Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

assurgo: Difference between revisions

From LSJ
Sophocles, Antigone, 781
(D_1)
(CSV import)
 
(3 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 1: Line 1:
{{LaEn
|lnetxt=assurgo assurgere, assurrexi, assurrectus V INTRANS :: rise/stand up, rise to one's feet/from bed; climb, lift oneself; grow; soar
}}
{{Lewis
{{Lewis
|lshtext=<b>as-surgo</b>: (ads-, B. and K., Rib., Merk., Halm, Weissenb.; [[ass]]-, Roth), surrexi, surrectum, 3, v. n.,<br /><b>I</b> to [[rise]] up, [[rise]], [[stand]] up (cf. ad, II. B.; [[class]].; freq. in Verg., [[once]] in Ov., [[never]] in Hor.; syn.: [[surgo]], [[consurgo]], [[insurgo]], [[orior]]).<br /><b>I</b> Lit.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Of persons: quae dum [[laudatio]] recitatur, vos [[quaeso]], qui eam detulistis, adsurgite, Cic. Clu. 69, 196: fratrem adsurrexisse ex morbo, Liv. 3, 24: Valentem e gravi corporis morbo adsurgentem, Tac. H. 2, 99: intortis adsurgens [[arduus]] undis, Val. Fl. 3, 476: desine [[viso]] adsurgere pulvere, Claud. Cons. Stil. 3, 3.—Hence, [[with]] dat. or absol., to [[rise]] up to one, to [[rise]] up, [[out]] of [[respect]].<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> With dat.: an [[quisquam]] in curiam venienti adsurrexit? Cic. Pis. 12: Utque viro Phoebi [[chorus]] adsurrexerit [[omnis]], Verg. E. 6, 66: Ruricolae Cereri teneroque adsurgite Baccho, * Ov. Am. 3, 2, 53: honori numinis, Stat. Th. 2, 60: cum [[palam]] esset ipsum [[quoque]] iisdem et assurgere et decedere viā, Suet. Tib. 31: cum conaretur assurgere, id. Caes. 78 al.: non adsurrexisse sibi, Vulg. Esth. 5, 9; so [[with]] [[coram]] (eccl. Lat.): [[coram]] te adsurgere [[nequeo]], Vulg. Gen. 31, 35.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> Absol.: [[neque]] assurgere [[neque]] salutare se dignantem, Suet. Vesp. 13; Claud. Laud. Stil. 1, 48: et senes adsurgentes stabant, Vulg. Job, 29, 8. —In [[pass]]. impers.: ut majoribus [[natu]] adsurgatur, Cic. Inv. 1, 30, 48: cum adsurrectum ei non esset, Liv. 9, 46: ludos ineunti [[semper]] adsurgi [[etiam]] ab senatu in [[more]] est, Plin. 16, 4, 5, § 13; Suet. Aug. 56: so in a [[zeugma]]: haec [[enim]] ipsa sunt honorabilia ... salutari, appeti, decedi, adsurgi, deduci, etc. (decedi and adsurgi [[being]] impers. here, the [[other]] verbs pers.), Cic. Sen. 18, 63.—Hence, trop., to [[give]] the [[preference]] to, to [[yield]] to: sunt et Aminaeae vites ... Tmolius adsurgit quibus, yields the [[palm]], Verg. G. 2, 98.—Poet.: jamque adsurgentis dextrā plagamque ferentis Aeneae subiit mucronem, i.e. dextram attollentis, Verg. A. 10, 797.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Of [[inanimate]] things: colles adsurgunt, [[rise]], Liv. 22, 4; so Col. 2, 2, 1, and Tac. A. 13, 38: Pyramis adsurgit trecentis [[sexaginta]] [[tribus]] pedibus, Plin. 36, 12, 17, § 80: [[Delos]] adsurgit Cynthio monte, id. 4, 12, 22, § 66.—<br /><b>II</b> Transf.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> To [[mount]] up, to [[rise]], to [[increase]] in [[size]], [[swell]], [[tower]] up ([[poet]].): cum [[subito]] adsurgens fluctu [[nimbosus]] [[Orion]], Verg. A. 1. 535: adsurgens nox [[aurea]], Val. Fl. 5, 566: tumores oriuntur, [[deinde]] desinunt, [[deinde]] [[rursus]] adsurgunt, Cels. 2, 8: non coeptae adsurgunt turres, Verg. A. 4, 86: [[terra]] jacet aggeribus niveis [[informis]] septemque adsurgit in ulnas, rises [[seven]] ells [[high]], id. G. 3, 355: Adsurgit ceu [[forte]] [[minor]] sub matre virente Laurus, Claud. Nupt. Hon. et Mar. 244.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Of [[mental]] objects.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To [[rise]]: [[nunc]] [[sera]] querellis Haud justis adsurgis, i. e. [[break]] [[out]] in complaints, Verg. A. 10, 95: adsurgunt irae, id. ib. 12, 494: in ultionem adsurgere, Flor. 3, 1, 10.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To [[rise]] in [[courage]], to [[rise]] (cf. the opp. affligi): gaudet in adversis animoque adsurgit [[Adrastus]], Stat. Th. 10, 227.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>3</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; Of [[style]], etc., to [[rise]], [[soar]]: [[raro]] adsurgit [[Hesiodus]], Quint. 10, 1, 52: [[neque]] [[comoedia]] cothurnis adsurgit, id. 10, 2, 22; cf.: sublimitate heroici carminis [[animus]] adsurgat, id. 1, 8, 5.
