διάθεσις

English (LSJ)

εως, ἡ, (διατίθημι)

   A placing in order, arrangement (ἡ τοῦ ἔχοντος μέρη τάξις Arist.Metaph.1022b1), Antipho Soph.24a; πολιτείας Pl.Lg.710b; τῶν ξενίων Id.Ti.27a.    2 disposition or composition in a work of art (opp.εὕρεσις), Id.Phdr.236a; opp.ἱστορία, μῦθος, Plb. 34.4.1, Plu.Arat.32, etc.; δ. ᾠδῆς Eup.303; τῶν ἐπῶν Phryn.Com. 55; plan of a building, Plu.Per.13; subject of a picture, etc., Polem. ap. Ath.5.210b; δ. μυθολογίας Plu.2.16b; representation in a play, Hero Aut.20.2: in pl., word-painting, Plu.2.17b; of geographical description, Str.1.1.16; rhetorical art, μετ' αὐξήσεως καὶ διαθέσεως Plb.2.61.1.    b in oratory, delivery, Plu.Dem.7; δ. σώματός τε καὶ τόνου φωνῆς Longin.Rh.p.194H.    3 disposition of property, will, testament, = διαθήκη, Lys.Fr.44, Pl.Lg.922b.    4 disposing of, sale, τῶν περιόντων Isoc.11.14, cf. PTeb.38.10 (ii B.C.), Str.11.2.12, Plu.Sol. 24; οἷς δ. εὔπορος, perh. means of disposing of it, of making away with it, Arist.Rh.1372a33 (possibly, inventive disposition).    5 δ. ἔγγραφος written report, POxy.52.13 (iv A.D.).    6 = διάθεμα, Procl.inCra.p.10P.(pl.).    II (from Pass.) bodily state, condition, Hp.VM7, Arist.GA778b34; δ. τοῦ σώματος Philem.95.4; δ. ὑγιεινή, νοσώδης, Gal.5.826, 17(2).238; ἕξις defined as δ. μόνιμος Id.5.826; νευρικὴ δ. OGI331.11 (Pergam.); of the mind, Antipho Soph. 24a; ἕξις ψυχῆς καὶ δ. Pl.Phlb.11d; distd. from ἕξις, Arist.Cat.8b28, de An.417b15, Zeno and Chrysipp.Stoic.1.50, 3.111; δ. ἁμαρτωλός Phld.Lib.p.560., al.; δ. σωματική, ψυχική, A.D.Synt.278.10: pl., Diotog. ap. Stob.4.7.62.    b disposition towards persons, Pl.R.489a; propensity, Cic.Att.14.3.2; πρός τινα Sch.E.Hec.8.    2 generally, state, condition, τὴν βασιγείαν εἰς τὴν ἀρχαίαν δ. κατέστησεν OGI 219.11 (Sigeum, iv/iii B.C.).    3 Gramm., force, function, τοῦ ὀνόματος δ. εἰσὶ δύο, ἐνέργεια καὶ πάθος (e.g. κριτής, κριτός) D.T.637.29; esp. of the voices of the verb, δ. εἰσὶ τρεῖς, ἐνέργεια, πάθος, μεσότης Id.638.8; δ. παθητική, μέση, A.D.Synt.210.19, 226.10; also of tense, χρονικὴ δ. ib.251.1 (s.v.l.); διαβατικὴ δ. transitive force, ib.43.18.

Greek (Liddell-Scott)

