Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

exsupero: Difference between revisions

From LSJ

Δῶς μοι πᾶ στῶ καὶ τὰν γᾶν κινάσωGive me a place to stand on, and I will move the Earth.

Archimedes
(D_4)
(CSV import)
 
(6 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 1: Line 1:
{{LaEn
|lnetxt=exsupero exsuperare, exsuperavi, exsuperatus V :: [[excel]]; [[overtop]]; [[surpass]]; [[overpower]]
}}
{{Lewis
{{Lewis
|lshtext=<b>ex-sŭpĕro</b>: (exup-), āvi, ātum (<br /><b>I</b> gen. plur. [[part]]. sync. exsuperantum, Varr. L. L. 7, § 18 Müll.), 1, v. n. and a. ([[mostly]] [[poet]]. and in [[post]]-Aug. [[prose]]).<br /><b>I</b> Neutr., to [[mount]] up, [[appear]] [[above]] ([[very]] [[rare]]).<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Lit.: exsuperant flammae; furit [[aestus]] ad auras, Verg. A. 2, 759.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop., to [[get]] the [[upper]] [[hand]], to [[overcome]], [[prevail]], [[excel]]: sol et [[vapor]] [[omnis]], Lucr. 5, 385: [[arma]] capessant, Et si non poterunt exsuperare, cadant, Ov. F. 6, 372: [[praesens]] [[dolor]], Lucr. 6, 1277: [[quantum]] [[ipse]] feroci Virtute exsuperas, Verg. A. 12, 20: [[Hannibal]] [[exsuperans]] [[astu]], Sil. 1, 57.—<br /><b>II</b> Act., to [[project]] or [[tower]] [[above]] [[any]] [[thing]], to [[surmount]], [[rise]] [[above]], [[exceed]].<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Lit.: vites exsuperant ulmos, Plin. 14, 1, 3, § 12: exsuperat jugum, passes [[over]], Verg. A. 11, 905: clivum, Sen. Ep. 31: amnem, Plin. 6, 17, 21, § 62: [[Nilus]] exsuperavit [[sedecim]] cubita, id. 18, 18, 47, § 168; cf.: binas libras ponderis, id. 9, 17, 30, § 64.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To [[surpass]], [[exceed]]: [[quis]] [[homo]] te exsuperavit [[usquam]] gentium impudentiā? Poët. ap. Cic. Tusc. 4, 36, 77: omnes Tarquinios superbiā, Liv. 3, 11, 13: [[genus]] [[morum]] nobilitate, Ov. Tr. 4, 4, 2: aliquid latitudine, Plin. 2, 11, 8, § 50: laudes alicujus, Liv. 28, 43, 7: cuncta [[exsuperans]] patrimonia [[census]], Juv. 10, 13: tu [[vero]], [[pater]], vive et me [[quoque]] exsupera, [[survive]], [[outlive]], Val. Max. 5, 9 fin.: aestatem, to [[outlast]], Plin. 14, 2, 4, § 33.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To be [[too]] [[much]] for, to [[overpower]], [[overcome]]: id summum exsuperat Jovem, Poët. in Cic. Div. 2, 10, 25: [[materia]] [[vires]] exsuperante meas, Ov. Tr. 1, 5, 56: caecum [[consilium]], Verg. A. 7, 591: [[multitudo]] Gallorum, sensum omnem [[talis]] damni [[exsuperans]], Liv. 7, 24, 2.—Hence, exsŭpĕrans (exup-), antis, P. a. (acc. to I. B.), [[surpassing]], [[excellent]], [[supreme]] ([[post]]-[[class]].): [[mulier]] exsuperanti [[forma]], Gell. 6, 8, 3.—Comp.: [[uter]] esset exsuperantior, certabatur, Gell. 14, 3, 11.—Sup., App. Dogm. Plat. 1, p. 8.
