Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

exsupero: Difference between revisions

From LSJ

Λύπης ἰατρός ἐστιν ἀνθρώποις λόγος – For men reason is a healer of grief – Für Menschen ist der Trauer Arzt allein das WortMaeroris unica medicina oratio.

Menander, Sententiae, 452
m (Text replacement - "(?s)({{Lewis.*?}}\n)({{.*}}\n)({{LaEn.*?}}$)" to "$3 $1$2")
m (Text replacement - "post-class" to "post-class")
Line 3: Line 3:
}}
}}
{{Lewis
{{Lewis
|lshtext=<b>ex-sŭpĕro</b>: (exup-), āvi, ātum (<br /><b>I</b> gen. plur. [[part]]. sync. exsuperantum, Varr. L. L. 7, § 18 Müll.), 1, v. n. and a. ([[mostly]] [[poet]]. and in [[post]]-Aug. [[prose]]).<br /><b>I</b> Neutr., to [[mount]] up, [[appear]] [[above]] ([[very]] [[rare]]).<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Lit.: exsuperant flammae; furit [[aestus]] ad auras, Verg. A. 2, 759.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop., to [[get]] the [[upper]] [[hand]], to [[overcome]], [[prevail]], [[excel]]: sol et [[vapor]] [[omnis]], Lucr. 5, 385: [[arma]] capessant, Et si non poterunt exsuperare, cadant, Ov. F. 6, 372: [[praesens]] [[dolor]], Lucr. 6, 1277: [[quantum]] [[ipse]] feroci Virtute exsuperas, Verg. A. 12, 20: [[Hannibal]] [[exsuperans]] [[astu]], Sil. 1, 57.—<br /><b>II</b> Act., to [[project]] or [[tower]] [[above]] [[any]] [[thing]], to [[surmount]], [[rise]] [[above]], [[exceed]].<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Lit.: vites exsuperant ulmos, Plin. 14, 1, 3, § 12: exsuperat jugum, passes [[over]], Verg. A. 11, 905: clivum, Sen. Ep. 31: amnem, Plin. 6, 17, 21, § 62: [[Nilus]] exsuperavit [[sedecim]] cubita, id. 18, 18, 47, § 168; cf.: binas libras ponderis, id. 9, 17, 30, § 64.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To [[surpass]], [[exceed]]: [[quis]] [[homo]] te exsuperavit [[usquam]] gentium impudentiā? Poët. ap. Cic. Tusc. 4, 36, 77: omnes Tarquinios superbiā, Liv. 3, 11, 13: [[genus]] [[morum]] nobilitate, Ov. Tr. 4, 4, 2: aliquid latitudine, Plin. 2, 11, 8, § 50: laudes alicujus, Liv. 28, 43, 7: cuncta [[exsuperans]] patrimonia [[census]], Juv. 10, 13: tu [[vero]], [[pater]], vive et me [[quoque]] exsupera, [[survive]], [[outlive]], Val. Max. 5, 9 fin.: aestatem, to [[outlast]], Plin. 14, 2, 4, § 33.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To be [[too]] [[much]] for, to [[overpower]], [[overcome]]: id summum exsuperat Jovem, Poët. in Cic. Div. 2, 10, 25: [[materia]] [[vires]] exsuperante meas, Ov. Tr. 1, 5, 56: caecum [[consilium]], Verg. A. 7, 591: [[multitudo]] Gallorum, sensum omnem [[talis]] damni [[exsuperans]], Liv. 7, 24, 2.—Hence, exsŭpĕrans (exup-), antis, P. a. (acc. to I. B.), [[surpassing]], [[excellent]], [[supreme]] ([[post]]-[[class]].): [[mulier]] exsuperanti [[forma]], Gell. 6, 8, 3.—Comp.: [[uter]] esset exsuperantior, certabatur, Gell. 14, 3, 11.—Sup., App. Dogm. Plat. 1, p. 8.
|lshtext=<b>ex-sŭpĕro</b>: (exup-), āvi, ātum (<br /><b>I</b> gen. plur. [[part]]. sync. exsuperantum, Varr. L. L. 7, § 18 Müll.), 1, v. n. and a. ([[mostly]] [[poet]]. and in [[post]]-Aug. [[prose]]).<br /><b>I</b> Neutr., to [[mount]] up, [[appear]] [[above]] ([[very]] [[rare]]).<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Lit.: exsuperant flammae; furit [[aestus]] ad auras, Verg. A. 2, 759.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop., to [[get]] the [[upper]] [[hand]], to [[overcome]], [[prevail]], [[excel]]: sol et [[vapor]] [[omnis]], Lucr. 5, 385: [[arma]] capessant, Et si non poterunt exsuperare, cadant, Ov. F. 6, 372: [[praesens]] [[dolor]], Lucr. 6, 1277: [[quantum]] [[ipse]] feroci Virtute exsuperas, Verg. A. 12, 20: [[Hannibal]] [[exsuperans]] [[astu]], Sil. 1, 57.—<br /><b>II</b> Act., to [[project]] or [[tower]] [[above]] [[any]] [[thing]], to [[surmount]], [[rise]] [[above]], [[exceed]].<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Lit.: vites exsuperant ulmos, Plin. 14, 1, 3, § 12: exsuperat jugum, passes [[over]], Verg. A. 11, 905: clivum, Sen. Ep. 31: amnem, Plin. 6, 17, 21, § 62: [[Nilus]] exsuperavit [[sedecim]] cubita, id. 18, 18, 47, § 168; cf.: binas libras ponderis, id. 9, 17, 30, § 64.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Trop.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To [[surpass]], [[exceed]]: [[quis]] [[homo]] te exsuperavit [[usquam]] gentium impudentiā? Poët. ap. Cic. Tusc. 4, 36, 77: omnes Tarquinios superbiā, Liv. 3, 11, 13: [[genus]] [[morum]] nobilitate, Ov. Tr. 4, 4, 2: aliquid latitudine, Plin. 2, 11, 8, § 50: laudes alicujus, Liv. 28, 43, 7: cuncta [[exsuperans]] patrimonia [[census]], Juv. 10, 13: tu [[vero]], [[pater]], vive et me [[quoque]] exsupera, [[survive]], [[outlive]], Val. Max. 5, 9 fin.: aestatem, to [[outlast]], Plin. 14, 2, 4, § 33.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To be [[too]] [[much]] for, to [[overpower]], [[overcome]]: id summum exsuperat Jovem, Poët. in Cic. Div. 2, 10, 25: [[materia]] [[vires]] exsuperante meas, Ov. Tr. 1, 5, 56: caecum [[consilium]], Verg. A. 7, 591: [[multitudo]] Gallorum, sensum omnem [[talis]] damni [[exsuperans]], Liv. 7, 24, 2.—Hence, exsŭpĕrans (exup-), antis, P. a. (acc. to I. B.), [[surpassing]], [[excellent]], [[supreme]] (post-class.): [[mulier]] exsuperanti [[forma]], Gell. 6, 8, 3.—Comp.: [[uter]] esset exsuperantior, certabatur, Gell. 14, 3, 11.—Sup., App. Dogm. Plat. 1, p. 8.
}}
}}
{{Gaffiot
{{Gaffiot