διάθεσις: -εως, ἡ, (διατίθημι) ἡ τακτοποίησις, διάταξις, Λατ. dispositio (ἡ τοῦ ἔχοντος μέρη τάξις Ἀριστ. Μεταφ. 4. 19)· τῆς πολιτείας Πλάτ. Νόμ. 710Β· τῶν ξενίων ὁ αὐτ. Τιμ. 27Α. 2) ἡ διάθεσις ἢ σύνθεσις, ἡ τῶν μερῶν διάθεσις, κτλ. ἐν ἔργῳ τῆς τέχνης· ἀντίθετον εὕρεσις, ὁ αὐτ. Φαίδρ. 236Α, Πολύβ. 34. 4, 1, κτλ.· δ. ᾠδῆς Εὔπολ. ἐν Ἀδήλ. 3· τῶν ἐπῶν Φρύν. Κωμ. Τραγῳδ. 8· -ὡσαύτως τὸ παριστανόμενον πρᾶγμα, ἡ ὑπόθεσις εἰκόνος, σχέδιον οἰκοδομήματος, Καλλίξ. παρ’ Ἀθην. 210Β· πρβλ. Wyttenb. Πλούτ. 2. 16Β, 17Β, Περικλ. 13· -ὡσαύτως ἐπὶ γεωγραφικῆς περιγραφῆς, Στράβων 9· -τέχνη, δεινότης, ῥητορική, μετ’ αὐξήσεως καί διαθέσεως Πολύβ. 2. 61, 1. 3) ἡ διάθεσις περιουσίας, ἡ τελευταία θέλησις τοῦ ἀποθνήσκοντος περὶ τῆς διαθέσεως τῶν ὑπαρχόντων του, = διαθήκη, Λυσ. Ἀποσπ. 44, Πλάτ. Νόμ. 922Β. 4) τὸ διατιθέναι τι διὰ πωλήσεως, πώλησις, Ἰσοκρ. 224Β, Στράβων 496, Πλούτ. Σόλωνι 24· πρβλ. Gronov. Ἁρποκρ. ἐν λ.· γενικῶς, οἷς δ. εὔπορος, μέσα ἄφθονα πρὸς διάθεσιν, Ἀριστ. Ρητ. 1. 12, 8. ΙΙ. (ἐκ τοῦ παθ.) ἡ διάθεσίς τινος, ἡ κατάστασις, οἷον ὑγεία, ἀσθένεια, θερμότης, ῥῖγος, ὕπνος, Ἀριστ. Κατηγ. 8. 5, π. Ζ. 5. 1, 10, κτλ.· ἐπὶ τοῦ σώματος, Ἱππ. Ἀρχ. Ἰητρ. 10· ἐπὶ τοῦ πνεύματος ἢ τῆς ψυχῆς, ἕξις καὶ δ. Πλάτ. Φιλ. 11D· φιλόσοφος τὴν δ. ὁ αὐτ. Πολ. 489Α· διακρινόμενον ἀπὸ τοῦ ἕξις, Ἀριστ. π. Ψυχ. 2. 5, 6, ἔνθα ἴδε Trendel. 2) παρὰ γραμμ., ἐπὶ τῶν διαφόρων εἰδῶν τῶν ῥημάτων, καθ’ ὅσον ἐκφράζουσι διαφόρως τὴν διάθεσιν ἤτοι κατάστασιν τοῦ ὑποκειμένου, Ἀπολλ. π. Συντάξ. 2. 210.

French (Bailly abrégé)

εως (ἡ) :
A. I. disposition, arrangement, ordonnance ; particul.
1 art de disposer la matière d’un ouvrage, d’une œuvre d’art;
2 distribution d’un avoir (par voie de testament), dispositions testamentaires;
II. droit de disposer, càd de vendre, d’aliéner, etc. ; ressources dont on dispose;
B. manière d’être disposé ; dispositions de l’âme ou de l’esprit;
C. t. de gramm. voix (active, passive, moyenne).
Étymologie: διατίθημι.

Spanish (DGE)

