ἐλευθέριος

English (LSJ)

ον, also α, ον X.Smp.8.16:—

   A speaking or acting like a freeman, free-spirited, ἐ. καὶ δημωφελής Democr.282, etc.; ἀνδρεῖοι καὶ ἐ. Pl.Lg.635d; opp. δουλοπρεπής, X.Mem.2.8.4 (Comp.); of certain animals, as the lion, ἐ. καὶ ἀνδρεῖα καὶ εὐγενῆ Arist.HA488b16.    b esp.freely giving, bountiful, ἐ. εἰς χρήματα X. Smp.4.15 (Comp.), cf. Arist.EN1120a8, etc.    2 of pursuits, etc., fit for a freeman, liberal, πτηνῶν θήρας . . ἔρως οὐ σφόδρα ἐ. Pl.Lg.823e, cf.Grg.485b; ἐπιστήμη Id.Ax.369b (Sup.); τέχναι Plu.2.122d; βίος Men 408(dub.); διαγωγή Arist.Pol.1339b5; παιδεία ib.1338a32; πρᾶξις, ἔργα, ib.1263b12, Oec.1344a28; ἡδοναὶ -ώταται, κινήσεις -ώτεραι, Id.EN1118b4, Pol.1340b10; τὸ ἐ.,= ἐλευθεριότης, X.Mem.3.10.5 : prov., ὕδωρ πίοιμι ἐ., i.e. may I become free, because slaves set free at Argos were then first allowed to drink of the spring Κυνάδρα, Antiph. 25.    3 of appearance, frank, noble, εὐπρεπής τε ἰδεῖν καὶ ἐ. X.Mem. 2.1.22, cf. Lac.11.3 (Comp.); ἵππος Id.Eq.10.17.    II Adv. -ίως, ζῆν Arist.Pol.1326b31; τεθραμμένους Isoc.4.49, 7.43 (prob.): Comp. -ιώτερον, ζῆν X.Mem.1.6.3: Sup. -ιώτατα ib.4.8.1.    III Ζεὺς Ἐ. Zeus the Deliverer, Pi.O.12.1, Simon.140.4, Hdt.3.142, etc.    IV Ἐ., ὁ (sc. μήν),= Ἐλευθεριών, SIG1044.26.

German (Pape)

[Seite 795] ον, auch fem. ἐλευθερία, Xen. Conv. 8, 16, was dem Freien ziemt, Einer der wie ein Freier denkt, spricht u. handelt, freisinnig, edel; καὶ χαρίεν Plat. Gorg. 485 b; πτηνῶν θήρας ἔρως οὐ σφόδρα ἐλευθέριος Legg. VII, 823 e; Ggstz δουλοπρεπής, Xen. Hem. 2, 8, 4; vom Körper, von edler Haltung, edlem Ansehen, ἐλευθεριωτέρους καὶ γοργοτέρους φαίνεσθαι Lac. 11, 3. 12, 5; von Pferden, Equ. 10, 17, von Löwen, Arist. H. A. 1, 1. Bes. freigebig, gern mittheilend, nicht ängstlich auf Gelderwerb u. Sparen bedacht; Arist. Nic. eth. 4, 1; εἰς χρήματα Xen. Conv. 4, 15, s. ἐλευθεριότης; – ἡ ἐλευθεριωτάτη ἐπιστήμη Plat. Ax. 369 b, wie ἐλ. διατριβαί, studia liberalia, Plut. Rom. 6 u. öfter bei Sp. – Ζεὺς ἐλ., der Befreier, Pind. Ol. 13, 1; Thuc. 2, 71 u. A.; Ἥλιος, Paus. 2, 31, 5. S. ἐλευθέρια. – Ὕδωρ, Antiphan. bei Ath. III, 123 b, nach VLL. aus einer Quelle Kynadra in Argos. – Adv. ἐλευθερίως, Xen. Mem. 2, 7, 4 u. A.