|lshtext=<b>ex-sŭpĕro</b>: (exup-), āvi, ātum (<br /><b>I</b> gen. plur. [[part]]. sync. exsuperantum, Varr. L. L. 7, § 18 Müll.), 1, v. n. and a. ([[mostly]] [[poet]]. and in [[post]]-Aug. [[prose]]).<br /><b>I</b> Neutr., to [[mount]] up, [[appear]] [[above]] ([[very]] [[rare]]).<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Lit.: exsuperant flammae; furit [[aestus]] ad auras, Verg. A. 2, 759.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop., to [[get]] the [[upper]] [[hand]], to [[overcome]], [[prevail]], [[excel]]: sol et [[vapor]] [[omnis]], Lucr. 5, 385: [[arma]] capessant, Et si non poterunt exsuperare, cadant, Ov. F. 6, 372: [[praesens]] [[dolor]], Lucr. 6, 1277: [[quantum]] [[ipse]] feroci Virtute exsuperas, Verg. A. 12, 20: [[Hannibal]] [[exsuperans]] [[astu]], Sil. 1, 57.—<br /><b>II</b> Act., to [[project]] or [[tower]] [[above]] [[any]] [[thing]], to [[surmount]], [[rise]] [[above]], [[exceed]].<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Lit.: vites exsuperant ulmos, Plin. 14, 1, 3, § 12: exsuperat jugum, passes [[over]], Verg. A. 11, 905: clivum, Sen. Ep. 31: amnem, Plin. 6, 17, 21, § 62: [[Nilus]] exsuperavit [[sedecim]] cubita, id. 18, 18, 47, § 168; cf.: binas libras ponderis, id. 9, 17, 30, § 64.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To [[surpass]], [[exceed]]: [[quis]] [[homo]] te exsuperavit [[usquam]] gentium impudentiā? Poët. ap. Cic. Tusc. 4, 36, 77: omnes Tarquinios superbiā, Liv. 3, 11, 13: [[genus]] [[morum]] nobilitate, Ov. Tr. 4, 4, 2: aliquid latitudine, Plin. 2, 11, 8, § 50: laudes alicujus, Liv. 28, 43, 7: cuncta [[exsuperans]] patrimonia [[census]], Juv. 10, 13: tu [[vero]], [[pater]], vive et me [[quoque]] exsupera, [[survive]], [[outlive]], Val. Max. 5, 9 fin.: aestatem, to [[outlast]], Plin. 14, 2, 4, § 33.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To be [[too]] [[much]] for, to [[overpower]], [[overcome]]: id summum exsuperat Jovem, Poët. in Cic. Div. 2, 10, 25: [[materia]] [[vires]] exsuperante meas, Ov. Tr. 1, 5, 56: caecum [[consilium]], Verg. A. 7, 591: [[multitudo]] Gallorum, sensum omnem [[talis]] damni [[exsuperans]], Liv. 7, 24, 2.—Hence, exsŭpĕrans (exup-), antis, P. a. (acc. to I. B.), [[surpassing]], [[excellent]], [[supreme]] (post-class.): [[mulier]] exsuperanti [[forma]], Gell. 6, 8, 3.—Comp.: [[uter]] esset exsuperantior, certabatur, Gell. 14, 3, 11.—Sup., App. Dogm. Plat. 1, p. 8.
}}
}}
{{Gaffiot
{{Gaffiot
|gf=<b>exsŭpĕrō</b>¹¹ <b>(exŭ-)</b>, āvī, ātum, āre,<br /><b>1</b> intr., s’élever, apparaître au-dessus : Virg. En. 2, 759 || prévaloir, l’emporter : Lucr. 5, 384 ; Virg. En. 12, 20 ; Ov. F. 6, 372<br /><b>2</b> tr., surpasser, dépasser, surmonter : Plin. 14, 12 ; [[jugum]] Virg. En. 11, 905, franchir une hauteur || [fig.] : aliquem [[superbia]] Liv. 3, 11, 13, surpasser qqn en orgueil ; æstatem Plin. 14, 33, se conserver au-delà de l’été || aliquem Val. Max. 5, 9, fin, survivre à qqn || [[vires]] Ov. Tr. 1, 5, 56, dépasser les forces || [[multitudo]] Gallorum sensum omnem [[talis]] damni [[exsuperans]] Liv. 7, 24, 2, les Gaulois par leur nombre étant absolument insensibles à une telle perte.
|gf=<b>exsŭpĕrō</b>¹¹ <b>(exŭ-)</b>, āvī, ātum, āre,<br /><b>1</b> intr., s’élever, apparaître au-dessus : Virg. En. 2, 759 &#124;&#124; prévaloir, l’emporter : Lucr. 5, 384 ; Virg. En. 12, 20 ; Ov. F. 6, 372<br /><b>2</b> tr., surpasser, dépasser, surmonter : Plin. 14, 12 ; [[jugum]] Virg. En. 11, 905, franchir une hauteur &#124;&#124; [fig.] : aliquem [[superbia]] Liv. 3, 11, 13, surpasser qqn en orgueil ; æstatem Plin. 14, 33, se conserver au-delà de l’été &#124;&#124; aliquem Val. Max. 5, 9, fin, survivre à qqn &#124;&#124; [[vires]] Ov. Tr. 1, 5, 56, dépasser les forces &#124;&#124; [[multitudo]] Gallorum sensum omnem [[talis]] damni [[exsuperans]] Liv. 7, 24, 2, les Gaulois par leur nombre étant absolument insensibles à une telle perte.