-εως, ἡ

• Morfología: [jón. plu. nom. διαθέσιες Hp.Morb.3.15; dór. ac. διαθέσιας Diotog.75.9]
A ref. al ser vivo
I sent. fís.
1 disposición corporal, condición natural, estado físico del organismo, constitución física ὑγραὶ ... αἵ τε φύσιες καὶ αἱ διαθέσιες τοῦ σώματος Hp.l.c., ὅσοι δ' ἂν τῶν ἀνθρώπων ἐν ταύτῃ τῇ διαθέσει ἐόντες Hp.VM 6, cf. 7, de las ostras ἀλυποτάτη Mnesith.Ath.36.9, (τῶν σπερμάτων) Mnesith.Ath.26.1, τὴν μὲν ἐξ ἀρχῆς διάθεσιν οὐχ ὕπνον el estado inicial (del ser vivo) no es el sueño Arist.GA 778^b34, διαφορὰν ἐχούσης τῆς περὶ αὐτὸ διαθέσεως teniendo respecto a eso (el sueño) una condición diferente (al resto de animales), D.S.3.27, cf. Ocell.22, πνευματώδης Mnesith.Ath.38.20, ὑγιεινή Gal.5.826, νοσώδεις διαθέσεις Gal.17(2).238
•estado de salud, estado físico συνπαραλαβὼν δημόσιον ἰατρὸν καὶ ἐπιδὼν τὴν περὶ τὸν ἄνδρα ... διάθεσιν POxy.3926.39 (III d.C.), cf. 52.13, 3729.16 (ambos IV d.C.), μαῖαν ἀπαντῆσαι καὶ σημιώσασθαι τὴν διάθεσιν αὐτῆς POxy.3620.19 (IV d.C.), ref. a un árbol ἐγγράφως προσφωνῆσαι τὴν ταύτη[ς] διάθεσιν hacer un informe escrito del estado en que éste se encuentra, POxy.53.8 (IV d.C.).
2 enfermedad, afección εἰς αἵματος ἀναγωγὴν καί τινα τοιαύτην διάθεσιν ἐμπεσών Plb.2.70.6, παρενοχληθέντα αὐτὸν ὑπὸ νευρικῆς διαθέσεως Welles, RC 65.7 (Pérgamo II a.C.), λοιμικᾶς τε διαθέσιος γενομένας IG 12(1).1032.7 (Cárpato II a.C.), καρδιακαὶ διαθέσεις Vett.Val.378.13, cf. Marcell.Emp.8.195, Cass.Fel.23
•en plu. c. gen. διαθέσεις θανάτου καὶ τραυμάτων situaciones, e.d. modalidades o tipologías de muerte y heridas D.S.17.84.
3 en la interpr. dramática δ. τοῦ σώματος καὶ τόνου φωνῆς la disposición del cuerpo y la expresión oral, e.e. la expresión corporal y oral Longin.Rh.194.
II sent. anímico
1 disposición del ánimo, talante, actitud, estado anímico ἕξις ψυχῆς καὶ δ. Pl.Phlb.11d, dif. de ἕξις en que es menos estable y duradera, Arist.Cat.8^b28, de An.417^b15, pero μόνιμος δ. equivale a ἕξις Gal.5.824, διάθεσιν καὶ κίνησιν ἔχουσα ψ[υ] χή Epicur.Fr.[34.24] 9, τὴν ἀρετὴν τοῦ ἡγεμονικοῦ τῆς ψυχῆς διάθεσίν τινα que la virtud (es) una disposición de la parte rectora del alma Chrysipp.Stoic.3.111, cf. Diotog.74.17, 23, τὸ κεφαλαῖον τῆς εὐδαιμονίας ἡ δ., ἧς ἡμεῖς κύριοι Diog.Oen.112.2, ὑβριστικὴ δ. disposición a la arrogancia Arist.Rh.1385^b31, τραχεῖα Phld.Ir.27.21, ἁμαρτωλός Phld.Lib.17.2, φιλότεκνος IG 5(1).957b (Laconia, imper.), ἐγένετο ἐν διαθέσει μανικῇ TAM 5.318.5 (II d.C.), ἀγαθή Pythag.Ep.1.2, PMasp.21re.1 (VI d.C.), odorare tamen Antoni διάθεσιν sin embargo percibes el estado de ánimo de Antonio Cic.Att.357.2, ἡ μὲν οὖν κατὰ τὰς πολιτικὰς ἀρετὰς δ. ἐν μετριοπαθείᾳ θεωρεῖται Porph.Sent.32, cf. Origenes Or.2.3
•tb. como actitud externa ψυχικὴ ἢ σωματική δ. A.D.Synt.278.10, ἀνὴρ ... ἐν τραγικῇ διάθεσει καὶ προσώπῳ Ath.198a
•en plu. οἷς ὑπάρχει ... διαθέσεις εὔποροι aquellos que son de muy variadas disposiciones, e.d. que son dados a cambiar fácilmente su talante Arist.Rh.1372^a33, ἔχοντι γὰρ τὰς διαθέσιας τοιαύτας καὶ οἱ θεοί Diotog.l.c., cf. A.Io.29.4