Greek (Liddell-Scott)

ἐλευθέριος: -ον, ὡσαύτως α, ον, Ξεν. Συμπ. 8. 16: ― ὁ ὁμιλῶν ἢ πράττων ὡς ἄνθρωπος ἐλεύθερος, ὁ ἐλευθεριάζων τοὺς τρόπους· ἔχει δὲ ἡ λέξις σχέσιν πρὸς τὸ ἐλεύθερος, ὡς τὸ Λατ. liberalis πρὸς τὸ liber, Πλάτ. Γοργ. 485Β, κ. ἀλλ.· ἀνδρεῖοι καὶ ἐλ. ὁ αὐτ. Νόμ. 635C· ἀντίθετον τῷ δουλοπρεπής, Ξεν. Ἀπομν. 2. 8, 4· περί τινων ζῴων οἷον τοῦ λέοντος, ἐλ. καὶ ἀνδρεῖα καὶ εὐγενῆ Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 1. 1, 321. β) κυρίως ὁ ἐλευθέρως δίδων, γενναιόδωρος, ἐλ. εἰς χρήματα Ξεν. Συμπ. 4. 15, πρβλ. Ἀριστ. Ἠθ. Ν. 4. 1, 1. 2) ἐπὶ διατριβῆς, ἐπιτηδεύματος ἢ ἐνασχολήσεως, ἁρμόζων, πρέπων εἰς ἐλεύθερον ἄνδρα, πτηνῶν θήρας... ἔρως οὐ σφόδρα ἐλ. Πλάτ. Νόμ. 823Ε· ἐπιστῆμαι ὁ αὐτ. Ἀξ. 369Β· βίου ἐλευθερίου Μένανδ. ἐν «Πλοκίῳ» 7 (ἔνθα ὁ Meineke ἔχει ἐλευθέρου)· διαγωγὴ Ἀριστ. Πολιτικ. 8. 5, 8· παιδεία αὐτόθι 8. 3, 10· πρᾶξις, ἔργα αὐτόθι 2. 5, 10· τὸ ἐλευθέριον = ἐλευθεριότης, Ξεν. Ἀπομν. 3. 10, 5· παροιμ., εἰδὲ μή, μηδέποθ’ ὕδωρ πίοιμι ἐλευθέριον, εἰδεμή, νὰ μὴν ἀξιωθῶ ποτε νὰ ἐλευθερωθῶ, ἐπειδὴ οἱ δοῦλοι ἐν Ἄργει μόνον ὅτε ἀπηλευθεροῦντο ἠδύναντο νὰ πίωσιν ὕδωρ ἐκ τῆς πηγῆς Κυνάδρας, Ἀντιφάν. ἐν «Ἀλειπτρίᾳ» 1. 4, πρβλ. Meineke ἐν τόπῳ. 3) ἐπὶ τοῦ ἐξωτερικοῦ, ἐπιβάλλων, ἐπιβλητικός, εὐγενής, ἀξιοπρεπής, εὐπρεπής τε ἰδεῖν καὶ ἐλ. Ξεν. Ἀπομν. 2. 1, 22, πρβλ. Ἱππ. 10, 17, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 1. 1, 32. ΙΙ. τὸ ἐπίρρ. -ίως, συγκρ. -ιώτερον, ὑπερθ. -ιώτατα, ἀπαντᾷ καθ’ ἁπάσας τὰς ἀνωτέρω μνημονευθείσας σημασίας, Ξεν. Ἀπομν. 4. 8, 1, κτλ. ΙΙΙ. Ζεὺς Ἐλ., Ζεὺς ὁ ἐλευθερωτής, Πινδ. Ο. 12, 1, Σιμωνίδ. 144, Ἡρόδ. 3. 142.

French (Bailly abrégé)

ος ou α, ον :
I. 1 qui parle ou agit comme un homme libre, qui a les sentiments d’un homme libre, libéral, généreux ; d’aspect noble en parl. de l’extérieur de certains animaux;
2 qui convient à un homme libre, libéral : ἐλευθέριοι διατριβαί PLUT les études libérales ; τὸ ἐλευθέριον XÉN le caractère ou les habitudes qui conviennent à un homme libre ; ἐλευθέριοι τέχναι les arts libéraux;
II. libérateur.
Étymologie: ἐλεύθερος.

