facultas: Difference between revisions
Γυνὴ γὰρ οἴκῳ πῆμα καὶ σωτηρία → Mulier familiae pestis est, mulier salus → Bane and salvation to a house is woman → Die Frau ist nämlich Leid und Rettung für das Haus
(2) |
m (Text replacement - "(?s)({{Lewis.*?}}\n)({{.*}}\n)({{LaEn.*?}}$)" to "$3 $1$2") |
||
Line 1: | Line 1: | ||
{{LaEn | |||
|lnetxt=facultas facultatis N F :: means; ability, skill; opportunity, chance; resources (pl.), supplies | |||
}} | |||
{{Lewis | {{Lewis | ||
|lshtext=<b>făcultas</b>: ātis (<br /><b>I</b> gen. plur.: facultatum, Cic. Off. 1, 9, 29 al.: facultatium, Dig. 32, 1, 78, § 1; Col. 1, 4, 8), f. [[facul]], [[facilis]]; cf.: [[difficultas]], [[simultas]], [[capability]], possibility, [[power]], [[means]], [[opportunity]]; [[skill]], [[ability]] to do [[any]] [[thing]] [[easily]] ([[class]].; syn.: dotes, virtutes, [[ingenium]], [[indoles]]).<br /><b>I</b> Lit.: facultates sunt, aut quibus facilius [[fit]], aut [[sine]] quibus aliquid confici non potest, Cic. Inv. 1, 27, 41.—Constr. [[with]] gen., ad, ut, inf., or absol.<br /> <b>(a)</b> With gen. of gerund.: [[facultas]] pariendi, Ter. And. 1, 4, 5: [[summa]] [[copia]] facultasque dicendi, Cic. Quint. 2, 8: sibi facultatem dicendi parare, Quint. 11, 2, 49: Miloni manendi nulla [[facultas]], Cic. Mil. 17, 45: suscipiendi maleficii, id. Rosc. Am. 33, 92: laedendi, id. Fl. 8, 19: redimendi, id. de Imp. Pomp. 7, 18: facultatem judicandi facere, id. Verr. 2, 2, 73, § 179 et saep.—So [[with]] [[ellipsis]] of dicendi: [[extemporalis]] [[facultas]], of extemporaneous [[speaking]], Suet. Aug. 84; cf.: [[facultas]] [[summa]], Plin. Ep. 1, 20, 18; id. ib. 6, 29, 5.—With a gen. subst.: talium sumptuum facultatem fructum divitiarum putat, Cic. Off. 2, 16, 56: [[quod]] reliquis fugae [[facultas]] daretur, Caes. B. G. 1, 32 fin.: Demostheni facultatem defuisse hujus rei, Quint. 6, 3, 2: si [[facultas]] tui praesentis esset, if I could [[but]] [[meet]] [[you]] [[face]] to [[face]], Planc. in Cic. Fam. 10, 4: facultates medicamentorum, [[virtue]], [[efficacy]], Cels. 5 praef. init.; id. ib. 17.—<br /> <b>(b)</b> With ad: ne irato [[facultas]] ad dicendum [[data]] esse videatur, Cic. Font. 10, 22 (6, 12); cf.: ad explicandas tuas litteras, id. Rep. 1, 9; and: ad ducendum [[bellum]], Caes. B. G. 1, 38, 4.— In plur.: ingenii facultates, Cic. Att. 3, 10: multae mihi ad [[satis]] faciendum [[reliquo]] tempore facultates dabuntur, Cic. Clu. 4, 10.—Rarely [[with]] dat.: si [[facultas]] [[sit]] alendis sarmentis, Col. 4, 29, 1.—<br /> <b>(g)</b> With in: modica in dicendo [[facultas]], Suet. Galb. 3. —<br /> <b>(d)</b> With ut: [[nonnumquam]] [[improbo]] [[facultas]] dari, ut, etc., Cic. Caecin. 25, 71; id. Rab. Perd. 6, 18: L. [[Quintius]] oblatam sibi facultatem putavit, ut, etc., id. Clu. 28, 77; id. Fam. 1, 7, 4: erit haec [[facultas]] in eo, quem volumus esse eloquentem, ut, etc., id. Or. 33, 117.—(ε) With inf. ([[post]]-Aug. and [[very]] [[rare]]): nobis saevire [[facultas]], Stat. Th. 4, 513; 12, 36; Val. Fl. 3, 16; Auct. B. Afr. 78.