χήν

From LSJ
Revision as of 22:10, 24 November 2023 by Spiros (talk | contribs) (Text replacement - "Arist.''HA''" to "Arist.''HA''")

καὶ ἤδη γε ἄπειμι παρὰ τὸν ἑταῖρον Κλεινίαν, ὅτι πυνθάνομαι χρόνου ἤδη ἀκάθαρτον εἶναι αὐτῷ τὴν γυναῖκα καὶ ταύτην νοσεῖν, ὅτι μὴ ῥεῖ. ὥστε οὐκέτι οὐδ' ἀναβαίνει αὐτήν, ἀλλ' ἄβατος καὶ ἀνήροτός ἐστιν → and now I depart for my companion, Cleinias since I have learned that for some time now his wife is unclean and she is ill because she does not flow, therefore he no longer sleeps with her but she is unavailable and untilled

Source
Click links below for lookup in third sources:
Full diacritics: χήν Medium diacritics: χήν Low diacritics: χην Capitals: ΧΗΝ
Transliteration A: chḗn Transliteration B: chēn Transliteration C: chin Beta Code: xh/n

English (LSJ)

ὁ and ἡ, Dor. χάν (q.v.), gen. χηνός: Ion. gen. pl. χηνῶν (not χηνέων) Hdt.2.45; irreg. acc. pl.
A χένας AP7.546:—wild goose, Anser cinereus, χηνῶν ἢ γεράνων ἢ κύκνων Il.2.460; χ. πλατυγίζων καὶ κεχηνώς Eub.115, cf. Arist.HA593b22; εἰ μὴ σὺ χηνὸς ἧπαρ ἢ ψυχὴν ἔχεις Eub.101.
2 tame goose, χῆν' ἥρπαξ' ἀτιταλλομένην ἐνὶ οἴκῳ Od.15.174, cf. 161; χῆνές μοι κατὰ οἶκον ἐείκοσι πυρὸν ἔδουσιν 19.536; χ. τιθασός S.Fr.866; ὥσπερ χῆνα σιτευτὸν.. ἔτρεφέ με Epigen.2; γάλακτι χηνός, of an unknown luxury, Eub.90.5; ἥπατα χηνῶν Plu.2.965a.
3 νὴ or μὰ τὸν χῆνα was Socrates' oath, Ar.Av.521 (anap., ubi v. Sch.), Cratin.231, Zen.5.81. (Cf. Skt. haṃsás, Lith. žąsìs, OHG. gans, all = goose.)

German (Pape)

[Seite 1353] gen. χηνός, ἡ, im Att. gew. ὁ, die Gans, nach dem Aufsperren des Schnabels benannt; χηνῶν ἢ γεράνων ἢ κύκνων Il. 2, 460. 15, 692, u. öfter; masc. ist es deutlich Od. 19, 552, fem. 15, 161. 174, χηνέων Her. 2, 45; χὴν συγγεγραμμένος Ar. Av. 805; τὸν χῆνα ὀμνύναι 521; Xen. An. 1, 9,26; χὴν πλατυγάζων καὶ κεχηνώς Eubul. bei Ath. XII, 519 a; – χένας als acc. plur. steht Ep. ad. 667 (VII, 546).

French (Bailly abrégé)

χηνός (ὁ, ἡ)
oie, oiseau.
Étymologie: cf. lat. anser.

Russian (Dvoretsky)

χήν: χηνός ὁ и ἡ (acc. pl. Anth. χένας) гусь или гусыня Hom., Soph., Arph., Arst. etc.

Greek (Liddell-Scott)

χήν: ὁ καὶ ἡ, γεν. χηνός· Ἰων. γεν. πληθ. χηνῶν (οὐχὶ χηνέων) Ἡρόδ. 2. 45· ἀνώμαλ. αἰτ. πληθ. χένας Ἀνθ. Π. 7. 546· ― ἡ ἀγρία χήν, Anser cinereus, χηνῶν ἢ γεράνων ἢ κύκνων Ἰλ. Β. 460· χῆνα πλαταγίζοντα καὶ μὴ κεχηνότα Εὔβουλος ἐν «Χάρισιν» 1. 3, πρβλ. Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 8. 3, 16. 2) ἡ ἥμερος χήν’ ἥρπαξ’ ἀτιταλλομένην ἐνὶ οἴκῳ Ὀδ. Ο. 174, πρβλ. 161· χῆνες μοι κατὰ οἶκον ἐείκοσι πυρὸν ἔδουσιν Τ. 536· τιθασὸς χ. Σοφ. Ἀποσπ. 744· ὥσπερ χῆνα σιτευτὸν λαβὼν ἔτρεφέ με Ἐπιγένης ἐν «Βακχ(ε)ίᾳ» 2· γάλακτι χηνός, «μὲ τοῦ πουλιοῦ τὸ γάλα», ἐπὶ πολυδαπάνου καὶ σπανιωτάτου ἐδέσματος, Εὔβουλος ἐν «Πρόκριδι» 1. 5· χηνῶν ἥπατα (ἴδε χήνειος) Πλούτ. 2. 965Α, πρβλ. Εὔβουλον ἐν «Στεφανοπώλισι» 5. 3) νὴ ἢ μὰ τὸν χῆνα, ὅρκος τοῦ Σωκράτους, ἴδε Ἑρμηνευτὰς εἰς Ἀριστοφ. Ὄρν. 521, Κρατῖνος ἐν «Χείρωσιν» 11, Ζηνόβ. 5. 81 (ἐν Παροιμιογράφοις), καὶ πρβλ. κύων Ι. 2. ― Πρβλ. Σανσκρ. hans-a, Λατ. ans-er (ἀντὶ hans-er)· Ἀρχ. Σκανδ. gâs πληθ. gœs Ἀγγλο-Σαξον. gôs πληθ. gês· Ἀρχ. Γερμαν. Kans (gans, gand-er)· Λιθ. zas- is. (Ὁ Κούρτ. ἀμφιβάλλει περὶ τῆς πιθανωτάτης ἄλλως ἐτυμολογίας ἐκ τῆς √ΧΑ, χανεῖν, χάσκω (πρβλ. Εὔβουλον ἔνθ’ ἀνωτ.), ἕνεκα τοῦ s, ὅπερ ὑπάρχει εἰς τόσας γλώσσας ὡς μέρος τῆς ῥίζης).