•en el sent. más estable de condición εἰς τὴν ἐσχάτην παραγενόμενοι διάθεσιν Plb.23.17.1, τὰ πράγματα ἐν ... τῇ βελτίστῃ διαθέσει κατασταθήσεσθαι LXX 3Ma.3.26, τῶν δὲ ἐν ἐλάσσονι [δ] ιαθέσει φανέντων BGU 1047.4.13 (II d.C.), τὴν ἐναντίαν λαμβάνειν διάθεσιν adoptar la condición contraria (a la de ser sabio), Epicur.[1] 117, τὸ δὲ ἄστυ τοῦτο Ἱερόσυλα ἀπὸ τῆς ἐκείνων διαθέσεως ὠνομᾶσθαι esa ciudad se llamó Jerusalén a causa de la condición (sacrílega) de aquéllos I.Ap.1.311.
2 buena disposición hacia, inclinación, simpatía, afecto seguido de constr. prep. κἀκείνου πρὸς ἡμᾶς δ. I.AI 15.131, τὴν τοῦ βασιλέως πρὸς ὑμᾶς διάθεσιν I.AI 16.54, πρὸς μὲν γὰρ τὰ τέκνα ... φυσικήν τινα κέκτηται διάθεσιν Fauorin.de Ex.16.43, cf. BGU 248.18 (II d.C.), A.Thom.A 117, περὶ τὸν ἐπίσκοπον Basil.Ep.227, διάθεσιν ἐσχηκυῖα πρὸς αὐτόν enamorada de éste Sch.E.Hec.886, sin rég. διὰ πολλῆς ἀγάπης καὶ διαθέσεως A.Thom.A 74, cf. 132, προσκυνῶμεν αὐτῷ ... τῇ ψυχικῇ διαθέσει A.Io.103.4
•en fórmulas de cumplimentación benignidad, afabilidad χάριν ἔχω τῇ διαθέσι σου CPR 8.28.4 (IV d.C.), cf. PAmh.145.23 (IV/V d.C.).
B Iref. a otras estructuras
1 organización, orden, distribución como sinón. de διοίκησις Antipho Soph.B 63, τῶν ξενίων σοι δ. ... ᾗ διέθεμεν Pl.Ti.27a, κόσμου Hp.Ep.18, δ. λέγεται τοῦ ἔχοντος μέρη τάξις Arist.Metaph.1022^b1, ἡ δὲ τῶν ἰδίων οἰκήσεων δ. Arist.Pol.1330^b22, ἡ δ. τοῦ ἄστεως la distribución (topográfica) de la ciudad Aen.Tact.1.1, τῶν τόπων Plb.10.11.1, cf. Ptol.Geog.1.15.1, χορηγιῶν δ. planificación de provisiones Plb.1.71.6, τῶν πραγμάτων Plb.9.22.7, ὃν τρόπον ἔχουσι τὴν ὅλην διάθεσιν τοῦ βίου de qué manera tienen organizado el conjunto de su vida D.S.3.21
•c. πρός y ac. disposición de algo en rel. a otra cosa, relación ὅταν ἐν ... διαθέσει πρὸς ἄλληλα γένηται cuando se ponen en relación unas cosas con otras Thphr.Ign.4
•en mús. ἡ τῶν τετραχόρδων δ. la disposición del tetracordio, e.e. su organización interna Aristid.Quint.8.12
•en astrol. ref. a la disposición de los astros en rel. c. el nacimiento τῶν ζωνῶν Vett.Val.25.19, cf. Procl.in Cra.10.
2 organización, sistema político πολιτείας δ. sistema político, constitución Pl.Lg.710b, cf. R.597e, τίνα πολιτείαν θετέον καὶ ποίαν διάθεσιν πόλεως ἀρίστην Arist.Pol.1324^a17
•estado, situación polít. τὰς τε πόλεις εἰς εἰρήνην καὶ τὴμ βασιλείαν εἰς τὴν ἀρχαίαν διάθεσιν κατέστησεν IIl.32.11, cf. 14 (III a.C.), συναύξειν τὸ πολίτευμα καὶ εἰς βελτίονα διάθεσιν ἀγαγεῖν IIasos 4.10 (II a.C.), cf. Didyma 493.16 (III a.C.).
3 ref. a la obra poética, retórica, la narración o la expresión del pensamiento estructuración, composición elaborada, buena disposición τῶν ἐπῶν Phryn.Com.58, ᾠδῆς Eup.326.1, τῇ διαθέσει ἐχρήσατο ἐπὶ γνώμης ἢ διανοίας Antipho Soph.B 24a, μετ' αὐξήσεως καὶ διαθέσεως ἐξηγήσατο narró con énfasis y elaboración retórica Plb.2.61.1, προφορὰ καὶ δ. τῶν λεγομένων Plu.Dem.7, εὖ πεπλεγμένη δ. μυθολογίας Plu.2.16b, (ὁ Δημοσθένης) ταῖς δὲ διαθέσεσιν ἐξακριβῶν τὰς πιθανότητας Luc.Dem.Enc.14, ref. a la formalización subsiguiente a la εὕρεσις Pl.Phdr.236a, o a la ἱστορία Plb.34.4.1