—(ζ) Absol.: [[cave]] [[quicquam]], [[quod]] ad [[meum]] [[commodum]] attineat, [[nisi]] maximo tuo [[commodo]] et maxima tua facultate cogitaris, Cic. Q. Fr. 3, 9, 4: urges istam occasionem et facultatem, id. Fam. 7, 8, 2: poëtica quaedam, id. Rep. 1, 14: [[facultas]] ex ceteris rebus comparata, id. de Or. 2, 12, 50: si [[facultas]] erit, id. de Inv. 1, 46 fin.; cf.: [[hinc]] abite, dum est [[facultas]], [[while]] [[you]] can, Caes. B. G. 7, 50 fin.: [[quoad]] [[facultas]] feret, Cic. Inv. 2, 3, 10.<br /><b>II</b> Transf., concr., for [[copia]], [[opes]], a [[sufficient]] or [[great]] [[number]], [[abundance]], [[plenty]], [[supply]], [[stock]], [[store]]; plur., [[goods]], [[riches]], [[property]] (syn.: [[opes]], bona, [[silva]], [[divitiae]], fortunae, [[copia]], vis).<br /> <b>(a)</b> Sing.: nummorum [[facultas]], Cic. Quint. 4, 16: cujus generis (virorum) erat in senatu [[facultas]] maxima, id. Sull. 14, 42: [[facultas]] vacui ac [[liberi]] temporis, id. de Or. 3, 15, 57: omnium rerum, quae ad [[bellum]] usui erant, [[summa]] erat in eo [[oppido]] [[facultas]], Caes. B. G. 1, 38, 3: navium, id. ib. 3, 9, 6: si [[facultas]] ejus succi [[sit]] copiosior, Col. 12, 38, 8 al.: pro facultate [[quisque]], in [[proportion]] to his [[ability]] or [[wealth]], Suet. Aug. 29.—<br /> <b>(b)</b> Plur.: anquirunt ad facultates rerum [[atque]] copias, ad potentiam, etc., Cic. Off. 1, 3, 9: mutandis facultatibus et commodis, id. ib. 2, 4, 15: facultates commodorum praetermittere, id. Att. 1, 17, 5: me tuae facultates sustinent, id. Q. Fr. 1, 3, 7: videndum ne major [[benignitas]] [[sit]] [[quam]] facultates, id. Off. 1, 14, 42: facultates ad largiendum magnas comparasse, Caes. B. G. 1, 18, 4: facultates patrimonii nostri aliis relinquemus, Quint. 6 praef. § 16: [[Gaius]] attritis facultatibus urbe cessit, Suet. Galb. 3: [[modicus]] facultatibus, Plin. Ep. 6, 32, 2 et saep.: Tantas videri Italiae facultates, ut, etc., [[supplies]], [[resources]], Caes. B. G. 6, 1, 3; [[with]] [[copia]], id. B. C. 1, 49, 2: ministrare alicui de facultatibus suis, Vulg. Luc. 8, 3: qui facultates suas suspectas habet, i. e. doubts his [[own]] solvency, Gai. Inst. 2, 154. | |lshtext=<b>făcultas</b>: ātis (<br /><b>I</b> gen. plur.: facultatum, Cic. Off. 1, 9, 29 al.: facultatium, Dig. 32, 1, 78, § 1; Col. 1, 4, 8), f. [[facul]], [[facilis]]; cf.: [[difficultas]], [[simultas]], [[capability]], possibility, [[power]], [[means]], [[opportunity]]; [[skill]], [[ability]] to do [[any]] [[thing]] [[easily]] ([[class]].; syn.: dotes, virtutes, [[ingenium]], [[indoles]]).<br /><b>I</b> Lit.: facultates sunt, aut quibus facilius [[fit]], aut [[sine]] quibus aliquid confici non potest, Cic. Inv. 1, 27, 41.—Constr. [[with]] gen., ad, ut, inf., or absol.<br /> <b>(a)</b> With gen. of gerund.: [[facultas]] pariendi, Ter. And. 1, 4, 5: [[summa]] [[copia]] facultasque dicendi, Cic. Quint. 2, 8: sibi facultatem dicendi parare, Quint. 11, 2, 49: Miloni manendi nulla [[facultas]], Cic. Mil. 17, 45: suscipiendi maleficii, id. Rosc. Am. 33, 92: laedendi, id. Fl. 8, 19: redimendi, id. de Imp. Pomp. 7, 18: facultatem judicandi facere, id. Verr. 2, 2, 73, § 179 et saep.—So [[with]] [[ellipsis]] of dicendi: [[extemporalis]] [[facultas]], of extemporaneous [[speaking]], Suet. Aug. 84; cf.: [[facultas]] [[summa]], Plin. Ep. 1, 20, 18; id. ib. 6, 29, 5.