άνεμος

Greek Monolingual

ο (AM ἄνεμος)
1. ρεύμα αέρα που προκαλείται απο φυσικά αίτια, βίαιη μετακίνηση του αέρα προς μια κατεύθυνση
2. μτφ. άσκοπη ασχολία, ματαιοπονία, ματαιότητα
μσν.- νεοελλ.
(κατ’ ευφημισμό) διάβολος, δαίμονας
νεοελλ.
φρ. «πάει κατ’ ανέμου» ή «πάει τ’ ανέμου» — καταστρέφεται ή καταστράφηκε
μσν.
το πνεύμα του Θεού, ο Θεός
αρχ.-μσν.
αέρια των εντέρων.
[ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ Η λ. άνεμος ανάγεται στην ΙΕ ρίζα an∂- «φυσώ, πνέω». Από την ίδια ρίζα προήλθαν όχι μόνο τα αρχ. ινδ. anilas «πνοή, άνεμος, αέρας», αρχ. ιρλδ. anal «πνοή» κ.ά., αλλά και τα λατ. anima «πνοή, άνεμος, αέρας» και animus «ψυχή, πνεύμα» (και οι δύο σημασίες συνενώνονται στο αρχ. ελλην. πνεύμα) και animal «το έχον ψυχή, ζωή, το ζώο». Από τις λατινικές αυτές λέξεις προήλθαν σημαντικές λέξεις του λατινογενούς (ρωμανικού) ευρωπαϊκού λεξιλογίου, όπως λ.χ. η λ. ame «ψυχή» μέσω του αρχ. γαλλ. alme / arme) της Γαλλικής, η λ. alma «ψυχή» της Ισπανικής και anima «ψυχή» της Ιταλικής, το ισπανικό καί ιταλικό animo «πνεύμα» καί το ευρύτερης χρήσης animal «ζώο» (ιταλ., γαλλ., ισπ., αγγλ., κ.ά.). Αντιθέτως το ελλ. άνεμος χρησιμοποιήθηκε κατ’ αποκλειστικότητα στη διεθνή επιστημονική ορολογία ως α΄ συνθετικό πολλών επιστημονικών όρων
πρβλ. λ.χ. αγγλ. anemogram (ανεμόγραμμα), anemograph (ανεμογράφος), anemometer (ανεμόμετρο), anemoscope (ανεμοσκόπιο) αλλά καί anemochorous, anemophilous, anemotaxis, anemotropism κ.ά. Σημειώνεται ακόμη πως λέξεις που δήλωναν «τον άνεμο» τόσο στην Ελληνική όσο και σε άλλες (ινδο)ευρωπαϊκές γλώσσες προήλθαν από τη συνώνυμη ΙΕ ρίζα wē-«πνέω, φυσώ» (πρβλ. ελλην., άελλα άημι, αήτες, αήτης, αύρα, κ.ά, λατ. ventus «άνεμος», γαλλ. vent, αγγλ. wind και weather «καιρός», γερμ. Wind και Wetter «καιρός» κ.λπ. βλ. λ. άημι). Τέλος, μεγάλη παραγωγική δύναμη εμφανίζει στην Ελληνική (αρχαία και νέα) η λ. άνεμος ως α΄ συνθετικό ανεμ(ο)-και ως β΄ συνθετικό -ανεμος (και αρχ. -ήνεμος)].Παράγωγα και σύνθετα της λέξης άνεμος:
ΠΑΡ. αρχ. ανεμία, ανεμόεις, ανεμούμαι, ανεμώλιος, Ανεμώτις
αρχ.-μσν.
ανεμώδης
μσν.
ανέμωοις
μσν.- νεοελλ.
ανέμη, ανεμίζω, ανεμικός.
ΣΥΝΘ. (Α΄ ΣΥΝΘ.) ανεμόδαρτος, ανεμοστρόβιλος
αρχ.
