ἴυγξ

English (LSJ)

ἴυγγος, ἡ, (ἰύζω, cf. Dam.Pr.213), A wryneck, Iynx torquilla, Arist.HA504a12, PA695a23, Ael.NA6.19; used as a charm to recover unfaithful lovers, being bound to a revolving wheel, ἴ. τετράκναμος Pi.P.4.214, cf. AP5.204; ἕλκειν ἴυγγα ἐπί τινι X.Mem.3.11.18; ἴ. ἕλκε τὺ τῆνον ἐμὸν ποτὶ δῶμα Theoc.2.17: metaph., ἕλκομαι ἴυγγι ἦτορ as by the magic wheel, Pi.N.4.35; ὥσπερ ἀπὸ ἴυγγος τῷ κάλλει ἑλκόμενος Luc.Dom.13. 2 metaph., spell, charm, τῇ σῇ ληφθέντες ἴυγγι Ar.Lys.1110, cf. S.Fr.474 (prob. cj.), Lyc.310, D.L. 6.76, Plu.2.1093d (prob. cj. in 568a), Philostr.VA8.7 (pl.), Hld.8.5; passionate yearning for, ἀγαθῶν ἑτάρων A.Pers.989. 3 in pl., name of certain 'Chaldaic' divinities, Procl.in R.2.213K., in Cra.p.33 P., Dam.Pr.111, al.: in sg., ἡ πρώτη ἴ. ib.217, cf. 213. 4 = σῦριγξ μονοκάλαμος, EM480.1. [ῑ Ep. and Pi.; ῐ Att.]

German (Pape)

[Seite 1275] ἴυγγος, auch ἰύγξ geschrieben, ἡ, der Wendehals, ein kleiner Vogel, nach seinem Geschrei (ἰύζω) benannt, Arist. H. A. 2, 12 Ael. N. A. 6, 19. Auf einen metallenen Kreisel od. ein Rad gebunden u. umgedreht, galt er bei den Zauberinnen des Alterthums für einen wirksamen Liebeszauber, φίλτρον, bes. um einen ungetreuen Liebhaber zurückzuführen, Theocr. id. 2; Ep. ad. 113 (v. 205); οὐκ ἄνευ πολλῶν φίλτρων τε καὶ ἐπῳδῶν καὶ ἰύγγων Xen. Mem. 3, 11, 17; ἴυγγα ἕλκειν ἐπί τινι, den Zauberkreisel gegen Einen umdrehen, einen Geliebten herbeizaubern, ib. 18; übh. Zauberreiz, Liebreiz, heftiges Verlangen wonach, ἴυγγι ἕλκομαι ἦτορ Pind. N. 4, 35, ποικίλαν ἴυγγα ζεύξασα P. 4, 214; οἱ πρῶτοι τῶν Ἑλλήνων τῇ σῇ ληφθέντες ἴυγγι Ar. Lys. 1110; ἴυγγες Plut. non posse 11; ὥςπερ ἀπὸ ἴυγγος τῷ κάλλει ἑλκόμενος Luc. dom. 13. [Ι ist bei Pind. u. Ep. lang.]

French (Bailly abrégé)

ἴυγγος (ἡ) :
1 bergeronnette, petit oiseau;
2 iynx, sorte de diabolo, petite roue munie d’un double cordon, qui ronflait et sifflait quand on tirait sur ce cordon;
3 sortilège d’amour, parce qu’on se servait de cet oiseau et du diabolo dans les incantations magiques ; vif désir, et, p. suite regret.
Étymologie: DELG pê ἰύζω.

Greek Monolingual

ἴυγξ, -γγος, ὁ, ἡ (Α)
1. το πτηνό σεισοπυγίς, η σουσουράδα
2. (ειδ.) άγνωστο πτηνό, πιθ. η σεισοπυγίς
3. μτφ. ο μαγικός τροχός («ἕλκομαι ἴυγγι ἦτορ» — αισθάνομαι έλξη στην καρδιά μου σαν από μαγικό τροχό, Πίνδ.)
4. μτφ. μαγεία, γοητεία, μαγικό φίλτρο («τῆ σῆ ληφθέντες ἴυγγι», Αριστοφ.)
5. σφοδρή επιθυμία, πόθος ή, κατ' άλλη ερμ., θλιβερή ανάμνηση, καημός
6. στον πληθ. αἱ ἴυγγες
ονομασία χαλδαϊκών θεοτήτων
7. φρ. «σῡριγξ μονοκάλαμος» — αυλός με ένα καλάμι (Μέγα Ετυμολογικόν).
[ΕΤΥΜΟΛ. < ἰύζω + επίθημα -γξ, -γγος το οποίο εμφανίζεται συχνά σε ονομασίες πτηνών και μουσικών οργάνων (πρβλ. πῶυγξ, σάλπιγξ)].

