Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

vigilo

From LSJ
Revision as of 16:00, 19 October 2022 by Spiros (talk | contribs) (Text replacement - "(?s)({{Lewis.*?}}\n)({{.*}}\n)({{LaEn.*?}}$)" to "$3 $1$2")

Ὀίκοι μένειν δεῖ τὸν καλῶς εὐδαίμονα → The person who is well satisfied should stay at home.

Aeschylus, fr. 317

Latin > English

vigilo vigilare, vigilavi, vigilatus V :: remain awake, be awake; watch; provide for, care for by watching, be vigilant

Latin > English (Lewis & Short)

vĭgĭlo: āvi, ātum, 1, v. n. and
I a. vigil.
I Neutr., to watch, i. e. to be or keep awake at night, not to sleep, be wakeful (class.; syn. excubo).
   A Lit.: ad multam noctem vigilare, Cic. Rep. 6, 10, 10: de nocte, id. Q. Fr. 2, 15, 2: proximā nocte, id. Cat. 3, 3, 6: usque ad lucem, Ter. Eun. 2, 2, 46: ad ipsum Mane, Hor. S. 1, 3, 17.—With a homogeneous object: in lectitando ... vigilias vigilare, Gell. N. A. praef. § 19.—Impers.: redeo si vigilatur et hic, Mart. 12, 68, 6.—Transf.: vigilat Troicus ignis, burns continually, Stat. S. 1, 1, 35; so, flamma, Flor. 1, 2, 3: lumina (of a light-house), Ov. H. 18, 31.—Prov.
   (a)    Hic vigilans somniat, i. e. builds castles in the air, Plaut. Capt. 4, 2, 68; cf.: num ille somniat Ea, quae vigilans voluit? Ter. And. 5, 6, 8.—
   (b)    Qui imperata effecta reddat, non qui vigilans dormiat, who dreams with his eyes open, goes to sleep over a thing, Plaut. Ps. 1, 3, 152; cf.: et vigilans stertis, Lucr. 3, 1048: vigilanti stertere naso, Juv. 1, 57.—Impers. pass.: redeo, si vigilatur et hic, Mart. 12, 68, 6.—
   B Trop.
   1    In gen., to be watchful, vigilant: vigilantes curae, Cic. Div. 1, 43, 96: oculi vigilantes, Verg. A. 5, 438.—
   2    In partic., to keep watch over any thing, to be watchful or vigilant: vigilandum est semper: multae insidiae sunt bonis, Att. ap. Cic. Planc. 24, 59 (Trag. Rel. p. 138 Rib.): excubabo vigilaboque pro vobis, Cic. Phil. 6, 7, 18: vigila, Chrysippe, ne tuam causam deseras, id. Fat. 6, 12: ut vivas, vigila, Hor. S. 2, 3, 152: studiis vigilare severis, to engage in, Prop. 2, 3, 7: janitor ad dantes vigilet, id. 4 (5), 5, 47: Mars, vigila, an invocation to Mars at the breaking out of a war, acc. to Serv. ad Verg. A. 8, 3.—
II Act., to watch through, spend in watching, to do or make while watching (poet.): noctes vigilantur amarae, Ov. H. 12, 169; so, vigilata nox, id. F. 4, 167: ubi jam breviorque dies et mollior aetas, Quae vigilanda viris, Verg. G. 1, 313: carmen vigilatum, Ov. F. 4, 109: vigilati labores, id. Tr. 2, 11: magia occulta noctibus vigilata, pursued by night, App. Mag. p. 304, 28.—Hence,
   A vĭgĭlans, antis, P. a. (acc. to I. B. 2.), watchful, anxious, careful, vigilant: vigilantes et boni et fortes et misericordes, Cic. Rosc. Am. 48, 139: vigilans et acutus tribunus plebis, id. Agr. 1, 1, 3: vigilans et industrius homo, id. Att. 8, 11, B, 1: sentiet in hac urbe esse consules vigilantis, id. Cat. 2, 12, 27.—Comp.: nemo paratior, vigilantior, compositior, Cic. Verr. 1, 11, 32.—Sup.: dux (Hannibal), Val. Max. 9, 1, ext. 1.—Adv.: vĭgĭlanter, watchfully, carefully, vigilantly, Cic. Verr. 2, 4, 64, § 144.—Comp.: vigilantius, Cic. Rep. 6, 24, 26.—Sup.: vigilantissime, Cic. Mur. 15, 32.—*
   B vĭ-gĭlātē, adv., for vigilanter, watchfully, vigilantly, Gell. 3, 14, 12.