—With a gen. subst.: talium sumptuum facultatem fructum divitiarum putat, Cic. Off. 2, 16, 56: [[quod]] reliquis fugae [[facultas]] daretur, Caes. B. G. 1, 32 fin.: Demostheni facultatem defuisse hujus rei, Quint. 6, 3, 2: si [[facultas]] tui praesentis esset, if I could [[but]] [[meet]] [[you]] [[face]] to [[face]], Planc. in Cic. Fam. 10, 4: facultates medicamentorum, [[virtue]], [[efficacy]], Cels. 5 praef. init.; id. ib. 17.—<br /> <b>(b)</b> With ad: ne irato [[facultas]] ad dicendum [[data]] esse videatur, Cic. Font. 10, 22 (6, 12); cf.: ad explicandas tuas litteras, id. Rep. 1, 9; and: ad ducendum [[bellum]], Caes. B. G. 1, 38, 4.— In plur.: ingenii facultates, Cic. Att. 3, 10: multae mihi ad [[satis]] faciendum [[reliquo]] tempore facultates dabuntur, Cic. Clu. 4, 10.—Rarely [[with]] dat.: si [[facultas]] [[sit]] alendis sarmentis, Col. 4, 29, 1.—<br /> <b>(g)</b> With in: modica in dicendo [[facultas]], Suet. Galb. 3. —<br /> <b>(d)</b> With ut: [[nonnumquam]] [[improbo]] [[facultas]] dari, ut, etc., Cic. Caecin. 25, 71; id. Rab. Perd. 6, 18: L. [[Quintius]] oblatam sibi facultatem putavit, ut, etc., id. Clu. 28, 77; id. Fam. 1, 7, 4: erit haec [[facultas]] in eo, quem volumus esse eloquentem, ut, etc., id. Or. 33, 117.—(ε) With inf. ([[post]]-Aug. and [[very]] [[rare]]): nobis saevire [[facultas]], Stat. Th. 4, 513; 12, 36; Val. Fl. 3, 16; Auct. B. Afr. 78.—(ζ) Absol.: [[cave]] [[quicquam]], [[quod]] ad [[meum]] [[commodum]] attineat, [[nisi]] maximo tuo [[commodo]] et maxima tua facultate cogitaris, Cic. Q. Fr. 3, 9, 4: urges istam occasionem et facultatem, id. Fam. 7, 8, 2: poëtica quaedam, id. Rep. 1, 14: [[facultas]] ex ceteris rebus comparata, id. de Or. 2, 12, 50: si [[facultas]] erit, id. de Inv. 1, 46 fin.; cf.: [[hinc]] abite, dum est [[facultas]], [[while]] [[you]] can, Caes. B. G. 7, 50 fin.: [[quoad]] [[facultas]] feret, Cic. Inv. 2, 3, 10.<br /><b>II</b> Transf., concr., for [[copia]], [[opes]], a [[sufficient]] or [[great]] [[number]], [[abundance]], [[plenty]], [[supply]], [[stock]], [[store]]; plur., [[goods]], [[riches]], [[property]] (syn.: [[opes]], bona, [[silva]], [[divitiae]], fortunae, [[copia]], vis).<br /> <b>(a)</b> Sing.: nummorum [[facultas]], Cic. Quint. 4, 16: cujus generis (virorum) erat in senatu [[facultas]] maxima, id. Sull. 14, 42: [[facultas]] vacui ac [[liberi]] temporis, id. de Or. 3, 15, 57: omnium rerum, quae ad [[bellum]] usui erant, [[summa]] erat in eo [[oppido]] [[facultas]], Caes. B. G. 1, 38, 3: navium, id. ib. 3, 9, 6: si [[facultas]] ejus succi [[sit]] copiosior, Col. 12, 38, 8 al.: pro facultate [[quisque]], in [[proportion]] to his [[ability]] or [[wealth]], Suet. Aug. 29.—<br /> <b>(b)</b> Plur.: anquirunt ad facultates rerum [[atque]] copias, ad potentiam, etc., Cic. Off. 1, 3, 9: mutandis facultatibus et commodis, id. ib. 2, 4, 15: facultates commodorum praetermittere, id. Att. 1, 17, 5: me tuae facultates sustinent, id. Q. Fr. 1, 3, 7: videndum ne major [[benignitas]] [[sit]] [[quam]] facultates, id. Off. 1, 14, 42: facultates ad largiendum magnas comparasse, Caes. B. G. 1, 18, 4: facultates patrimonii nostri aliis relinquemus, Quint. 6 praef. § 16: [[Gaius]] attritis facultatibus urbe cessit, Suet. Galb. 3: [[modicus]] facultatibus, Plin. Ep. 6, 32, 2 et saep.: Tantas videri Italiae facultates, ut, etc., [[supplies]], [[resources]], Caes. B. G. 6, 1, 3; [[with]] [[copia]], id. B. C. 1, 49, 2: ministrare alicui de facultatibus suis, Vulg. Luc. 8, 3: qui facultates suas suspectas habet, i. e. doubts his [[own]] solvency, Gai. Inst. 2, 154. | ||
