ὑπηρέτης

English (LSJ)

ου, ὁ, (ἐρέτης) Dor. ὑπηρέτας IG42(1).122.40,112 (Epid., iv B. C.), SIG1000.31 (Cos, i B. C.):—

   A rower, τοὶ ὑ. τᾶν μακρᾶν ναῶν SIG l. c. (dub. sens.).    II underling, servant, attendant, Hdt.3.63, 5.111; δοῦλοι καὶ πάντες ὑ. Pl.Plt.289c; ὑ. [τῆς πόλεως], opp. ἄρχων, Id.R.552b; ἡ πόλις εἰς ὑπηρέτου σχῆμα . . προελήλυθεν D.23.210; τῶν ἰατρῶν, τῶν δικαστῶν ὑ., Pl.Lg.720a, 873b; used in Trag. and Att. to express all kinds of subordinate relations, as Hermes is ὑ. θεῶν, A.Pr.954, cf. 983; the Delphians are Φοίβου ὑπηρέται, S.OT712; Neoptolemus is ὑ. to Odysseus, Id.Ph.53; the αὐλός is ὑ. to the Chorus, Pratin.Lyr.1.7: sts. c. dat., τῷ θεῷ ὑ. Pl.Lg.773e; τοῖς νόμοις ib.715c, Arist.Pol. 1287a21; also οἱ περὶ τυράννους καὶ πόλεις ὑ. E.Tr.426; opp. οἰκέτης, X.Mem.2.10.3: c. gen. objecti, ὑ. παντὸς ἔργου a helper in every work, Id.An.1.9.18.    2 at Athens,    a the servant who attended each man-at-arms (ὁπλίτης) to carry his baggage, rations, and shield, Th.3.17; sts. light-armed as slingers or bowmen, Ar.Av. 1186.    b ὁ τῶν ἕνδεκα ὑ. the assistant of the Eleven, employed in executions of state-criminals, Pl.Phd.116b, cf. X.HG2.3.54, 2.4.8.    c a petty officer of the Council, IG12.879 (pl.), Hesperia 3.63 (iv B. C.).    3 pl., staff-officers in immediate attendance on the general, aides-de-camp, adjutants, X.Cyr.2.4.4, 6.2.13, etc.: sg., D. 50.31; also, officer attached to τάξις, σύνταγμα, or ἑκατονταρχία, Ascl. Tact.2.9, 6.3, Ael.Tact.9.4, 16.2, Arr.Tact.10.4,14.4.    4 servitor in the cult of Mithras, Rev.Hist.Rel.109.64 (Rome).

German (Pape)

[Seite 1206] ὁ, der Ruderer, Matrose, übh. die ganze Schiffsmannschaft im Ggstz zu den Seesoldaten. – Jeder, der schwere Handarbeit verrichtet, übh. Diener, Aufwärter; θεῶν Aesch. Prom. 956; Soph. O. R. 712 Phil. 53; Eur. oft, auch οἱ περὶ τυράννους καὶ πόλεις ὑπ., Troad. 426. – Bes. in Athen der Diener des Schwerbewaffneten, ὁπλίτης, der ihn in's Feld begleitet, ihm Gepäck, Proviant, auch den Schild trägt, = σκευοφόρος, Böckh Ath. Staatshh. I p. 292; und Diener der ἀρχαί, der Besoldung erhält (s. ὑπηρεσία), Dem. 24, 162; ὁ τῶν ἕνδεκα ὑπηρέτης Plat. Phaed. 116 c; Ggstz ἄρχων, Rep. VIII, 552 b, vgl. Polit. 290 b. – Bei Xen. eine Anzahl von Soldaten zum unmittelbaren Dienste des Feldherrn, Ordonnanzen u. Adjutanten, vgl. Cyr. 6, 2, 13. 3, 14.

Greek (Liddell-Scott)

