πιθανός

English (LSJ)

ή, όν, (πείθω) of persons,

   A persuasive, plausible, esp. of popular speakers, πιθανώτατος τοῖς πολλοῖς Th.6.35 ; τῷ δήμῳ παρὰ πολὺ . . -ώτατος, of Cleon, Id.3.36, cf. 4.21; ἐν ὄχλῳ π. Pl.Grg.458e; -ώτατος πάντων ἀνθρώπων D.37.48; -ώτεροι οἱ ἀπαίδευτοι τῶν πεπαιδευμένων ἐν τοῖς ὄχλοις Arist.Rh.1395b27; -ώτατοι οἱ ἐν τοῖς πάθεσιν Id.Po.1455a30; π. καὶ πανοῦργος Plu.2.26a; π. συνταγματάρχης Luc. Bacch.2 : c. inf., -ώτατοι λέγειν Pl.Grg.479c; π. περιβαλεῖν τινα κακῷ apt at... E.Or.906; πιθανώτατος στρατηγῆσαί τε καὶ προσαγαγέσθαι App.Hisp.15, etc.: with a Prep., π. ἐς στρατηγίαν, ἐς ἐνέδρας, Id.Mith.51, Pun.108, etc.    2 of arguments, plausible, Ar.Th.464 (lyr.); λέγων πιθανώτατ' Id.Eq.629; λόγος, φωναὶ π., Pl.Phd.88d, R. 568c; λόγοι θαυμασίως ὡς π. D.35.16; τὸ περὶ λόγους π., = πιθανότης, Pl.Tht.178e : freq. in Arist.Rh., as 1356b26, 1403b20; μόνον ἐφρόντισαν τοῦ π. τοῦ πρὸς αὑτούς Id.Metaph.1000a10.    3 of manners, winning, plausible, τὸ -ώτατον ἦθος X.Mem.3.10.3; τὸ π. ἰσχὺν τῆς ἀληθείας ἔχει μείζω Men.622 codd. Stob.; οὐ π. ἔσχεν ὄχλῳ τὸ ἦθος Plu.Phoc.3.    4 of reports, etc., plausible, specious, credible, λόγος πιθανώτατος Hdt.1.214, cf. 2.123; π. τινί Pl.Lg.677a: c. inf., πιστεύεσθαι πιθανά ib.782d; πιθανόν [ἐστι] c. inf., it is probable that... Arist. Top.151a29.    5 of works of art, producing illusion, true to nature, X.Mem.3.10.7 (Comp.).    II Pass., easy to persuade, credulous, A. Ag.485 (lyr.), Pl.Grg.493a.    2 obedient, docile, X.Cyr.2.2.10, Oec. 13.9 (Comp.).    III Adv. -νῶς persuasively, plausibly, Ar.Th.268, Pl.Phdr.269c, al. : Comp. -ώτερον Id.Phd.63b, Grg.456c, Arist.EN 1096b5.

German (Pape)

[Seite 613] 1) Act., leicht überzeugend, überredend, mit Ueberredungsgabe ausgestattet, vgl. Mein. Men. p. 222. 575; von Sachen, bes. Worten und Beweisgründen, die Wahrscheinlichkeit für sich habend, leicht zu glauben, auch von Personen, glaubhaft, glaubwürdig; οὐδ' ἀσύνετ' ἀλλὰ πιθανὰ πάντα, Ar. Thesm. 463; Her. 2, 123; τοῖς πολλοῖς, Thuc. 6, 35; λόγος, Plat. Phaed. 88 d; τὸ περὶ τῆς χώρας ἡμῶν πιθανὸν καὶ ἀληθὲς ἐλέγετο, Critia. 110 d; ταῦτα πιθανὸν λόγον ἔχει τινά, Legg. VII, 791 b, u. öfter; ὅπως ἂν ὦσιν ὡς πιθανώτατοι λέγειν, Gorg. 479 c; u. adv., πιθανῶς λέγειν, Phaedr. 269 c; πιθανώτερον ἀπολογήσασθαι, Phaed. 63 b; Folgde. – 2; Pass., leicht zu überzeugen, zu überreden, leichtgläubig, Aesch. Ag. 472; dah. folgsam, Xen. Cyr. 2, 2, 10 u. Sp.