|lshtext=<b>as-surgo</b>: (ads-, B. and K., Rib., Merk., Halm, Weissenb.; [[ass]]-, Roth), surrexi, surrectum, 3, v. n.,<br /><b>I</b> to [[rise]] up, [[rise]], [[stand]] up (cf. ad, II. B.; [[class]].; freq. in Verg., [[once]] in Ov., [[never]] in Hor.; syn.: [[surgo]], [[consurgo]], [[insurgo]], [[orior]]).<br /><b>I</b> Lit.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> Of persons: quae dum [[laudatio]] recitatur, vos [[quaeso]], qui eam detulistis, adsurgite, Cic. Clu. 69, 196: fratrem adsurrexisse ex morbo, Liv. 3, 24: Valentem e gravi corporis morbo adsurgentem, Tac. H. 2, 99: intortis adsurgens [[arduus]] undis, Val. Fl. 3, 476: desine [[viso]] adsurgere pulvere, Claud. Cons. Stil. 3, 3.—Hence, [[with]] dat. or absol., to [[rise]] up to one, to [[rise]] up, [[out]] of [[respect]].<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> With dat.: an [[quisquam]] in curiam venienti adsurrexit? Cic. Pis. 12: Utque viro Phoebi [[chorus]] adsurrexerit [[omnis]], Verg. E. 6, 66: Ruricolae Cereri teneroque adsurgite Baccho, * Ov. Am. 3, 2, 53: honori numinis, Stat. Th. 2, 60: cum [[palam]] esset ipsum [[quoque]] iisdem et assurgere et decedere viā, Suet. Tib. 31: cum conaretur assurgere, id. Caes. 78 al.: non adsurrexisse sibi, Vulg. Esth. 5, 9; so [[with]] [[coram]] (eccl. Lat.): [[coram]] te adsurgere [[nequeo]], Vulg. Gen. 31, 35.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> Absol.: [[neque]] assurgere [[neque]] salutare se dignantem, Suet. Vesp. 13; Claud. Laud. Stil. 1, 48: et senes adsurgentes stabant, Vulg. Job, 29, 8. —In [[pass]]. impers.: ut majoribus [[natu]] adsurgatur, Cic. Inv. 1, 30, 48: cum adsurrectum ei non esset, Liv. 9, 46: ludos ineunti [[semper]] adsurgi [[etiam]] ab senatu in [[more]] est, Plin. 16, 4, 5, § 13; Suet. Aug. 56: so in a [[zeugma]]: haec [[enim]] ipsa sunt honorabilia ... salutari, appeti, decedi, adsurgi, deduci, etc. (decedi and adsurgi [[being]] impers. here, the [[other]] verbs pers.), Cic. Sen. 18, 63.—Hence, trop., to [[give]] the [[preference]] to, to [[yield]] to: sunt et Aminaeae vites ... Tmolius adsurgit quibus, yields the [[palm]], Verg. G. 2, 98.—Poet.: jamque adsurgentis dextrā plagamque ferentis Aeneae subiit mucronem, i.e. dextram attollentis, Verg. A. 10, 797.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Of [[inanimate]] things: colles adsurgunt, [[rise]], Liv. 22, 4; so Col. 2, 2, 1, and Tac. A. 13, 38: Pyramis adsurgit trecentis [[sexaginta]] [[tribus]] pedibus, Plin. 36, 12, 17, § 80: [[Delos]] adsurgit Cynthio monte, id. 4, 12, 22, § 66.—<br /><b>II</b> Transf.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>A</b> To [[mount]] up, to [[rise]], to [[increase]] in [[size]], [[swell]], [[tower]] up ([[poet]].): cum [[subito]] adsurgens fluctu [[nimbosus]] [[Orion]], Verg. A. 1. 535: adsurgens nox [[aurea]], Val. Fl. 5, 566: tumores oriuntur, [[deinde]] desinunt, [[deinde]] [[rursus]] adsurgunt, Cels. 2, 8: non coeptae adsurgunt turres, Verg. A. 4, 86: [[terra]] jacet aggeribus niveis [[informis]] septemque adsurgit in ulnas, rises [[seven]] ells [[high]], id. G. 3, 355: Adsurgit ceu [[forte]] [[minor]] sub matre virente Laurus, Claud. Nupt. Hon. et Mar. 244.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>B</b> Of [[mental]] objects.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To [[rise]]: [[nunc]] [[sera]] querellis Haud justis adsurgis, i. e. [[break]] [[out]] in complaints, Verg. A. 10, 95: adsurgunt irae, id. ib. 12, 494: in ultionem adsurgere, Flor. 3, 1, 10.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; To [[rise]] in [[courage]], to [[rise]] (cf. the opp. affligi): gaudet in adversis animoque adsurgit [[Adrastus]], Stat. Th. 10, 227.—<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>3</b>&nbsp;&nbsp;&nbsp; Of [[style]], etc., to [[rise]], [[soar]]: [[raro]] adsurgit [[Hesiodus]], Quint. 10, 1, 52: [[neque]] [[comoedia]] cothurnis adsurgit, id. 10, 2, 22; cf.: sublimitate heroici carminis [[animus]] adsurgat, id. 1, 8, 5.