English (Autenrieth)

χηνός: goose.

Spanish

ganso, oca

Greek Monolingual

-ηνός, ὁ, ἡ, ΜΑ, και δωρ. τ. χάν, -ανός, ἁ, Α
βλ. χήνα.

Greek Monotonic

χήν: Δωρ. χάν, ὁ και ἡ, γεν. χηνός· γεν. πληθ. χηνῶν· ανώμ. αιτ. πληθ. χένας, Λατ. anser, άγρια χήνα, σε Ομήρ. Ιλ.· ήρεμη χήνα, σε Ομήρ. Οδ. κ.λπ.· νὴ ή μὰ τὸν χῆνα, όρκος του Σωκράτη, αντί Ζῆνα.

Middle Liddell


Lat. anser, the wild goose, Il.: the tame goose, Od., etc.:— νή or μὰ τὸν χῆνα was Socrates' form of oath, instead of Ζῆνα.

Frisk Etymology German

χήν: χηνός (seit Il.),
{khḗn}
Forms: dor. böot. χάν, χανός
Grammar: m. f.
Meaning: Gans.
Composita: Als Vorderglied, z.B. χηναλώπηξ m. f. "Fuchsgans" (nach κυναλώπηξ u.a.) Bez. einer ägypt. Gänseart (Hdt., Ar., Arist., Herod.). Kurzform pl. χηνάλοπεςH. (Risch IF 59, 56, Schwyzer 426A.4). mit -αλωπεκιδεύς f. ‘junge F.’ (Ael.), -ειος (hell. Pap. u.a.); χηνάγριον n. junge Wildgans, Demin. von *χήναγρος (zur Bildung Risch IF 59, 286f.).
Derivative: Davon 1. Demin.: χηνίον n. (hell. Pap.), -ίσκος m. (Eub.), meist übertr., z.B. umgebogener Teil am Hintersteven (Ptol., Luk. u.a.), -άριον n. (Hdn. u.a.). -ιδεύς m. (Ael., Eust.). 2. Adj. -ε(ι)ος von der Gans (Hdt., Arist., hell. Pap. u.a.), -ώδης gänsehaft (S. E.). 3. Verb -ίζω und -ιάζω wie eine Gans schnattern, gänseln (Ath., Diph.); von Flötenspielern.
Etymology: Alte Benennung der (Wild)gans (Schrader-Nehring Reallex. 1, 339 ff.), in mehreren Sprachen erhalten. Der Nom. pl. χῆνες, χᾶνες deckt sich mit germ. und balt. Formen: ags. gēs ( > engl. geese), awno. gǣss (urg. *gáns-iz), lit. dial. žą̃s-es, idg. *ĝháns-es; ebenso Gen. χηνῶν = lit. žąsų̃. Auch Akk. sg. χῆνα läßt sich mit lit. žą̃s-į gleichsetzen. Der daraus sich ergebende einsilbige Konsonantstamm (s-Stamm) ist im Griech. als ν-Stamm durchgeführt mit analog. Nom. χήν, χάν (für *χάς < *χάνς); sonst wurde er auf verschiedene Weise erweitert: zu i-Stamm in lit. žąs-ìs (vgl. Akk. žą̃s-į oben), slav., z.B. russ. gusь, ahd. gans, wohl auch air. gēiss Schwan; zu o-Stamm in aind. haṃsá- m. (ausführlich zur Bed. M. Geiger Münch. Stud. 10, 48 ff.) mit f. haṃsī; zu ā -Stamm in ags. gōs, awno. gǭs (urg. *gáns-ō neben pl. *gáns-iz, s. oben); strittig lat. āns-er, -eris m. (vgl. ags. gan(d)ra, engl. gander, mnd. ganre Gänserich?). —Neben de.m s-Sta.mn.. *ĝhans- stehen im Germ. Formen mit Dental (idg. -d-?) in altgerm. ganta Art Gans (Plin.), mnd. gante Gänserich; noch anders ags. gan(d)ra, mnd. ganre (s. oben). Aus dem Germ. lit. gañdras Storch. Zur Stammbildung im allg. vgl. μήν Monat. — Weitere Einzelheiten mit Lit. bei WP. 1, 536, Pok. 412, W.-Hofmann s. ānser, Fraenkel s. žąsìs (auch über russ. gusь). Verwandtschaft mit χανεῖν (s. χάσκω) ist möglich; auch onomatopoetischer Ursprung nach der Stimme ist erwogen worden.
Page 2,1094-1095

Mantoulidis Etymological

-νός, ὁ καί ἡ (=ἡ χήνα). Ἀπό τό χάσκω, ὅπου δές γιά περισσότερα παράγωγα.

Léxico de magia

ὁ ἡ ganso, oca ἐπιθύσας χῆνα ἄσπιλον καὶ ἀλεκτρυόνας γʹ ofrece en sacrificio un ganso sin mancha y tres gallos P XII 213