ὑπηρέτης: -ου, ὁ, (ἐρέτης) κυρίως, ὁ ὑπὸ ἄλλον ἐρέτην κωπηλάτης, ὁ ὑπηρετῶν ἐν πλοίῳ, διεκρίνοντο δὲ οὗτοι ἀπὸ τῶν ναυτῶν καὶ τῶν ἐρετῶν (ἴδε ἐν λέξ. ὑπηρεσία ΙΙ), Böckh P. E. 1. 373· - ἐντεῦθεν, ΙΙ. καθόλου, ὁ ὑποτεταγμένος εἴς τινα, ὑπό τινα διατελῶν καὶ ἐργαζόμενος ὑπὲρ αὐτοῦ, ὑπηρέτης, θεράπων, βοηθός, διάκονος, Λατ. appavilor, Ἡρόδ. 3. 63., 5. 111· δοῦλοι καὶ πάντες ὑπ. Πλάτ. Πολιτικ. 289C· ὑπ. τῆς πόλεως ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ ἄρχων, ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 552Β ἡ πόλις εἰς ὑπηρέτου σχῆμα... προελήλυθε Δημ. 690. 21· τῶν ἰατρῶν, τῶν δικαστῶν ὑπ. Πλάτ. Νόμ. 720Α, 873Β· - παρ’ Ἀττ. κεῖται εἰς δήλωσιν παντὸς εἴδους ὑπηρετικῆς σχέσεως, ὡς ὁ Ἑρμῆς καλεῖται ὑπ. θεῶν, Αἰσχύλ. Προμ. 954, πρβλ. 983· οἱ τῶν Δελφῶν κάτοικοι λέγονται Φοίβου ὑπηρέται Σοφ. Οἰδ. Τύρ. 712· ὁ Νεοπτόλεμος ὑπηρέτης τοῦ Ὀδυσσέως, ὁ αὐτ. ἐν Φιλ. 53· ὁ αὐλός, ὑπηρέτης τοῦ χοροῦ Πρατίνας 1. 9· ἐνίοτε μετὰ δοτ., ὑπ. τῷ θεῷ Πλάτ. Νόμ. 773Ε· τοῖς νόμοις ὑπ. αὐτόθι 715C, Ἀριστ. Πολιτικ. 3. 16, 4· ὡσαύτως, οἱ περὶ τυράννους... ὑπ. Εὐρ. Τρῳ. 426· πρβλ. Ξεν. Ἀτομ. 2. 10, 3· - μετὰ γενικ. τοῦ ἀντικειμ., ὑπ. ἔργου, βοηθὸς ἐν ἔργῳ, ὁ αὐτ. ἐν Ἀναβ. 1. 9, 18. 2) ἐν Ἀθήναις, α) ὁ ὑπηρέτης παρακολουθῶν ἕκαστον ὁπλίτην καὶ φέρων τὴν ἀποσκευὴν αὐτοῦ, τὰς τροφὰς καὶ τὴν ἀσπίδα, σκευοφόρος, Θουκ. 3. 17· ἐνίοτε ἦσαν οὗτοι ἐλαφρῶς ὡπλισμένοι ὡς σφενδονῆται καὶ τοξόται, πρβλ. Ἀριστοφ. Ὄρν. 1186. β) ὁ τῶν ἕνδεκα ὑπ., ὁ βοηθὸς τῶν ἕνδεκα ὑπηρετῶν κατὰ τὴν ἐκτέλεσιν τῆς ποινῆς τῶν πολιτικῶν καταδίκων, Πλάτ. Φαίδ. 116Β, πρβλ. Ξεν. Ἑλλ. 2. 3, 54., 4. 8. γ) παρὰ Ξεν., ὑπηρέται καλοῦνται ἀξιωματικοί τινες ὑπὸ τὰς ἀμέσους διαταγὰς τοῦ στρατηγοῦ ἐνεργοῦντες ὡς ὑπασπισταὶ αὐτοῦ καὶ βοηθοί, Κύρου Παιδ. 2. 4, 4., 6. 2, 13, κλπ. 3) παρὰ τοῖς Ἐκκλ. = ὑποδιάκονος.

French (Bailly abrégé)

ου (ὁ) :
I. rameur, matelot, tout homme d’équipage (autre que les soldats de marine) sous les ordres d’un chef ou patron;
II. p. ext. tout homme sous les ordres d’un autre, serviteur ; p. anal. ὑπηρέτης θεῶν ESCHL serviteur des dieux ; particul. à Athènes :
1 serviteur qui accompagnait l’hoplite en campagne et vaquait à ses menus soins, sorte d’ordonnance de l’hoplite;
2 exécuteur public aux ordres des Onze, chargé de l’exécution des criminels d’État;
3 au plur. οἱ ὑπηρέται sorte d’aides de camp ou d’adjudants auprès du général.
Étymologie: ὑπό, ἐρέσσω.

Spanish

servidor

English (Strong)

from ὑπό and a derivative of eresso (to row); an under-oarsman, i.e. (generally) subordinate (assistant, sexton, constable): minister, officer, servant.

English (Thayer)

ὑπηρετου, ὁ (from ὑπό, and ἐρέτης from ἐρέσσω to row), from Aeschylus and Herodotus down;
a. properly, an under rower, subordinate rower.
b. anyone who serves with his hands; a servant; in the N. T. of the officers and attendants of magistrates as — of the officer who executes penalties, οἱ ὑπηρετοι οἱ ἐμοί, my servants, retinue, the soldiers I should have if I were a king, δοῦλος (Plato, polit., p. 289c.), anyone who aids another in any work; an assistant: of a preacher of the gospel (A. V. minister, which see in B. D.), ὑπηρέται λόγου, Χριστοῦ, διάκονος, at the end.)