Revision as of 13:51, 13 February 2024

Latin > English

exsupero exsuperare, exsuperavi, exsuperatus V :: excel; overtop; surpass; overpower

Latin > English (Lewis & Short)

ex-sŭpĕro: (exup-), āvi, ātum (
I gen. plur. part. sync. exsuperantum, Varr. L. L. 7, § 18 Müll.), 1, v. n. and a. (mostly poet. and in post-Aug. prose).
I Neutr., to mount up, appear above (very rare).
   A Lit.: exsuperant flammae; furit aestus ad auras, Verg. A. 2, 759.—
   B Trop., to get the upper hand, to overcome, prevail, excel: sol et vapor omnis, Lucr. 5, 385: arma capessant, Et si non poterunt exsuperare, cadant, Ov. F. 6, 372: praesens dolor, Lucr. 6, 1277: quantum ipse feroci Virtute exsuperas, Verg. A. 12, 20: Hannibal exsuperans astu, Sil. 1, 57.—
II Act., to project or tower above any thing, to surmount, rise above, exceed.
   A Lit.: vites exsuperant ulmos, Plin. 14, 1, 3, § 12: exsuperat jugum, passes over, Verg. A. 11, 905: clivum, Sen. Ep. 31: amnem, Plin. 6, 17, 21, § 62: Nilus exsuperavit sedecim cubita, id. 18, 18, 47, § 168; cf.: binas libras ponderis, id. 9, 17, 30, § 64.—
   B Trop.
   1    To surpass, exceed: quis homo te exsuperavit usquam gentium impudentiā? Poët. ap. Cic. Tusc. 4, 36, 77: omnes Tarquinios superbiā, Liv. 3, 11, 13: genus morum nobilitate, Ov. Tr. 4, 4, 2: aliquid latitudine, Plin. 2, 11, 8, § 50: laudes alicujus, Liv. 28, 43, 7: cuncta exsuperans patrimonia census, Juv. 10, 13: tu vero, pater, vive et me quoque exsupera, survive, outlive, Val. Max. 5, 9 fin.: aestatem, to outlast, Plin. 14, 2, 4, § 33.—
   2    To be too much for, to overpower, overcome: id summum exsuperat Jovem, Poët. in Cic. Div. 2, 10, 25: materia vires exsuperante meas, Ov. Tr. 1, 5, 56: caecum consilium, Verg. A. 7, 591: multitudo Gallorum, sensum omnem talis damni exsuperans, Liv. 7, 24, 2.—Hence, exsŭpĕrans (exup-), antis, P. a. (acc. to I. B.), surpassing, excellent, supreme (post-class.): mulier exsuperanti forma, Gell. 6, 8, 3.—Comp.: uter esset exsuperantior, certabatur, Gell. 14, 3, 11.—Sup., App. Dogm. Plat. 1, p. 8.