Greek (Liddell-Scott)

πῐθᾰνός: -ή, -όν, (√ΠΙΘ, πείθω) ὁ εἰς πειθὼ ἢ κατάπεισιν τείνων· ἑπομένως, 1) ἐπὶ προσώπων, πειστικός, ἔχων τὴν δύναμιν νὰ πείθῃ, καταπειστικός, μάλιστα ἐπὶ ῥητόρων δημοσίᾳ ἀγορευόντων, π. τοῖς πολλοῖς Θουκ. 6. 35· τῷ δήμῳ παρὰ πολύ... πιθανώτατος, ἐπὶ τοῦ Κλέωνος, ὁ αὐτ. 3. 36, πρβλ. 4. 21· π. ἐν ὄχλῳ Πλάτ. Γοργ. 458Ε· πιθανώτατος πάντων ἀνθρώπων Δημ. 980. 23· τοῦτο γὰρ αἴτιον καὶ τοῦ πιθανωτέρους εἶναι τοὺς ἀπαιδεύτους τῶν πεπαιδευμένων ἐν τοῖς ὄχλοις Ἀριστ. Ρητορ. 2. 22, 3· πιθανώτατοι οἱ ἐν τοῖς πάθεσιν ὁ αὐτ. ἐν Ποιητ. 17. 3· ― πιθαν. καὶ πανοῦργος Πλούτ. 2. 26Α, κτλ.· ― μετ’ ἀπαρεμ., πιθανώτατος λέγειν Πλάτ. Γοργ. 479C· π. περιβαλεῖν τινα κακῷ, ἱκανὸς εἰς..., Εὐρ. Ὀρ. 906· πιθανώτατος στρατηγῆσαί τε καὶ προσαγαγέσθαι Ἱππ. 15, κτλ.· μετὰ προθ., π. ἐς στρατηγίαν ὁ αὐτ. ἐν Μιθρ. 51, πρβλ. Καρχηδ. 108, κτλ. 2) ἐπὶ λογικῶν ἐπιχειρημάτων, Ἀριστοφ. Θεσμ. 464· λέγειν πιθανώτατ’ ὁ αὐτ. ἐν Ἱππ. 629· λόγος, φωναὶ π. Πλάτ. Φαίδων 88D, κτλ.· λόγοι θαυμασίως ὡς π. Δημ. 928. 14· τὸ περὶ τοὺς λόγους π. = πιθανότης, Πλάτ. Θεαίτ. 178Ε··συχν. παρ’ Ἀριστ. Ρητορ., ὡς 1. 2. 10., 2. 18. 1· μόνον ἐφρόντισαν τοῦ π. τοῦ πρὸς αὐτοὺς ὁ αὐτ. Μετὰ τὰ Φυτ. 2. 4, 12, κτλ. 3) ἐπὶ τρόπων, καταπειστικός, ἑλκυστικός, Ξεν. Ἀπομν. 3. 16, 3· τὸ π. ἰσχὺν τῆς ἀληθείας ἔχει μείζω Μένανδρ. ἐν Ἀδήλ. 78· οὐ π. ἔσχεν τὸ ἦθος Πλουτ. Φωκ. 3. 4) ἐπὶ φημῶν καὶ τῶν τοιούτων, πιστευτός, Ἡρόδ. 4. 214., 2. 123· π. τινι Πλάτ. Νόμ. 677Α· μετ’ ἀπαρ., πιστεύεσθαι πιθανὰ αὐτόθι 782D· ― πιθανόν [ἐστι], μετ’ ἀπαρ., εἶναι πιθανὸν ὅτι, Ἀριστ. Τοπ. 6. 14, 2. 5) ἐπὶ ἔργων τέχνης ἀπατῶν διὰ τὴν πιστότητα τῆς παραστάσεως, φυσικός, Ξεν. Ἀπομν. 3. 10, 7. ΙΙ. Παθ. ὁ εὐκόλως πειθόμενος, εὔπιστος, Αἰσχύλ. Ἀγ. 485, πρβλ. Heind. εἰς Πλάτ. Παρμ. 133Β. 2) εὐπειθής, ὑπήκοος, Ξεν. Κύρ. 2. 2, 16· π. λόγῳ ὁ αὐτ. ἐν Οἰκ. 13, 9. ΙΙΙ. Ἐπίρρ. -νῶς, μετὰ πειστικότητος, Ἀριστοφ. Θεσμ. 268, Πλάτ. Φαῖδρ. 269C, κ. ἀλλ. συγκρ. -ώτερον, ὁ αὐτ. ἐν Φαίδωνι 63Β, Γοργ. 456C. ― Ἴδε Κόντου Γλωσσ. Παρατηρ. σ. 108.