ανεμοκοίτης, ανεμοσκεπής, ανεμόστροφος, ανεμοσφάραγος, ανεμοτρεφής, ανεμοφόρητος ανεμώκης
μσν.
ανεμοδούριον, ανεμομαχώ, ανεμόπτερος, ανεμοφθόρητος
μσν.- νεοελλ.
ανεμοζάλη
νεοελλ.
ανεμόβραχος, ανεμόβροντο, ανεμόβροχο, ανεμογάμης, ανεμογγάστρι(-ά), ανεμοδαρμένος, ανεμοδέρνω, ανεμοκαίω, ανεμοκίνητος, ανεμοκουνώ, ανεμοκυκλογύριστος, ανεμοκυκλοπόδης, ανεμομάζωμα, ανεμόμυλος, ανεμόπληκτος, ανεμοπόδαρος, ανεμοπύρι, ανεμοπύρωμα, ανεμοράχη, ανεμοριπή, ανεμορούφουλας, ανεμόσαρκος, ανεμόσκαλα, ανεμοσκορπίζω, ανεμοσουρίζω, ανεμόσυκο, ανεμοσυρμή, ανεμοταραχή, ανεμότρατα, ανεμοχάφτω, ανεμόχιονο, ανεμόχολο, ανεμαλώνι, ανεμαντλία, ανεμάρπαστος, ανεμοβλογιά, ανεμογνωμόνιο, ανεμόγραμμα, ανεμογραφία, ανεμογράφος, ανεμοδείκτης, ανεμολογία, ανεμολόγος, ανεμομετρία.(Β ΣΥΝΘ.) -ΑΝΕΜΟΣ: αλεξάνεμος, επάνεμος, Ευάνεμος, Ευδάνεμος, ισάνεμος, κωλυσάνεμος, λαθάνεμος, παυσάνεμος.-ΗΝΕΜΟΣ: αλεξήνεμος, απήνεμος, διήνεμος, δυσήνεμος, ευήνεμος, κατήνεμος, ποδήνεμος, προήνεμος, προσήνεμος, πυρήνεμος, συνήνεμος, υπερήνεμος, υπήνεμος, φιλήνεμος.

Translations

Abaza: пша; Abkhaz: аԥша; Adyghe: жьыбгъэ; Afar: caacaya; Afrikaans: wind; Ainu: レラ; Aklanon: hangin; Alabama: mahli; Albanian: erë; Aleut: slagux; Amharic: ነፋስ; Apalaí: tyryrykane; Arabic: رِيح‎; Egyptian Arabic: ريح‎; Hijazi Arabic: رياح‎, هوا‎; Moroccan Arabic: ريح‎; Aragonese: viento; Armenian: քամի; Old Armenian: հողմ, քամի; Aromanian: vimtu; Assamese: বতাহ; Asturian: vientu; Avar: гьури; Aymara: saxra; Azerbaijani: külək, yel; Bahnar: kial; Baluchi: گوات‎; Bashkir: ел; Basque: haize; Bau Bidayuh: sobak; Baure: vir; Belarusian: вецер; Bengali: বায়ু; Bikol Central Bikol Legazpi: paros; Bikol Naga: duros; Bislama: win; Bouyei: ndumx; Breton: avel; Old Breton: auel; Brunei Bisaya: angin; Brunei Malay: angin; Bulgarian: вятър; Burmese: လေ; Buryat: һалхин; Catalan: vent; Cebuano: hangin; Central Atlas Tamazight: ⴰⴹⵓ; Central Melanau: pangai; Chamicuro: timili; Chechen: мох; Chepang: मारुः; Cherokee: ᎦᏃᎸᎥᏍᎬ, ᎤᏃᎴ; Chichewa: mphepo; Chickasaw: mahli; Chinese Cantonese: 風, 风; Dungan: фын; Hakka: 風, 风; Jin: 風, 风; Mandarin: 風, 风; Min Dong: 風, 风; Min Nan: 風, 风; Wu: 風, 风; Chuvash: ҫил; Cornish: awel, gwyns; Corsican: ventu; Crimean Tatar Latin: yel, ruzgâr; Czech: vítr; Dakota: tate; Dalmatian: viant; Danish: vind, blæst, luftstrøm; Dhivehi: ވައި‎; Dolgan: тыал; Drung: nvmbeung; Dupaningan Agta: paras; Dutch: wind; Dzongkha: རླུང་མ།; Egyptian TAw w; Emilian: vänt; Erzya: варма; Esperanto: vento; Estonian: tuul; Even: хунӊэ, эдэн; Evenki: эдын; Ewe: aya; Extremaduran: vientu; Faroese: vindur; Fijian: cagi; Finnish: tuuli; Franco-Provençal: vinse; French: vent; Friulian: vint; Gagauz: lüzgär; Galician: vento; Georgian: ქარი; German: Wind; Gothic: 𐍅𐌹𐌽𐌳𐍃; Greek: άνεμος; Ancient Greek: ἄνεμος; Greenlandic: anori; Guaraní: yvytu; Gujarati: પવન; Haitian Creole: van; Hausa: iska; Hawaiian: makani; Hebrew: רוּחַ‎ or; Hiligaynon: hangin; Hindi: हवा, पवन; Hungarian: szél; Iban: angin; Icelandic: vindur; Ido: vento; Ilocano: angin; Indonesian: angin; Ingrian: tuuli; Ingush: мух; Interlingua: vento; Inuktitut: ᐊᓄᕆ; Iranun: andu'; Irish: gaoth; Old Irish: feth, gáeth; Isthmus Zapotec: bi; Istriot: vento; Italian: vento; Iu Mien: nziaaux; Japanese: 風; Javanese: angin; Jingpho: nbung; Kabuverdianu: vent'; Kalmyk: салькн; Kannada: ಗಾಳಿ; Kapampangan: angin; Karachay-Balkar: жел, джел; Karelian: tuuli; Kashubian: wiater; Kaurna: warri; Kazakh: жел; Ket: бей; Khakas: чил; Khmer: ខ្យល់; Kildin Sami: пӣӈӈк; Kimaragang: sarup; Komi-Zyrian: тӧв; Kongo: tembo; Korean: 바람; Koryak: кытэг; Kumyk: ел; Kurdish Central Kurdish: با‎; Laki: ڤا‎; Northern Kurdish: ba; Southern Kurdish: وا‎; Kyrgyz: жел, шамал; Ladino: ayre; Lak: марч; Lao: ລົມ; Latgalian: viejs; Latin: ventus; Latvian: vējš; Laz: ixi; Lithuanian: vėjas; Livonian: tūļ; Lotud: tongus; Luganda: embuyaga; Luxembourgish: Wand; Lü: ᦟᦳᧄ; Macedonian: ветер; Malay Jawi: اڠين‎, باد‎, بايو‎, ڤاوان‎, ريح‎; Rumi: angin, bad, bayu, pawana, rih; Malayalam: കാറ്റ്; Maltese: riħ; Manchu: ᡝᡩᡠᠨ; Mansi: во̄т; Manx: geay; Maori: hau; Mapudungun: kvrvf; Maranao: hangin; Marathi: वारा; Mari Eastern Mari: мардеж; Mauritian Creole: labriz; Yucatec Maya: iik'; Middle Persian: 𐭥𐭠𐭲‎; Mirandese: biento; Miyako: カジ; Mohawk: ówera; Mohegan-Pequot: wutun; Moksha: варма; Mon: ကျာ; Mongolian: салхи; Mòcheno: bint; Nahuatl Classical: ehēcatl; Guerrero: ajakatl; Highland Puebla: ejecat; Mecayapan: ejecaꞌ; Michoacán: ijyecal; Northern Puebla: yehyecatl; Tetelcingo: yejyecatl; Tlamacazapa: yejyekatl; Nanai: хэдун; Navajo: níłchʼi, níyol; Negidal: эдын; Nepali: हावा; Newar: phē; Ngarrindjerri: mayi; Ngazidja Comorian: upepo; Norman: vent; North Frisian: winj; Northern Ohlone: túj̄e; Northern Sami: biegga; Northern Thai: ᩃᩫ᩠ᨾ; Norwegian: vind; Occitan: vent; Ojibwe: noodin; Old Church Slavonic Cyrillic: вѣтръ; Glagolitic: ⰲⱑⱅⱃⱏ; Old English: wind; Old French: vent; Oriya: ବାତ; Oroch: эдин, эди; Orok: хэдун, хэду; Oromo: bubbee; Ossetian: дымгӕ, уад; Parthian: 𐭅𐭀𐭃‎; Pashto: باد‎; Paumarí: sirisiri; Persian: باد‎; Picard: vint; Piedmontese: vent; Pipil: ejekat; Pitjantjatjara: waḻpa; Plautdietsch: Wint; Polabian: v́otĕr; Polish: wiatr; Portuguese: vento; Punjabi: ਹਵਾ; Quechua: wayra, waira; Romani: balval; Romanian: vânt; Romansch: vent; Rungus: bbarat; Russian: ветер; Rwanda-Rundi: umuyaga; S'gaw Karen: ကလံၤ; Saanich: SPW̱ELO¸; Samoan: matagi; Sanskrit: वात, वायु, अनिल, पवनमारुत; Sardinian: bentu, ventu; Scottish Gaelic: gaoth; Sebop: kepo, celevut; Serbo-Croatian Cyrillic: вје̏тар, ве̏тар; Roman: vjȅtar, vȅtar; Seychellois Creole: labriz; Shan: လူမ်း; Shona: mhepo Shor: салғын; Sichuan Yi: ꃅꆳ; Sicilian: ventu; Sindhi: ھوا‎; Sinhalese: හුළඟ; Slovak: vietor; Slovene: veter; Slovincian: vjãtăr; Somali: dabayl; Sorbian Lower Sorbian: wětš; Upper Sorbian: wětřik; Sotho: moya; Southern Altai: салкын, јел; Southern Sami: bïegke; Spanish: viento; Sranan Tongo: winti; Sumerian: tumu; Sundanese: maruta, bayu; Svan: ბიქვ; Swahili: upepo; Swedish: vind, blåst; Tabasaran: микӏ; Tagal Murut: livut; Tagalog: hangin; Tahitian: matai; Tajik: бод; Tamil: காற்று; Taos: wǫ́nemą; Tashelhit: ⴰⴹⵓ, ⴰⵊⴰⵡⵡⵏ; Tatar: җил; Tausug: hangin; Telugu: పవనము, తెమ్మెర; Thai: ลม; Tibetan: རླུང; Timugon Murut: bagiu; Tocharian A: want; Tocharian B: yente; Tok Pisin: win; Tongan: matangi; Turkish: rüzgâr, yel, esin, esinti; Turkmen: ýel; Tuvan: салгын, хат; Udihe: эди; Udmurt: тӧл; Ugaritic: 𐎗𐎈; Ukrainian: ві́тер; Ulch: хэду; Urdu: ہوا‎, پون‎; Uyghur: شامال‎; Uzbek: shamol, yel; Venetian: vent, vènt, vento; Veps: tullei; Vietnamese: gió; Volapük: vien; Voro: tuul'; Votic: tuuli; Walloon: vint, air; Waray-Waray: hangin; Welsh: awel, gwynt; West Coast Bajau: beriu; West Frisian: wyn; White Hmong: cua; Wolof: ngelaw, ngelew; Xhosa: umoya; Yagara: buran; Yagnobi: шамол; Yakut: тыал; Yiddish: ווינט‎; Yoruba: afẹ́fẹ́, ẹ̀fúfú; Yurok: rookw; Yámana: uša; Zazaki: va; Zealandic: wind; Zhuang: rumz; Zulu: umoya ǃXóõ: ǂqhùe