English (Slater)

ἐλευθέριος epith. of Zeus,
   1 the deliverer παῖ Ζηνὸς ἐλευθερίου (O. 12.1)

Spanish (DGE)

-ον

• Alolema(s): jón. ἐλεοθέρ- IGDOlbia 8, 9 (ambas IV a.C.)
I de pers. dotadas de las cualidades del hombre libre
1 libre, de comportamiento o condición libre, independiente οὐδέ ποτ' ἐκ δούλης τέκνον ἐ. Thgn.538, παιδίον ... χαρίεν ... καὶ ἐλευθέριον Pl.Grg.485b, ἀνδρεῖοι καὶ ἐλυθέριοι Pl.Lg.635d, οὐ δουλοπρεπέστεροι ... ἀλλ' ἐλευθεριώτεροι X.Mem.2.8.4, cf. PCair.Zen.454.5 (III a.C.), διδάσκαλοι τῶν ἐλευθερίων Procop.Arc.26.5
•neutr. plu. como adv. libremente ἐλευθέρι' ἀφίκοντο θύσουσαί ποτε Henioch.5.10
•compar. con mayor libertad o independencia ἐλευθεριώτερον ... ζῆν X.Mem.1.6.3.
2 noble, gallardo como cualidad natural, ref. al aspecto o la conducta μεγέθει δὲ σώματος, ἐννεάσαι μὲν, ἐλευθέριον ..., ἐγγηρᾶσαι δέ, δύσχρηστον Hp.Aph.2.54, (γυναῖκα) εὐπρεπῆ τε ἰδεῖν καὶ ἐλευθέριον φύσει X.Mem.2.1.22, cf. 3.10.5, junto a γοργοί X.Lac.11.3, ὁ Κότυς ... βάθος ὑπέφαινεν ἐλευθέριον Plb.27.12.3, νεανίσκον ἐ. ... τῇ φύσει Plu.Arat.15, tb. de estatuas τὰ ἐλευθέριά τε καὶ μὴ ξυντράχηλα Philostr.Gym.35
•tb. de anim. noble τὰ δ' ἐλευθέρια καὶ ἀνδρεῖα (ζῷα) Arist.HA 488^b16
•del caballo de noble estampa ἐ. τε καὶ ἐθελουργόν X.Eq.10.17.
3 liberal, generoso ἐλευθέριον εἶναι καὶ δημωφελέα Democr.B 282, cf. Arist.EN 1120^a8, ἐλευθεριωτέρους ... εἰς χρήματα más liberales para el gasto X.Smp.4.15, cf. Arist.Pol.1263^b12.
II de abstr. y cosas
1 ref. la palabra propio de una persona libre, independiente, franco ἡ ὑπόκρισις ἐλευθεριωτέρη Hdt.1.116, συνήθειαι Aeschin.2.23, ἀληθέστατα καὶ ἐλευθεριώτατα ... εἰπών X.Mem.4.8.1
•ret. del estilo libre, espontáneo, directo τοῦ ἐλευθερίου καὶ ἀφελοῦς κόσμου δεῖν Chrysipp.Stoic.2.96, del estilo de Lisias ἀπέριττος ... ἐ. τε καὶ ἀπόνηρος D.H.Lys.15.5.
2 propio de la clase libre, liberal esp. ref. la παιδεία y las τέχναι recibidas y practicadas por hombres libres, unido tb. a la idea de que comporta dignidad ἡ ἐλευθεριωτάτη ἐπιστήμη la ciencia más liberal de la política, Pl.Ax.369b, παιδεία Arist.Pol.1338^a32, αἱ ἐλευθέριοι καὶ ἀστεῖαι διατριβαί Plu.Them.2, περὶ τὰ φιλόσοφα δὲ καὶ ἐλευθέρια τῆς ἔξωθεν παιδείας Eus.HE 2.4.3, ref. la retórica, D.H.Orat.Vett.1.3, πρὸς ... διαγωγὴν ἐλευθέριον χρηστέον αὐτῇ (μουσικῇ) Arist.Pol.1339^b5, cf. Dam.Mus.B 6, Cleonid.Harm.13, τῶν ἐλευθερίων δὲ τεχνῶν ἰατρική Plu.2.122d.
3 de otros abstr. noble o propio de personas nobles μορφή X.Smp.8.16, θήρας αἱμύλος ἔρως οὐ σφόδρα ἐλευθέριος astuta pasión de la caza carente de nobleza Pl.Lg.823e, κινήσεις ἐλευθεριώτεραι emociones más nobles op. φορτικωτέραι ‘vulgares’, Arist.Pol.1340^b10, ἤθη ... σεμνὰ καὶ ἐλευθέρια D.Chr.52.16, ἐξ ἐπιθυμίας οὐκ ἐλευθερίας I.AI 4.245, χρηματισμός Gal.1.17, de las labores del campo πάντ' ἐλευθέρια ταῦτα Muson.11.
4 propio del que es pródigo y generoso, donado con liberalidad σῖτος Thgn.916, δαπανήματα Iambl.VP 169.