Line 7: | Line 10: | ||
{{Georges | {{Georges | ||
|georg=facultās, ātis, f. (v. alten [[facul]], w. s.), die Tunlichkeit, I) [[subjektiv]] = das jmdm. inwohnende [[Vermögen]], die [[Kraft]], [[etwas]] zu [[vollbringen]], A) körperliche: di date facultatem [[huic]] pariendi, Ter. Andr. 232. – B) geistige [[Kraft]], [[Geschicklichkeit]], Befähigung, [[Anlage]], [[Talent]] zu [[etwas]], 1) im allg.: [[facultas]] dicendi et [[copia]], [[Rednergabe]] und [[Rednerfülle]], Cic.: [[copia]] facultasque dicendi, Cic.: modicae in dicendo facultatis, Suet. – m. subj, Genet., ingenii, Befähigung [[des]] Geistes, Cic.: ingenii facultates, geistige Anlagen, Nep. – [[tibi]] superûm data [[facultas]] m. folg. Infin., Val. Flacc. 3, 16. – 2) insbes., die [[Anlage]] zum [[Redner]], die [[Rednergabe]], die [[Beredsamkeit]] (s. [[Schäfer]] Plin. ep. 1, 20, 18; Salmasius Spart. Hadr. 20), facultatis [[timor]], Cic.: f. [[summa]], Plin. ep.: f. [[extemporalis]], [[Gabe]], aus dem Stegreife zu [[reden]], Sen. rhet. u. Suet.: fuit memoriae ingentis, facultatis immensae, Spart. – II) [[objektiv]] = die [[von]] [[außen]] gebotene Tunlichkeit, [[Möglichkeit]], [[Gelegenheit]], A) eig.: a) [[etwas]] zu [[tun]], Miloni manendi nulla f., [[Milo]] konnte [[nicht]] [[bleiben]], Cic.: dare alci facultatem irridendi [[sui]], Cic.: ne perorandi [[quidem]] alci dare facultatem, Nep.: dare alci facultatem ad dicendum, Cic.: facere alci facultatem iudicandi, Cic.: habere efficiendi facultatem, Cic.: si [[quid]] [[res]] dabit [[tibi]] facultatis, [[wenn]] dir [[irgend]] [[ein]] [[Ereignis]] [[etwas]] an die [[Hand]] gibt, Cic.: si [[res]] facultatem habitura sit, [[wenn]] [[sich]] die [[Sache]] [[tun]] [[lassen]] sollte, Cic.: [[quod]] f. tulit, soweit es [[möglich]] war, Cic.: [[res]] [[mihi]] videtur [[esse]] facultate (in der [[Praxis]]) praeclara, [[arte]] (in der [[Theorie]]) [[mediocris]], Cic. – [[cuius]] materiei si esset [[facultas]] apportationibus ad urbem, könnte [[man]] es [[immer]] [[leicht]] [[nach]] Rom [[schaffen]], Vitr. 2, 9, 16. – alci facultatem dare, offerre, concedere u. dgl. [[mit]] folg. ut u. Konj., Cic.: so [[auch]] est in alqo [[facultas]], ut etc., Cic. – habere facultatem m. folg. Acc. u. Infin., Auct. b. Afr. 78, 4. – poet. est (erat) [[facultas]] [[mit]] folg. Infin., est [[nobis]] saevire f., Stat. Theb. 4, 513; u. so ibid. 12, 36. – [[pro]] facultate ([[nach]] [[Maßgabe]]) patrimonii, Paul. dig. 26, 7, 12. – d) [[etwas]] zu [[empfangen]], zu [[haben]], sumptuum, Cic.: nummorum, [[Geld]] zu [[haben]], Cic.: hominis praesentis, Planc. in Cic. ep.: [[cuius]] generis erat in senatu [[facultas]] maxima, [[von]] [[welcher]] [[Art]] [[man]] Männer [[genug]] im Senate [[haben]] konnte, Cic. – c) [[etwas]] zu [[bestreiten]], die [[Mittel]] zu usw. = die [[Kosten]], f. belli, Cic. – B) meton.: 1) die vorhandenen [[Mittel]] an usw., der [[Vorrat]] [[von]] usw., omnium rerum in [[oppido]] [[summa]] f., Caes.: habere facultatem [[navium]], Caes. – 2) insbes., [[wie]] [[unser]] »die [[Mittel]]« = das zeitliche [[Vermögen]], die [[Vermögensumstände]], gew. im Plur., Cic. u.a. – /Genet. Plur. [[auch]] facultatium, Paul. dig. 32, 78. § 1. | |georg=facultās, ātis, f. (v. alten [[facul]], w. s.), die Tunlichkeit, I) [[subjektiv]] = das jmdm. inwohnende [[Vermögen]], die [[Kraft]], [[etwas]] zu [[vollbringen]], A) körperliche: di date facultatem [[huic]] pariendi, Ter. Andr. 232. – B) geistige [[Kraft]], [[Geschicklichkeit]], Befähigung, [[Anlage]], [[Talent]] zu [[etwas]], 1) im allg.: [[facultas]] dicendi et [[copia]], [[Rednergabe]] und [[Rednerfülle]], Cic.: [[copia]] facultasque dicendi, Cic.: modicae in dicendo facultatis, Suet. – m. subj, Genet., ingenii, Befähigung [[des]] Geistes, Cic.: ingenii facultates, geistige Anlagen, Nep. – [[tibi]] superûm data [[facultas]] m. folg. Infin., Val. Flacc. 3, 16. – 2) insbes., die [[Anlage]] zum [[Redner]], die [[Rednergabe]], die [[Beredsamkeit]] (s. [[Schäfer]] Plin. ep. 1, 20, 18; Salmasius Spart. Hadr. 20), facultatis [[timor]], Cic.: f. [[summa]], Plin. ep.: f. [[extemporalis]], [[Gabe]], aus dem Stegreife zu [[reden]], Sen. rhet. u. Suet.: fuit memoriae ingentis, facultatis immensae, Spart. – II) [[objektiv]] = die [[von]] [[außen]] gebotene Tunlichkeit, [[Möglichkeit]], [[Gelegenheit]], A) eig.: a) [[etwas]] zu [[tun]], Miloni manendi nulla f., [[Milo]] konnte [[nicht]] [[bleiben]], Cic.: dare alci facultatem irridendi [[sui]], Cic.: ne perorandi [[quidem]] alci dare facultatem, Nep.: dare alci facultatem ad dicendum, Cic.: facere alci facultatem iudicandi, Cic.: habere efficiendi facultatem, Cic.: si [[quid]] [[res]] dabit [[tibi]] facultatis, [[wenn]] dir [[irgend]] [[ein]] [[Ereignis]] [[etwas]] an die [[Hand]] gibt, Cic.: si [[res]] facultatem habitura sit, [[wenn]] [[sich]] die [[Sache]] [[tun]] [[lassen]] sollte, Cic.: [[quod]] f. tulit, soweit es [[möglich]] war, Cic.: [[res]] [[mihi]] videtur [[esse]] facultate (in der [[Praxis]]) praeclara, [[arte]] (in der [[Theorie]]) [[mediocris]], Cic. – [[cuius]] materiei si esset [[facultas]] apportationibus ad urbem, könnte [[man]] es [[immer]] [[leicht]] [[nach]] Rom [[schaffen]], Vitr. 2, 9, 16. – alci facultatem dare, offerre, concedere u. dgl. [[mit]] folg. ut u. Konj., Cic.: so [[auch]] est in alqo [[facultas]], ut etc., Cic. – habere facultatem m. folg. Acc. u. Infin., Auct. b. Afr. 78, 4. – poet. est (erat) [[facultas]] [[mit]] folg. Infin., est [[nobis]] saevire f., Stat. Theb. 4, 513; u. so ibid. 12, 36. – [[pro]] facultate ([[nach]] [[Maßgabe]]) patrimonii, Paul. dig. 26, 7, 12. – d) [[etwas]] zu [[empfangen]], zu [[haben]], sumptuum, Cic.: nummorum, [[Geld]] zu [[haben]], Cic.: hominis praesentis, Planc. in Cic. ep.: [[cuius]] generis erat in senatu [[facultas]] maxima, [[von]] [[welcher]] [[Art]] [[man]] Männer [[genug]] im Senate [[haben]] konnte, Cic. – c) [[etwas]] zu [[bestreiten]], die [[Mittel]] zu usw. = die [[Kosten]], f. belli, Cic. – B) meton.: 1) die vorhandenen [[Mittel]] an usw., der [[Vorrat]] [[von]] usw., omnium rerum in [[oppido]] [[summa]] f., Caes.: habere facultatem [[navium]], Caes. – 2) insbes., [[wie]] [[unser]] »die [[Mittel]]« = das zeitliche [[Vermögen]], die [[Vermögensumstände]], gew. im Plur., Cic. u.a. – /Genet. Plur. [[auch]] facultatium, Paul. dig. 32, 78. § 1. | ||
