; Ov. P. 1, 1, 21.—（ε) With dat. (in analogy to impedimento esse): novitati non impedit vetus consuetudo, is no hinderance, = obstat (cf. the context), Varr. L. L. 9, § 20 Müll.: inpediat tibi, ne, etc., Schol. Juv. 14, 49.—（ξ) Absol.: omnia removentur, quae obstant et impediunt, Cic. Ac. 2, 7, 19: ut omnia quae impediant, vincat intentio, Quint. 10, 3, 28; 12, 10, 55: de rebus ipsis utere tuo judicio—nihil enim impedio, Cic. Off. 1, 1, 2; id. Rep. 1, 13: quem video, nisi rei publicae tempora impedient, Εὐπόριστον, id. Att. 7, 1, 7; cf. Quint. 12, 10, 55.—Hence, impĕdītus (inp-), a, um, P. a., hindered, embarrassed, obstructed, encumbered, burdened, impeded.
   A Of persons: neque nunc quomodo me expeditum ex impedito faciam, jam consilium placet, Plaut. Epid. 1, 1, 87: inermos armati, impeditos expediti interficiunt, encumbered with baggage, Sisenn. ap. Non. 58, 8; cf.: impeditis hostibus propter ea quae ferebant onera, Caes. B. G. 3, 19, 2: agmen, Liv. 43, 23, 1: itinere impediti, Caes. B. C. 3, 75, 3: nostri si ab illis initium transeundi (fluminis) fieret, ut impeditos aggrederentur, i. e. embarrassed with the difficulties of crossing, id. B. G. 2, 9, 1; 1, 12, 3; 2, 10, 2; 2, 23, 1 et saep.: malis domesticis impediti, Cic. Sest. 45, 97: viden me consiliis tuis miserum impeditum esse? Ter. And. 3, 5, 11.—Comp.: quod, si durior accidisset casus, impeditiores fore videbantur, Auct. B. Alex. 14 fin.—
   B Of inanim. and abstr. things: hostem impedito atque iniquo loco tenetis, difficult of passage, Caes. B. G. 6, 8, 4; cf.: silvae, id. ib. 5, 21, 3: saltus impeditos gravis armis miles timere potest, Liv. 9, 19, 16: vineae nexu traducum, Tac. H. 2, 25: navigationem impeditam (esse) propter inscientiam locorum, troublesome, Caes. B. G. 3, 9, 4: impedito animo, i. e. engaged, busy, Cic. Leg. 1, 3, 8: omnium impeditis animis, Caes. B. G. 5, 7, 5: tempora rei publicae, Cic. Pis. 1, 3: dies tristi omine infames et impediti, Gell. 4, 9, 5: disceptatio, Liv. 37, 54, 7: oratio fit longa et impedita, Quint. 8, 6, 42: bellum (with arduum), Tac. A. 4, 46: cum victoribus nihil impeditum arbitrarentur, Caes. B. G. 2, 28, 1: tu rem impeditam et perditam restituas, intricate and hopeless, Ter. And. 3, 5, 13.—Comp.: longius impeditioribus locis secuti, Caes. B. G. 3, 28 fin.; so, saltus artior et impeditior, Liv. 9, 2, 8; 7, 21, 8.—Sup.: silvae undique impeditissimae, i. e. exceedingly difficult to pass, Hirt. B. G. 8, 18, 1: itinera, Caes. B. C. 3, 77, 2: quid horum non impeditissimum? vestitus an vehiculum an comes? exceedingly embarrassing, a great encumbrance, Cic. Mil. 20, 54.

Latin > French (Gaffiot 2016)

impĕdiō,⁷ īvī ou ĭī, ītum, īre (in et pes), tr., envelopper les pieds
1 entraver : impediunt vincula nulla pedes Ov. F. 1, 410, aucun lien n’entrave ses pieds ; se in plagas impedire Pl. Mil. 1388, se prendre dans un filet ; orbes orbibus Virg. En. 8, 447, enfermer des cercles dans des cercles, les emboîter l’un dans l’autre ; caput myrto Hor. O. 1, 4, 9, ceindre la tête de myrte