5 de concr. que pertenece o es para la clase libre op. ‘para el esclavo’ τύμβος AP 7.178 (Diosc.), 185 (Antip.Thess.).
6 de la libertad, en el sent. que supone libertad o que recuerda la liberación ἡ ἐ. ... καὶ ἐπινίκιος σπονδή por la muerte del tirano, Luc.Tyr.22, στέφανος A.Paul.2.31
•prov. ὕδωρ ἐλευθέριον en fórmulas de juramento μηδέποθ' ὕδωρ πίοιμι ἐλευθέριον jamás beba yo el agua de la libertad, e.e., siga toda mi vida esclava, Antiph.26, ἐν Κυνάδρᾳ ἐλευθέριον ὕδωρ ref. a una vida en libertad, Paus.Gr.κ 56, cf. Hsch., en parod. cóm. ἐλευθέριον πιοῦσαν οἶνον ἀποθανεῖν (así pueda yo) morir habiendo apurado el vino de la libertad Xenarch.5.2
•tb. ὕδωρ ἐλευθέριον Fuente de la liberación cuya agua servía para las purificaciones, junto al Hereon de Micenas, Paus.2.17.1
•neutr. plu. subst. (τὰ) ἐλευθέρια ofrenda por la libertad en dedicatorias tesalias a Apolo por parte de mujeres SEG 35.607 (Larisa II a.C.), IG 9(2).1034, Bull.Epigr.1964.231 (ambas Pelasgiótide).
III ὁ Ἐ. Eleuterio
1 como epít. o advoc. Liberador epít. de Zeus como Protector de la libertad ref. la de las ciudades griegas frente a otros pueblos, Pi.O.12.1, E.Rh.358, con altares y templos en Platea ἱδρύσαντο Διὸς βωμὸν Ἐλευθερίου en conmemoración de la batalla, Simon.FGE 739, cf. Th.2.71, BCH 99.1975.53 (Plateas III a.C.), Men.Fr.482, Str.9.2.31, Luc.Dem.Enc.50, Paus.9.2.5, Ael.VH 2.9, en Samos, Hdt.3.142, IGDOlbia ll.cc., en Larisa SEG 34.558.15 (Larisa II a.C.), en Milasa ἱερεὺς Διὸς Ἐλευθερίου IMylasa 207.5 (II/I a.C.), como advoc. de Zeus cerca de la Estoa de Atenas Libertador o Garante de la libertad de los esclavos liberados, Hyp.Fr.197, Paus.1.3.2, en Siracusa, donde se celebraban fiestas Eleuterias, D.S.11.72, sin ref. local Ζηνὸς ἐλευθερίοι ο φίλος γόνος ref. Heracles, Pamprepius 4.51, epít. de Helios en Trecén, Paus.2.31.5, epít. de todos los dioses en general, Ael.VH 12.1, aplicado a un personaje romano divinizado SIG 753 (I a.C.), al emperador Hadriano ILesb.49 (II d.C.).
2 n. de mes en Halicarnaso, el mismo que Ἐλευθεριών q.u. SIG 1044.26 (IV/III a.C.), en Anfisa (Lócride) IG 9².752.9 (II a.C.).
IV τὰ Ἐλευθέρια Eleuterias, Fiestas de la libertad celebradas cada cuatro años por distintas ciu. griegas en conmemoración de la batalla de Platea frente a los persas, Posidipp.31.3, D.S.11.29, Str.9.2.31, Plu.Arist.21, Paus.9.2.6
•en Samos en honor de Eros como dios de la amistad y la libertad, Erxias en Ath.562a
•en Esmirna fiestas que conmemoraban la liberación de la ciudad gracias a las esclavas vestidas como mujeres libres, Dosith.Hist.5
•celebradas cada año en Siracusa en recuerdo de la supresión de la tiranía de Trasibulo, D.S.11.72.
V adv. -ως
1 en o con libertad σχολάζειν Arist.Pol.1326^b31.
2 noblemente, de manera liberal ἐ. πεπαιδεῦσθαι ser instruido en las artes liberales X.Mem.2.7.4.
3 pródigamente, con generosidad καὶ γὰρ ... φιλάνθρωπος ἐ. ... εἶ D.61.21.