}} | }} |
Revision as of 12:30, 19 October 2022
Latin > English
facultas facultatis N F :: means; ability, skill; opportunity, chance; resources (pl.), supplies
Latin > English (Lewis & Short)
făcultas: ātis (
I gen. plur.: facultatum, Cic. Off. 1, 9, 29 al.: facultatium, Dig. 32, 1, 78, § 1; Col. 1, 4, 8), f. facul, facilis; cf.: difficultas, simultas, capability, possibility, power, means, opportunity; skill, ability to do any thing easily (class.; syn.: dotes, virtutes, ingenium, indoles).
I Lit.: facultates sunt, aut quibus facilius fit, aut sine quibus aliquid confici non potest, Cic. Inv. 1, 27, 41.—Constr. with gen., ad, ut, inf., or absol.
(a) With gen. of gerund.: facultas pariendi, Ter. And. 1, 4, 5: summa copia facultasque dicendi, Cic. Quint. 2, 8: sibi facultatem dicendi parare, Quint. 11, 2, 49: Miloni manendi nulla facultas, Cic. Mil. 17, 45: suscipiendi maleficii, id. Rosc. Am. 33, 92: laedendi, id. Fl. 8, 19: redimendi, id. de Imp. Pomp. 7, 18: facultatem judicandi facere, id. Verr. 2, 2, 73, § 179 et saep.—So with ellipsis of dicendi: extemporalis facultas, of extemporaneous speaking, Suet. Aug. 84; cf.: facultas summa, Plin. Ep. 1, 20, 18; id. ib. 6, 29, 5.—With a gen. subst.: talium sumptuum facultatem fructum divitiarum putat, Cic. Off. 2, 16, 56: quod reliquis fugae facultas daretur, Caes. B. G. 1, 32 fin.: Demostheni facultatem defuisse hujus rei, Quint. 6, 3, 2: si facultas tui praesentis esset, if I could but meet you face to face, Planc. in Cic. Fam. 10, 4: facultates medicamentorum, virtue, efficacy, Cels. 5 praef. init.; id. ib. 17.—
(b) With ad: ne irato facultas ad dicendum data esse videatur, Cic. Font. 10, 22 (6, 12); cf.: ad explicandas tuas litteras, id. Rep. 1, 9; and: ad ducendum bellum, Caes. B. G. 1, 38, 4.— In plur.: ingenii facultates, Cic. Att. 3, 10: multae mihi ad satis faciendum reliquo tempore facultates dabuntur, Cic. Clu. 4, 10.—Rarely with dat.: si facultas sit alendis sarmentis, Col. 4, 29, 1.—
(g) With in: modica in dicendo facultas, Suet. Galb. 3. —
(d) With ut: nonnumquam improbo facultas dari, ut, etc., Cic. Caecin. 25, 71; id. Rab. Perd. 6, 18: L. Quintius oblatam sibi facultatem putavit, ut, etc., id. Clu. 28, 77; id. Fam. 1, 7, 4: erit haec facultas in eo, quem volumus esse eloquentem, ut, etc., id. Or. 33, 117.—(ε) With inf. (post-Aug. and very rare): nobis saevire facultas, Stat. Th. 4, 513; 12, 36; Val. Fl. 3, 16; Auct. B. Afr. 78.—(ζ) Absol.: cave quicquam, quod ad meum commodum attineat, nisi maximo tuo commodo et maxima tua facultate cogitaris, Cic. Q. Fr. 3, 9, 4: urges istam occasionem et facultatem, id. Fam. 7, 8, 2: poëtica quaedam, id. Rep. 1, 14: facultas ex ceteris rebus comparata, id. de Or. 2, 12, 50: si facultas erit, id. de Inv. 1, 46 fin.; cf.: hinc abite, dum est facultas, while you can, Caes. B. G. 7, 50 fin.: quoad facultas feret, Cic. Inv. 2, 3, 10.