Latin > French (Gaffiot 2016)

exsŭpĕrō¹¹ (exŭ-), āvī, ātum, āre,
1 intr., s’élever, apparaître au-dessus : Virg. En. 2, 759 || prévaloir, l’emporter : Lucr. 5, 384 ; Virg. En. 12, 20 ; Ov. F. 6, 372
2 tr., surpasser, dépasser, surmonter : Plin. 14, 12 ; jugum Virg. En. 11, 905, franchir une hauteur || [fig.] : aliquem superbia Liv. 3, 11, 13, surpasser qqn en orgueil ; æstatem Plin. 14, 33, se conserver au-delà de l’été || aliquem Val. Max. 5, 9, fin, survivre à qqn || vires Ov. Tr. 1, 5, 56, dépasser les forces || multitudo Gallorum sensum omnem talis damni exsuperans Liv. 7, 24, 2, les Gaulois par leur nombre étant absolument insensibles à une telle perte.

Latin > German (Georges)

ex-supero (exupero), āvī, ātum, āre, I) intr.: A) eig.: 1) v. Atem = sich emporringen, aegris faucibus exsuperat halitus, Pers. 3, 88. – 2) v. Feuer = hoch hinausschlagen, hoch aufschlagen, exsuperant flammae, Verg. Aen. 2, 759. – B) übtr.: 1) durch eine Eigenschaft über etw. hervorragen, sich erheben, quantum feroci virtute exsuperas, Verg.: violentia Turni exsuperat magis, Verg. – 2) im Kampfe die Oberhand behalten, obsiegen, si non poterunt exsuperare, cadant, Ov.: cum sol et vapor exsuperarint, Lucr.: cum copia umoris exsuperat, Sen. – II) tr. über etw. hinausgehen, d.i. A) eig.: 1) einen Ort übersteigen, passieren, clivum, Sen.: iugum, Verg.: amnem, Plin.: an iam omnes angustiae exsuperatae? Liv. – 2) etw. überragen, über etw. hervorragen, angues exsuperant undas, Verg.: vites exsuperant ulmos, Plin. – 3) ein Maß der Größe nach übersteigen, Nilus exsuperavit sedecim cubita, Plin.: mulli binas libras ponderis raro admodum exsuperant, Plin.: sol montem Idam exoriens exsuperat latitudine, Plin.: summam pecuniae nullius ne horum quidem magnificentiae operum fundamenta non exsuperaturam, die Kosten der Grundlegung eines jeden Prachtbaues, selbst der Jetztzeit, übersteigen würde, Liv. 1, 55, 8. – 4) jmd. der Zeit nach überleben, tu vero, pater, vive, et me quoque exsupera, Val. Max. 5, 9, 4. – u. eine Zeit selbst überdauern, vitis vino, quod genuit, aestatem non exsuperans, Plin. 14, 33. – B) übtr.: 1) übersteigen, a) dem Maße, der Größe nach übersteigen, überwiegen, v. Pers., fructus sumptibus exsuperat, Catull. – v. Lebl., magnitudo sceleris omnium ingenia exsuperat, übersteigt alles Denken, Sall.: multitudo Gallorum omnem sensum talis damni exsuperans, Liv.: reditum impendia exsuperant, Plin.: materia vires exsuperans meas, Ov. – b) der Eigenschaft nach übertreffen, alqm impudentiā, Enn. fr. scen. 222: omnes Tarquinios superbiā, Liv.: alcis laudes non assequi solum velle, sed etiam exsuperare, Liv. – 2) überwinden, bewältigen, consilium caecum, Verg.: quod fore paratum est, id summum exsuperat Iovem, übersteigt selbst Jupiters Macht, Cic. poët.