Greek Monolingual

-α, -ο (AM ἐλευθέριος, -α, -ον και ἐλευθέριος, -ον)
γενναιόδωρος
νεοελλ.
1. (για ήθη) ακόλαστος, ανήθικος
(«γυναίκα ελευθερίων ηθών»)
2. φρ. «ελευθέρια επαγγέλματα» — όσα ασκούνται από μεμονωμένα άτομα και δεν υπόκεινται σε προκαθορισμένο ωράριο, μισθοδοσία κ.λπ.
αρχ.-μσν.
αυτός που ταιριάζει σε ελεύθερο
αρχ.
1. αυτός που συμπεριφέρεται ως ελεύθερος (και όχι ως δούλος)
2. (για σώμα) ευγενής, αξιοπρεπής
3. το αρσ. ως ουσ. ὁ ἐλευθέριος (ενν. μήνας)
ο ἐλευθεριών
4. το ουδ. ως ουσ. τo ἐλευθέριον
η ελευθεριότητα.

Greek Monotonic

ἐλευθέριος: -α ή -ος, -α, -ον· I. 1. α) αυτός που μιλά ή ενεργεί ως ελεύθερος άνθρωπος, που έχει ελεύθερο πνεύμα, ελεύθερη βούληση, ελεύθερος στους τρόπους, συγγενές προς το ἐλεύθερος, όπως το Λατ. liberalis προς το liber, σε Πλάτ., Ξεν. β) αυτός που δίνει κάτι απλόχερα, ανοιχτοχέρης, μεγαλόψυχος, γενναιόδωρος, στον ίδ.
2. λέγεται για ενασχολήσεις, αυτές που αρμόζουν, που πρέπουν σ' έναν ελεύθερο άνδρα, γενναίες, ευγενικές· τὸ ἐλευθέριον = ἐλευθεριότης, στον ίδ.
3. λέγεται για εμφάνιση, αβρή, ευγενική, αριστοκρατική, στον ίδ.
II. Ζεὺς Ἐλευθέριος, Δίας ο Ελευθερωτής, σε Ηρόδ.

Russian (Dvoretsky)

ἐλευθέριος: 2, редко 3
1) достойный быть свободным человеком, свободный, вольный, независимый (οἱ ἐν ταῖς πόλεσι προστατεύοντες Xen.);
2) достойный свободного гражданина, свободный, благородный (ἐπιστήμη Plat., Arst.; τέχναι, διατριβαί Plut.);
3) (о животных) благородный (ἵππος Xen.; ζῷα ἐλευθέρια καὶ εὐγενῆ Arst.);
4) великодушный, щедрый, бескорыстный (εἰς χρήματα Xen.);
5) несущий освобождение, освобождающий, избавляющий (Ζεύς Pind., Her., Thuc., Luc.; σωτὴρ καὶ ἐ. θεός Arst.).

Middle Liddell

ἐλευθέριος, ον
I. or ος, η, ον, speaking or acting like a freeman, free-spirited, frank, related to ἐλεύθερος, as Lat. liberalis to liber, Plat., Xen.
b. freely giving, bountiful, liberal, Xen.
2. of pursuits, fit for a freeman, liberal; τὸ ἐλευθέριον = ἐλευθεριότης, Xen.
3. of appearance, free, noble, Xen.
II. Ζεὺς Ἐλευθέριος Jove the Deliverer, Hdt.