II Transf., concr., for copia, opes, a sufficient or great number, abundance, plenty, supply, stock, store; plur., goods, riches, property (syn.: opes, bona, silva, divitiae, fortunae, copia, vis).
(a) Sing.: nummorum facultas, Cic. Quint. 4, 16: cujus generis (virorum) erat in senatu facultas maxima, id. Sull. 14, 42: facultas vacui ac liberi temporis, id. de Or. 3, 15, 57: omnium rerum, quae ad bellum usui erant, summa erat in eo oppido facultas, Caes. B. G. 1, 38, 3: navium, id. ib. 3, 9, 6: si facultas ejus succi sit copiosior, Col. 12, 38, 8 al.: pro facultate quisque, in proportion to his ability or wealth, Suet. Aug. 29.—
(b) Plur.: anquirunt ad facultates rerum atque copias, ad potentiam, etc., Cic. Off. 1, 3, 9: mutandis facultatibus et commodis, id. ib. 2, 4, 15: facultates commodorum praetermittere, id. Att. 1, 17, 5: me tuae facultates sustinent, id. Q. Fr. 1, 3, 7: videndum ne major benignitas sit quam facultates, id. Off. 1, 14, 42: facultates ad largiendum magnas comparasse, Caes. B. G. 1, 18, 4: facultates patrimonii nostri aliis relinquemus, Quint. 6 praef. § 16: Gaius attritis facultatibus urbe cessit, Suet. Galb. 3: modicus facultatibus, Plin. Ep. 6, 32, 2 et saep.: Tantas videri Italiae facultates, ut, etc., supplies, resources, Caes. B. G. 6, 1, 3; with copia, id. B. C. 1, 49, 2: ministrare alicui de facultatibus suis, Vulg. Luc. 8, 3: qui facultates suas suspectas habet, i. e. doubts his own solvency, Gai. Inst. 2, 154.
Latin > French (Gaffiot 2016)
făcultās,⁸ ātis, f. (facul),
1 faculté, facilité, possibilité, capacité : copia facultasque dicendi Cic. Quinct. 8, abondance et facilité de parole ; alicui liberalitatis facultatem dare Cic. Mur. 42, donner à qqn la possibilité d’être généreux ; vacui ac liberi temporis Cic. de Or. 3, 57, possibilité de loisir et d’indépendance : alicui facultatem judicandi facere Cic. Verr. 2, 2, 179, donner à qqn la possibilité de juger ; alicui facultatem ad dicendum dare Cic. Font. 22, donner à qqn le pouvoir de parler ; alicui facultatem dare, offerre, ut Cic. Cæc. 71 ; Clu. 77, donner, offrir la possibilité de ; res facultatem habet ut Cic. Fam. 1, 7, 4, les circonstances comportent la possibilité que ; erit hæc facultas in eo, ut Cic. Or. 117, il aura cette faculté de || [avec inf.] B. Afr. 78 ; Stat. Th. 4, 513 ; 12, 36 || si facultas erit Cic. Inv. 1, 86, quoad facultas feret Cic. Inv. 2, 10, si c’est possible, dans la mesure du possible ; dum est facultas Cæs. G. 7, 50, 6, pendant que c’est possible
2 [en part.] facultas dicendi et facultas seul, talent oratoire, faculté oratoire : Cic. de Or. 1, 218 ; Br. 303, etc. ; extemporalis Suet. Aug. 84, faculté d’improvisation
3 facilité de se procurer, abondance de, provision de : facultas argumentationum petitur ex his locis Cic. Part. 98, on tire la provision d’arguments nécessaire de ces lieux communs, cf. Cic. de Or. 2, 215 ; sine ulla facultate navium Cic. Verr. 2, 5, 6, sans navires à leur disposition, cf. Cæs. G. 1, 38, 3 ; 3, 9, 6 ; 3, 12, 3, etc. || [plur.] ressources : facultates ingenii, consilii, gratiæ Cic. Att. 3, 10, 2, ressources de talent, de prudence, de crédit ; Italiæ Cæs. G. 6, 1, 3, les ressources de l’Italie ; [en part.] facultés, moyens, richesses : videre ne major benignitas sit quam facultates Cic. Off. 1, 42, veiller à ce que la générosité ne dépasse pas les moyens, cf. Q. 1, 3, 7 ; etc. gén. pl. facultatum Cic. Off. 1, 29, etc. ; facultatium Paul. Dig. 32, 78, 1.