||prévaloir, l’emporter : Lucr. 5, 384 ; Virg. En. 12, 20 ; Ov. F. 6, 372<br /><b>2</b> tr., surpasser, dépasser, surmonter : Plin. 14, 12 ; [[jugum]] Virg. En. 11, 905, franchir une hauteur||[fig.] : aliquem [[superbia]] Liv. 3, 11, 13, surpasser qqn en orgueil ; æstatem Plin. 14, 33, se conserver au-delà de l’été||aliquem Val. Max. 5, 9, fin, survivre à qqn||[[vires]] Ov. Tr. 1, 5, 56, dépasser les forces||[[multitudo]] Gallorum sensum omnem [[talis]] damni [[exsuperans]] Liv. 7, 24, 2, les Gaulois par leur nombre étant absolument insensibles à une telle perte.
}}
{{Georges
|georg=ex-[[supero]] ([[exupero]]), āvī, ātum, āre, I) intr.: A) eig.: 1) v. [[Atem]] = [[sich]] emporringen, [[aegris]] faucibus exsuperat [[halitus]], Pers. 3, 88. – 2) v. [[Feuer]] = [[hoch]] hinausschlagen, [[hoch]] [[aufschlagen]], exsuperant flammae, Verg. Aen. 2, 759. – B) übtr.: 1) [[durch]] eine [[Eigenschaft]] [[über]] etw. [[hervorragen]], [[sich]] [[erheben]], [[quantum]] feroci virtute exsuperas, Verg.: [[violentia]] Turni exsuperat [[magis]], Verg. – 2) im Kampfe die [[Oberhand]] [[behalten]], [[obsiegen]], si [[non]] poterunt exsuperare, cadant, Ov.: cum [[sol]] et [[vapor]] exsuperarint, Lucr.: cum [[copia]] umoris exsuperat, Sen. – II) tr. [[über]] etw. [[hinausgehen]], d.i. A) eig.: 1) [[einen]] [[Ort]] [[übersteigen]], [[passieren]], [[clivum]], Sen.: [[iugum]], Verg.: amnem, Plin.: an [[iam]] omnes [[angustiae]] exsuperatae? Liv. – 2) etw. [[überragen]], [[über]] etw. [[hervorragen]], angues exsuperant undas, Verg.: vites exsuperant ulmos, Plin. – 3) [[ein]] [[Maß]] der [[Größe]] [[nach]] [[übersteigen]], [[Nilus]] exsuperavit [[sedecim]] cubita, Plin.: mulli binas libras [[ponderis]] [[raro]] [[admodum]] exsuperant, Plin.: [[sol]] montem Idam [[exoriens]] exsuperat latitudine, Plin.: summam pecuniae [[nullius]] ne horum [[quidem]] magnificentiae operum fundamenta [[non]] exsuperaturam, die [[Kosten]] der Grundlegung eines jeden Prachtbaues, [[selbst]] der [[Jetztzeit]], [[übersteigen]] würde, Liv. 1, 55, 8. – 4) jmd. der [[Zeit]] [[nach]] [[überleben]], tu [[vero]], [[pater]], [[vive]], et me [[quoque]] [[exsupera]], Val. Max. 5, 9, 4. – u. eine [[Zeit]] [[selbst]] [[überdauern]], [[vitis]] vino, [[quod]] genuit, aestatem [[non]] [[exsuperans]], Plin. 14, 33. – B) übtr.: 1) [[übersteigen]], a) dem [[Maße]], der [[Größe]] [[nach]] [[übersteigen]], [[überwiegen]], v. Pers., [[fructus]] sumptibus exsuperat, Catull. – v. Lebl., [[magnitudo]] sceleris omnium ingenia exsuperat, übersteigt alles [[Denken]], Sall.: [[multitudo]] Gallorum omnem sensum [[talis]] damni [[exsuperans]], Liv.: [[reditum]] [[impendia]] exsuperant, Plin.: [[materia]] [[vires]] [[exsuperans]] meas, Ov. – b) der [[Eigenschaft]] [[nach]] [[übertreffen]], alqm impudentiā, Enn. fr. scen. 222: omnes Tarquinios superbiā, Liv.: alcis laudes [[non]] assequi [[solum]] [[velle]], [[sed]] [[etiam]] exsuperare, Liv. – 2) [[überwinden]], [[bewältigen]], [[consilium]] caecum, Verg.: [[quod]] [[fore]] paratum est, id [[summum]] exsuperat Iovem, übersteigt [[selbst]] Jupiters [[Macht]], Cic. poët.
}}
{{LaZh
|lnztxt=exsupero, as, are. act. n. :: 超。勝。愈。 Dum anima exsuperabo mea — 息尙存。
}}
}}