•exposición de temas equivalente a la obra narrativa de los hist. ἐξετάσαντες οὖν τὰς ἑκάστου τούτων διαθέσεις tras haber examinado las narraciones de cada uno de éstos D.S.1.3, cf. I.BI 1.9
•tb. en lit. trama de un argumento διαθέσεις ... ἐνδημιουργοῦσαι φάσματα καὶ εἴδωλα tramas que hacen intervenir fantasmas y apariciones Plu.2.17b.
4 en símiles, representaciones pictóricas, escultóricas, etc. composición temática, disposición de los temas, o simpl. tema ταῖς πόλεσι πρὸς τοὺς ἀληθινοὺς φιλοσόφους τὴν διάθεσιν ἔοικεν (εἰκών) (símil) que representa en su composición temática a las ciudades con relación a los verdaderos filósofos Pl.R.489a, ὁ ζωγράφος ἐποίησεν ἐμφαντικῶς τῇ διαθέσει τὴν μάχην ἔχουσαν Plu.Arat.32, ἐφαπτίδες ... ἔχουσαι ... ἐνυφασμένας ... μυθικὰς διαθέσεις Ath.196f, cf. 201f, 210b, Plu.Brut.23
•de donde descripción ἔστι δὲ μῦθος καὶ ἡ δ. es la historia y la descripción (de las estatuas que hay en Nauplio), Hero Aut.20.2
•descripción geográfica ἡ τῆς οἰκουμένης δ. Ptol.Geog.1.18.2, cf. Str.1.1.16.
5 arq. disposición, distribución, colocación de los diferentes elementos de una obra arquitectónica ordenados entre sí τὸ δ' ᾨδεῖον, τῇ μὲν ἐντὸς διαθέσει el Odeón en cuanto a la distribución interna ... Plu.Per.13, cf. Vitr.1.2.1, ἡ δ. τοῦ κατασκευάσματος AB 450.16
•de ahí plano de una obra arquitectónica ἐποιήσατο ... τοῦ ἱεροῦ καὶ τοῦ ναοῦ τὴν διάθεσιν I.BI 1.25
•montaje de ciertos adornos ὑπὸ δὲ τὸν στέφανον ὁμοίως ἡ τῶν ὠῶν δ. πεποίητο I.AI 12.69
•ἐν διαθέσει c. gen. formando un todo, haciendo cuerpo con οἰκ(ία) ἐπιγώνιος ἐν διαθέσει πύργου PBerl.Borkowski 10.8 (III/IV d.C.), ἐν διαθέσει οἰκ(ιῶν) β̅ PBerl.Borkowski 9.24 (III/IV d.C.), ἐν διαθέσει δυὸ τόπ(ων) PBerl.Borkowski 4.23 (III/IV d.C.).
II usos esp.
1 econ. distribución, venta τῶν περιόντων Isoc.11.14, τῶν ἁρπαζομένων Str.11.2.12, δ. πρὸς ξένους ἐλαίου Plu.Sol.24, cf. 2, παρεῖχεν ἀγορὰν καὶ διάθεσιν πᾶσι τοῖς πολίταις Plu.2.297f
•en pap. venta al por menor esp. de aceite ὅσον δ' ἂν ἔλαιον ὑποκηρύξωμεν λήψεσθαι ἐξ ἑκάστου νομοῦ εἰς τὰς ἐν Ἀλεξανδρείᾳ διαθέσεις PRev.Laws 53.19 (III a.C.), οἱ ἐλαιοκάπηλοι οἱ τὴν διάθεσιν ἐξειληφότες PRyl.562.19 (III a.C.), cf. PLille 9.3, PTeb.38.10, 1094.2 (ambos II a.C.).
2 jur. testamento δ. τοῦ τετελευτηκότος ... ἣν ἐκεῖνος διέθετο Lys.Fr.28, cf. Pl.Lg.922b.
3 gram. diátesis, en el verbo voz ἐνεργητικὴ καὶ παθητικὴ δ. A.D.Synt.210.21, διαθέσεις εἰσὶ τρεῖς D.T.638.8, en el n. ref. a la semántica, sent. act. o pas. τοῦ ὀνόματος διαθέσεις εἰσὶ δύο D.T.637.29, tb. como sent. tr. de un verb. διαβατική A.D.Synt.43.18, o incluso ref. a la noción de tiempo verbal χρονική A.D.Synt.251.1.

Greek Monotonic

διάθεσις: -εως, ἡ (διατίθημι),·
I. 1. διάταξη, τακτοποίηση, τοποθέτηση, σε Πλάτ.·
2. σύνθεση σ' ένα έργο τέχνης, αντίθ. προς το εὕρεσις, στον ίδ.
3. διάθεση κάποιου πράγματος μέσω πώλησης, έκθεση για πώληση, εκποίηση, σε Πλούτ.
II. κατάσταση, ψυχική διάθεση ενός ανθρώπου, σε Πλάτ.