mancipium

Latin > English (Lewis & Short)

mancĭpĭum: (mancŭpĭum), ii (the contr. form of the
I gen., mancipi, like imperi, ingeni, etc., predominates in jurid. lang.), n. manceps, a taking by hand; hence, law t. t., the formal acceptance, the taking possession of a purchase and sale (corresponding to the formal delivery by the vendor; cf. the feudal livery of seisin, etc.); the legal, formal purchase of a thing: est autem mancipatio imaginaria quaedam venditio: quod et ipsum jus proprium civium Romanorum est. Eaque res ita agitur: adhibitis non minus quam quinque testibus civibus Romanis puberibus et praeterea alio ejusdem condicionis, qui libram aeneam teneat, qui appellatur libripens, is qui mancipio accipit, rem tenens ita dicit: hunc ego hominem ex jure Quiritium meum esse aio, isque mihi emptus est hoc aere aëneaque libra: deinde aere percutit libram, idque aes dat ei, a quo mancipio accipit, quasi pretii loco. Eo modo et serviles et liberae personae mancipantur: animalia quoque, quae mancipi sunt, quo in numero habentur boves, equi, muli, asini; ita praedia tam urbana quam rustica, quae et ipsa mancipi sunt, qualia sunt Italica, eodem modo solent mancipari. In eo solo praediorum mancipatio a ceterorum mancipatione differt, quod personae serviles et liberae, item animalia quae mancipi sunt, nisi in praesentia sint, mancipari non possunt, adeo quidem, ut eum, qui mancipio accipit, apprehendere id ipsum, quod ei mancipio datur, necesse sit: unde etiam mancipatio dicitur, quia manu res capitur: praedia vero absentia solent mancipari, Gai. Inst. 1, 119 sq.: hoc in mancipio Marius non dixerat, at the sale, Cic. Off. 3, 16, 67; cf.: cum M. Marius Graditianus aedes Auratae vendidisset, neque in mancipii lege dixisset, etc., in the contract of sale ... in the sale, id. de Or. 1, 39, 178.—
II Transf.
   A A possession, property, right of ownership, acquired by such purchase: mancipio dare, and accipere, to give or take possession of by way of formal seizure (on the case of mancipio, v. Roby, Gram. 2, § 1243): Ca. Memini et mancipio tibi dabo. Cu. Egon' ab lenone quicquam Mancipio accipiam? quibus sui nihil est nisi una lingua? Plaut. Curc. 4, 2, 8; Cic. Att. 13, 50, 2: ille aedis mancupio aps te accepit, Plaut. Trin. 2, 4, 19: egomet ei me mancupio dabo, id. Mil. 1, 1, 23: finge mancipio aliquem dedisse id, quod mancipio dari non potest, Cic. Top. 10, 45: esse in mancipio alicujus, to be the property of any one, Gell. 18, 6, 9: mancupio aedis poscere, Plaut. Most. 5, 1, 42.— Esp., in the Roman law, things were classified as res mancipi (for mancipii; also, res mancupi for mancupii) and res nec mancipi, i. e. things transferrible only by formal mancipation, and things transferrible by mere delivery, Gai. Inst. 2, 15 sqq.; 59; 65; Ulp. Fragm. 19, 1 sqq. (cf. Maine, Ancient Law, chap. viii.): in iis rebus repetendis, quae mancipi sunt, Cic. Mur. 2: abalienatio est ejus rei, quae mancipi est, aut traditio alteri nexu aut in jure cessio, id. Top. 5.—
   2    Trop.: vitaque mancipio nulli datur, omnibus usu, Lucr. 3, 971: fortuna nihil dat mancipio, bestows nothing as a property or constant possession, Sen. Ep. 72, 9.—
   B Concr., a slave obtained by mancipium: mancipia, quae dominorum sunt facta nexu aut aliquo jure civili, Cic. Par. 5, 1, 35; id. Att. 8, 11, 4.—
   2    In gen., a slave: Edepol mancipium scelestum, Plaut. Ep. 5, 2, 20; cf. id. Truc. 2, 2, 18; id. Capt. 5, 2, 1: mancipiis locuples eget aeris Cappadocum rex, Hor. Ep. 1, 6, 39: mancipia argento parata, purchased slaves, Liv. 41, 6: mancipium Caesaris, Tac. A. 2, 2: nudum olido stans Fornice, Juv. 11, 172; 9, 120; Vulg. Apoc. 18, 13.—
   3    Trop. (poet. and in post-Aug. prose): jurat, Se fore mancipium tempus in omne tuum, thy slave, servant, Ov. P. 4, 5, 40: omnis Musae, Petr. 68: Christi, Prud. Apoth. 476.

Latin > French (Gaffiot 2016)

mancĭpĭum⁹ (-cŭpĭum), ĭī ou ī, n. (manus, capio),
1 mancipation, action de prendre avec la main la chose dont on se rend acquéreur et accompagnée de certaines formes solennelles, cf. Gaius Inst. 1, 119 ; mancipio accipere, dare, recevoir (être acquéreur), donner (céder, aliéner) par la mancipation
2 droit de propriété, propriété : mancipio accipere, dare Pl. Curc. 495 ; Cic. Att. 13, 50, 2 ; Top. 45, acheter, vendre ; res quæ mancipi sunt Cic. Mur. 3, les choses sur lesquelles s’exerce la propriété || [fig.] aliquid alicui mancipio dare Lucr. 3, 971, donner qqch. en toute propriété à qqn, cf. Sen. Ep. 72, 9
3 propriété = chose acquise en toute propriété, [not^t] les esclaves : pl., Cic. Par. 35 ; Att. 8, 11, 4 || au sing. : mancipium Pl. Epid. 686, etc. esclave ; [fig.] Ov. P. 4, 5, 40.