Latest revision as of 19:00, 12 June 2024

Latin > English

exsupero exsuperare, exsuperavi, exsuperatus V :: excel; overtop; surpass; overpower

Latin > English (Lewis & Short)

ex-sŭpĕro: (exup-), āvi, ātum (
I gen. plur. part. sync. exsuperantum, Varr. L. L. 7, § 18 Müll.), 1, v. n. and a. (mostly poet. and in post-Aug. prose).
I Neutr., to mount up, appear above (very rare).
   A Lit.: exsuperant flammae; furit aestus ad auras, Verg. A. 2, 759.—
   B Trop., to get the upper hand, to overcome, prevail, excel: sol et vapor omnis, Lucr. 5, 385: arma capessant, Et si non poterunt exsuperare, cadant, Ov. F. 6, 372: praesens dolor, Lucr. 6, 1277: quantum ipse feroci Virtute exsuperas, Verg. A. 12, 20: Hannibal exsuperans astu, Sil. 1, 57.—
II Act., to project or tower above any thing, to surmount, rise above, exceed.
   A Lit.: vites exsuperant ulmos, Plin. 14, 1, 3, § 12: exsuperat jugum, passes over, Verg. A. 11, 905: clivum, Sen. Ep. 31: amnem, Plin. 6, 17, 21, § 62: Nilus exsuperavit sedecim cubita, id. 18, 18, 47, § 168; cf.: binas libras ponderis, id. 9, 17, 30, § 64.—
   B Trop.
   1    To surpass, exceed: quis homo te exsuperavit usquam gentium impudentiā? Poët. ap. Cic. Tusc. 4, 36, 77: omnes Tarquinios superbiā, Liv. 3, 11, 13: genus morum nobilitate, Ov. Tr. 4, 4, 2: aliquid latitudine, Plin. 2, 11, 8, § 50: laudes alicujus, Liv. 28, 43, 7: cuncta exsuperans patrimonia census, Juv. 10, 13: tu vero, pater, vive et me quoque exsupera, survive, outlive, Val. Max. 5, 9 fin.: aestatem, to outlast, Plin. 14, 2, 4, § 33.—
   2    To be too much for, to overpower, overcome: id summum exsuperat Jovem, Poët. in Cic. Div. 2, 10, 25: materia vires exsuperante meas, Ov. Tr. 1, 5, 56: caecum consilium, Verg. A. 7, 591: multitudo Gallorum, sensum omnem talis damni exsuperans, Liv. 7, 24, 2.—Hence, exsŭpĕrans (exup-), antis, P. a. (acc. to I. B.), surpassing, excellent, supreme (post-class.): mulier exsuperanti forma, Gell. 6, 8, 3.—Comp.: uter esset exsuperantior, certabatur, Gell. 14, 3, 11.—Sup., App. Dogm. Plat. 1, p. 8.