Latin > German (Georges)
facultās, ātis, f. (v. alten facul, w. s.), die Tunlichkeit, I) subjektiv = das jmdm. inwohnende Vermögen, die Kraft, etwas zu vollbringen, A) körperliche: di date facultatem huic pariendi, Ter. Andr. 232. – B) geistige Kraft, Geschicklichkeit, Befähigung, Anlage, Talent zu etwas, 1) im allg.: facultas dicendi et copia, Rednergabe und Rednerfülle, Cic.: copia facultasque dicendi, Cic.: modicae in dicendo facultatis, Suet. – m. subj, Genet., ingenii, Befähigung des Geistes, Cic.: ingenii facultates, geistige Anlagen, Nep. – tibi superûm data facultas m. folg. Infin., Val. Flacc. 3, 16. – 2) insbes., die Anlage zum Redner, die Rednergabe, die Beredsamkeit (s. Schäfer Plin. ep. 1, 20, 18; Salmasius Spart. Hadr. 20), facultatis timor, Cic.: f. summa, Plin. ep.: f. extemporalis, Gabe, aus dem Stegreife zu reden, Sen. rhet. u. Suet.: fuit memoriae ingentis, facultatis immensae, Spart. – II) objektiv = die von außen gebotene Tunlichkeit, Möglichkeit, Gelegenheit, A) eig.: a) etwas zu tun, Miloni manendi nulla f., Milo konnte nicht bleiben, Cic.: dare alci facultatem irridendi sui, Cic.: ne perorandi quidem alci dare facultatem, Nep.: dare alci facultatem ad dicendum, Cic.: facere alci facultatem iudicandi, Cic.: habere efficiendi facultatem, Cic.: si quid res dabit tibi facultatis, wenn dir irgend ein Ereignis etwas an die Hand gibt, Cic.: si res facultatem habitura sit, wenn sich die Sache tun lassen sollte, Cic.: quod f. tulit, soweit es möglich war, Cic.: res mihi videtur esse facultate (in der Praxis) praeclara, arte (in der Theorie) mediocris, Cic. – cuius materiei si esset facultas apportationibus ad urbem, könnte man es immer leicht nach Rom schaffen, Vitr. 2, 9, 16. – alci facultatem dare, offerre, concedere u. dgl. mit folg. ut u. Konj., Cic.: so auch est in alqo facultas, ut etc., Cic. – habere facultatem m. folg. Acc. u. Infin., Auct. b. Afr. 78, 4. – poet. est (erat) facultas mit folg. Infin., est nobis saevire f., Stat. Theb. 4, 513; u. so ibid. 12, 36. – pro facultate (nach Maßgabe) patrimonii, Paul. dig. 26, 7, 12. – d) etwas zu empfangen, zu haben, sumptuum, Cic.: nummorum, Geld zu haben, Cic.: hominis praesentis, Planc. in Cic. ep.: cuius generis erat in senatu facultas maxima, von welcher Art man Männer genug im Senate haben konnte, Cic. – c) etwas zu bestreiten, die Mittel zu usw. = die Kosten, f. belli, Cic. – B) meton.: 1) die vorhandenen Mittel an usw., der Vorrat von usw., omnium rerum in oppido summa f., Caes.: habere facultatem navium, Caes. – 2) insbes., wie unser »die Mittel« = das zeitliche Vermögen, die Vermögensumstände, gew. im Plur., Cic. u.a. – /Genet. Plur. auch facultatium, Paul. dig. 32, 78. § 1.