Latin > French (Gaffiot 2016)

vĭgĭlō,⁹ āvī, ātum, āre (vigil),
    I intr.,
1 veiller, être éveillé : Cic. Cat. 3, 6 ; Rep. 6, 10 ; Pis. 43 ; vigilias vigilare Gell. præf. 19, passer des veilles ; vigilatur Mart. 12, 68, 6, on veille || vigilans somniat Pl. Capt. 848, il rêve tout éveillé, cf. Ter. Andr. 972 ; vigilans dormit Pl. Ps. 386, il dort éveillé, il dort debout = il est endormi, mou || [poét.] incertum vigilans Ov. H. 10, 9, réveillée d’une manière incertaine
2 [mét.] vigilantes curæ Cic. Div. 1, 96, soins qui ne s’endorment pas ; oculi vigilantes Virg. En. 5, 438, yeux vigilants, sur le qui-vive
3 [fig.] être sur ses gardes, être attentif, veiller au grain, être sur le qui-vive : Cic. Phil. 6, 18 ; Verr. 2, 5, 181 ; Cat. 3, 3 || [avec ut, ne] pour faire que, pour éviter que : Cic. Fam. 2, 10, 4 ; Fato 12.
    II tr., poét.,
1 passer dans la veille : noctes vigilantur Ov. H. 12, 169, des nuits se passent sans dormir, cf. Ov. F. 4, 167 ; vigilatum carmen Ov. F. 4, 109, un chant fait dans les veilles
2 entourer de veilles, de soins : quæ vigilanda (sint) viris Virg. G. 1, 313, dire à quoi les hommes doivent consacrer leurs soins.

Latin > German (Georges)

vigilo, āvī, ātum, āre (vigil), I) intr. wachen (Ggstz. dormire, quiete compositum esse u. dgl.), A) eig. u. übtr.: 1) eig.: a) übh.: si (aeger) noctu dormit, si interdiu vigilat, Cels.: proximā nocte, Cic.: de multa nocte, Cic.: ad multam noctem, Cic.: usque ad lucem, Ter.: ad ipsum mane, Hor. – mit homogen. Obj., nullas hoc genus vigilias, Gell. praef. § 19. – impers., redeo, si vigilatur et hic, Mart. 12, 68, 6. – Sprichw., hic vigilans somniat, d.i. träumt sich goldene Berge, Plaut. capt. 848; vgl. Ter. Andr. 972: vigilans dormit, von einem schläfrigen, trägen Menschen, Plaut. Pseud. 386; vgl. vigilans stertis, Lucr. 3, 1046. – b) als krankhafter Zustand, schlaflos sein, -bleiben, si nihilominus vigilant (insanientes), Cels.: per se vigilat, Cels. – 2) übtr.: vigilantes curae, Sorgen bei wachenden Augen, Cic. de div. 1, 96. – u.v. Feuer, stets brennen, vigilet Troicus ignis, Stat. silv. 1, 1, 35: lumina vigilantia (auf dem Leuchtturm), Ov. her. 18, 31. – B) bildl., wachen, wachsam sein, unermüdlich tätig sein, unermüdete Fürsorge tragen, vigilabo pro vobis, Cic.: vigila, ne tuam causam deseras, Cic.: m. Dat., studiis severis, unermüdet obliegen, Prop. 2, 3, 7. – II) tr.: 1) wachend zubringen, durchwachen, noctes vigilabat ad ipsum mane, Hor.: noctes vigilantur amarae, Ov.: inhabitantibus tristes diraeque noctes vigilabantur, Plin. ep.: vigilata nox, Ov.: vigilata convivio nox, Tac.: vigilanda nox, Tibull., Prop. u. Quint. – 2) wachend od. wachsam verrichten, -besorgen = bearbeiten, quae vigilanda viris, Verg.: vigilati labores, Ov.: dona meo multum vigilata labore, Ov.: vigilatum carmen, Ov.: magia plerumque noctibus vigilata, Apul.: haec tibi Aratëis multum vigilata lucernis, Cinna fr. – / vulg. Form vigulo, Corp. inscr. Lat. 4, 858 u. 9, 2749.