Latin > French (Gaffiot 2016)

exsŭpĕrō¹¹ (exŭ-), āvī, ātum, āre,
1 intr., s’élever, apparaître au-dessus : Virg. En. 2, 759 || prévaloir, l’emporter : Lucr. 5, 384 ; Virg. En. 12, 20 ; Ov. F. 6, 372
2 tr., surpasser, dépasser, surmonter : Plin. 14, 12 ; jugum Virg. En. 11, 905, franchir une hauteur || [fig.] : aliquem superbia Liv. 3, 11, 13, surpasser qqn en orgueil ; æstatem Plin. 14, 33, se conserver au-delà de l’été || aliquem Val. Max. 5, 9, fin, survivre à qqn || vires Ov. Tr. 1, 5, 56, dépasser les forces || multitudo Gallorum sensum omnem talis damni exsuperans Liv. 7, 24, 2, les Gaulois par leur nombre étant absolument insensibles à une telle perte.

Latin > German (Georges)

ex-supero (exupero), āvī, ātum, āre, I) intr.: A) eig.: 1) v. Atem = sich emporringen, aegris faucibus exsuperat halitus, Pers. 3, 88. – 2) v. Feuer = hoch hinausschlagen, hoch aufschlagen, exsuperant flammae, Verg. Aen. 2, 759. – B) übtr.: 1) durch eine Eigenschaft über etw. hervorragen, sich erheben, quantum feroci virtute exsuperas, Verg.: violentia Turni exsuperat magis, Verg. – 2) im Kampfe die Oberhand behalten, obsiegen, si non poterunt exsuperare, cadant, Ov.: cum sol et vapor exsuperarint, Lucr.: cum copia umoris exsuperat, Sen. – II) tr. über etw. hinausgehen, d.i. A) eig.: 1) einen Ort übersteigen, passieren, clivum, Sen.: iugum, Verg.: amnem, Plin.: an iam omnes angustiae exsuperatae? Liv. – 2) etw. überragen, über etw. hervorragen, angues exsuperant undas, Verg.: vites exsuperant ulmos, Plin. – 3) ein Maß der Größe nach übersteigen, Nilus exsuperavit sedecim cubita, Plin.: mulli binas libras ponderis raro admodum exsuperant, Plin.: sol montem Idam exoriens exsuperat latitudine, Plin.: summam pecuniae nullius ne horum quidem magnificentiae operum fundamenta non exsuperaturam, die Kosten der Grundlegung eines jeden Prachtbaues, selbst der Jetztzeit, übersteigen würde, Liv. 1, 55, 8. – 4) jmd. der Zeit nach überleben, tu vero, pater, vive, et me quoque exsupera, Val. Max. 5, 9, 4. – u. eine Zeit selbst überdauern, vitis vino, quod genuit, aestatem non exsuperans, Plin. 14, 33. – B) übtr.: 1) übersteigen, a) dem Maße, der Größe nach übersteigen, überwiegen, v. Pers., fructus sumptibus exsuperat, Catull. – v. Lebl., magnitudo sceleris omnium ingenia exsuperat, übersteigt alles Denken, Sall.: multitudo Gallorum omnem sensum talis damni exsuperans, Liv.: reditum impendia exsuperant, Plin.: materia vires exsuperans meas, Ov. – b) der Eigenschaft nach übertreffen, alqm impudentiā, Enn. fr. scen. 222: omnes Tarquinios superbiā, Liv.: alcis laudes non assequi solum velle, sed etiam exsuperare, Liv. – 2) überwinden, bewältigen, consilium caecum, Verg.: quod fore paratum est, id summum exsuperat Iovem, übersteigt selbst Jupiters Macht, Cic. poët.

Latin > Chinese

exsupero, as, are. act. n. :: 超。勝。愈。 Dum anima exsuperabo mea — 息尙存。