French (Bailly abrégé)

ή, όν :
I. capable de persuader, persuasif :
1 en parl. de pers. τινι qui trouve créance auprès de qqn ; avec un inf., pour faire qch ; en parl. du caractère qui prévient en sa faveur, qui plaît ; en mauv. part insinuant, captieux;
2 en parl. de choses croyable, vraisemblable ; en parl. d’œuvres d’art qui fait croire à la réalité, qui imite au naturel;
II. qui est ou peut être persuadé :
1 crédule;
2 obéissant, docile;
Cp. πιθανώτερος, Sp. πιθανώτατος.
Étymologie: πείθω.

Greek Monolingual

-ή, -ό / πιθανός, -ή, -όν, ΝΑ
1. (για λογικά επιχειρήματα) αυτός που πείθει, πειστικός («σφόδρα πιθανὸς ὤν, ὅv ὁ Σωκράτης ἔλεγε λόγον» Πλάτ.)
2. (για λόγους, γνώμες, απόψεις) αληθοφανής, όχι βέβαιος αλλά που παρουσιάζεται ως πιστευτός, ευλογοφανής, ενδεχόμενος (α. «πιθανή ερμηνεία» β. «πάνυ πιθανὸν τὸ τοιοῡτον», Πλάτ.)
3. το ουδ. ως ουσ. το πιθανόν
α) η πειστικότητα
β) η πιθανότητα («τὸ πιθανὸν ἰσχὺν ἔχει τῆς ἀληθείας μείζω», Μέν.)
4. φρ. «είναι πιθανό», «πιθανόν ἐστι» — φαίνεται πιστευτό, ενδέχεται, ίσως να... («είναι πιθανό να ταξιδέψω»)
νεοελλ.
φρ. «πιθανή κρίση» ή «πιθανή πρόταση» — κρίση αβέβαιη, που η αντίθετή της δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αδύνατη ή αντιφατική, δηλαδή στην οποία οι λόγοι υπέρ της παραδοχής της είναι περισσότεροι από τους αντίθετους, σε αντιδιαστολή προς τις περιπτώσεις που συμβαίνει το αντίθετο, οπότε η κρίση χαρακτηρίζεται ως απίθανη, ή που οι λόγοι είναι ίσοι και ασθενείς, οπότε χαρακτηρίζεται ως αμφίβολη ή προβληματική κρίση
αρχ.
1. (για πρόσ. και ιδίως για ρήτορες) αυτός που μπορεί να πείθει, να γίνεται πιστευτός («[ὁ Κλέων] τῷ δήμῳ παρὰ πολὺ πιθανώτατος», Θουκ.)
2. (με απρμφ.) αξιόπιστος ως προς κάτι («πιθανώτατος στρατηγῆσαι», Ευρ.)
3. (για έργα τέχνης) αυτός που μπορεί να πιστευθεί ως πραγματικός, που μοιάζει, ο παραπλήσιος («ὁμοιότερα τοῑς ἀληθινοῑς καὶ πιθανώτερα ποιεῑς φαίνεσθαι», Ξεν.)
4. αυτός που πείθεται εύκολα, ο ευκολόπιστος («πιθανὸς ἄγαν ὁ θῆλυς ὅρος», Αισχύλ.)
5. ευπειθής, υπάκουος («πιθανοί δ' οὕτως εἰσί τινες, ὥστε πρὶν εἰδέναι τὸ προσταττόμενον πρότερον πείθονται», Ξεν.)
6. φρ. «πιθανὸν ἦθος» — αυτό που πιστεύεται ως ορθό, που επιδοκιμάζεται, που επικροτείται («οὗτος οὐ πιθανὸν ἔσχεν ουδὲ προσφιλὲς ὄχλῳ τὸ ἦθος», Πλούτ.).
επίρρ...
πιθανώς / πιθανῶς ΝΑ
νεοελλ.
με τρόπο πιθανό, αληθοφανή, ενδεχόμενο, με πιθανότητα, ενδεχομένως, ίσως («πιθανώς να προαχθεί»)
αρχ.
πειστικά, με πειθώ, με τρόπο που πείθει («τὸ δ' ἕκαστα τούτων πιθανῶς λέγειν», Πλάτ.).
[ΕΤΥΜΟΛ. < θ. πιθ- του πείθω + κατάλ. -ανός (πρβλ. ικ-ανός, λιχ-ανός, τραγ-ανός)].