Russian (Dvoretsky)

ἴυγξ: и ἶυγξ, ἴυγγος (ῑ Pind., ῐ Arph.) ἡ
1) птица вертишейка (Jynx torquilla Arst.; ею пользовалась для привораживания, привязывая к колесу, которое вертели) (ἶ. ἕλκε τὺ τῆνον ἐμὸν ποτὶ δῶμα τὸν ἄνδρα Theocr.);
2) приворотное колесо: ἕλκειν ἴυγγα ἐπί τινι Xen. привораживать кого-л.;
3) чары, обаяние (ἴυγγί τινος ληφθείς Arph.; ἕλκειν καθάπερ ἴυγξι Plut.);
4) страстное стремление, томление, тоска: ἴ. ἐσθλῶν - v. l. ἀγαθῶν - ἑτάρων Aesch. тоска по доблестым товарищам.

Frisk Etymological English

ἴυγγος
Grammatical information: f.
Meaning: name of a bird, Iynx torquilla' (Arist., Ael.), who was bound to a turning wheel among incantations, to win back a lost love; from there spell, charm (Pi., Ar., X.; cf. Gow JournofHellStud. 54, 1ff. and Theocr. 2, 41; cf. Kretschmer Glotta 26, 63); also (mostly in plur.) name of certain Chaldaic gods (Procl., Dam.).
Derivatives: Ίύγγιος month-name in Thessaly (IG 9 : 2, 258, 5; to Ίυγγίης ὁ Διόνυσος H.?, cf. on ἰύζω); ἰυγγικός belonging to the ἴυγγες (Dam.).
Origin: see ἰύζω
Etymology: Formation as πῶυγξ, στρίγξ, σύριγξ and other names of birds and musical instruments (Chantraine Formation 3 a. 398). From ἰύζω after the crying (e. g. Osthoff MU 4, 185 n. 2), poss. as original loanword (Bq) adapted to ἰύζω. The latter is no doubt correct.

Middle Liddell

ἴυγξ, ἴυγγος, ἡ, ἰύζω
1. the wryneck, so called from its cry. The ancient witches used to bind it to a wheel, believing that, as it turned, it drew men's hearts along with it, Xen., Theocr.
2. metaph. a spell, charm, passionate yearning for, c. gen., Aesch.

Frisk Etymology German

ἴυγξ: ἴυγγος
{íugks}
Grammar: f.
Meaning: N. eines Vogels, Drehhals, Wendehals, Iynx torquilla (Arist., Ael.), der unter Zaubergesängen auf ein in Bewegung gesetztes Rad gebunden wurde, um eine verlorene Liebe wiederzugewinnen; daher Zauberrad, Liebeszauber (Pi., Ar., X. usw.; vgl. Gow JournofHellStud. 54, 1ff.; dazu Kretschmer Glotta 26, 63); auch (meist im Plur.) Ben. gewisser chaldischen Gottheiten (Prokl., Dam.).
Derivative: Davon Ἰύγγιος Monatsname in Thessalien (IG 9 : 2, 258, 5; zu Ἰυγγίης· ὁ Διόνυσος H.?, vgl. zu ἰύζω); ἰυγγικός zu den ἴυγγες gehörig (Dam.).
Etymology : Bildung wie πῶυγξ, στρίγξ, σύριγξ und andere Benennungen von Vögeln und Musikinstrumenten (Chantraine Formation 3 u. 398), somit von ἰύζω nach dem Geschrei (z. B. Osthoff MU 4, 185 A. 2), evtl. als ursprüngliches Fremdwort (so Bq) an ἰύζω u. Verw. angeglichen.
Page 1,744