Line 4: Line 7:
{{Gaffiot
{{Gaffiot
|gf=<b>assurgō</b>, v. [[adsurgo]].
|gf=<b>assurgō</b>, v. [[adsurgo]].
}}
{{Georges
|georg=as-[[surgo]] (ad-[[surgo]]), surrēxī, surrēctum, ere, [[sich]] in die [[Höhe]] [[richten]], -[[heben]], [[sich]] [[aufrichten]], [[sich]] [[erheben]], [[aufstehen]], I) v. Pers.: A) im allg.: a) v. zu [[Boden]] Gefallenen, v. Liegenden, [[ille]] supplicem assurgere iussit, Curt.: assurgentem regem umbone resupinat, Liv.: [[seu]] manibus in assurgendo [[seu]] [[genu]] se adiuvissent, Liv. – b) v. Sitzenden, [[quae]] [[dum]] recitatur, [[vos]] [[quaeso]], [[qui]] [[eam]] detulistis, assurgite, Cic.: plerosque et ad singulas sententiarum clausulas [[video]] assurgentes et nonnullos [[subinde]] [[aliquid]] [[etiam]] spatiantes:...cum id faciunt, [[non]] sedentes agunt, Quint.: [[minime]] permittenda pueris assurgendi exsultandique in laudando [[licentia]], Quint. – [[als]] Ehrenbezeigung, ass. alci, [[vor]] jmd. [[aufstehen]] (Ggstz. residēre, [[sitzen]] [[bleiben]], Capit. Maximin. duob. 28, 1), Calp. [[Piso]] fr., Cic. u.a.: alci sellā (vom [[Sessel]]) ass., Sall. hist. fr. 5, 13 (5, 16). Val. Max. 5, 2, 9; vgl. Serv. Verg. Aen. 11, 500: impers., ut maioribus [[natu]] assurgatur, Cic.: ludos ineunti [[semper]] assurgi, [[etiam]] ab senatu, in [[more]] est, Plin.: assurrectum ei [[non]] est, Liv.: eisdem praetextatis [[adhuc]] assurrectum ab universis in theatro, Suet. – [[ohne]] Dat., [[neque]] assurgere [[neque]] [[salutare]] se [[dignans]], Suet. Vesp. 13: [[retentus]] a Cornelio Balbo, cum conaretur assurgere, Suet. Caes. 78, 1: admonens [[Gaius]] [[Trebatius]] ut assurgeret, ibid.: viā decedat, assurgat, Arnob. 7, 13: im [[Passiv]], [[haec]] ipsa sunt honorabilia, salutari, appeti, decedi, assurgi etc., Cic. de sen. 63. – Bildl., alci assurgere, [[vor]] jmd. [[aufstehen]] ([[wir]]: den [[Hut]] [[abnehmen]]) = den [[Vorzug]] [[einräumen]], firmissima vina, [[Tmolius]] assurgit quibus et [[rex]] [[ipse]] Phanaeus, Verg. georg. 2, 98: tantis honoribus [[semper]] [[assurgo]], Sen. ep. 64, 10. – B) insbes.: 1) eig.: a) vom Krankenlager [[sich]] [[erheben]], -[[erstehen]], -[[sich]] [[erholen]], [[neque]], ex [[quo]] [[semel]] fuerit [[aeger]], [[umquam]] [[non]] [[modo]] [[visum]] in [[publico]], [[sed]] ne assurrexisse [[quidem]] ex morbo multorumque tabe [[mensum]] mortuum, Liv. 3, 24, 4: u. so e gravi corporis morbo ass., Tac. hist. 2, 99. – b) beim [[Hieb]], [[Stoß]], [[Wurf]], um [[sich]] [[mehr]] [[Kraft]] zu [[geben]], [[mit]] dem [[Körper]] od. einem Körperteile [[sich]] in die Höherecken, [[sich]] emporheben, [[quantus]] in [[clipeum]] assurgat, Verg.: assurgens dextrā plagamque ferens, Verg.: iacit assurgens, Sil. – u. c) in der [[Luft]] höher und höher emporschweben, -[[sich]] [[aufschwingen]], [[aëra]] per vacuum ferri [[atque]] assurgere in auras, Verg. georg. 3, 108 sqq. – 2) übtr.: a) zu [[einer]] [[Tätigkeit]] [[sich]] [[erheben]], querelis [[haud]] iustis assurgis, brichst aus in usw., Verg.: u. so ass. in ultionem, [[Flor]]. – b) [[sich]] [[mutvoll]] [[erheben]], [[sich]] [[aufrichten]], [[animo]] assurgit [[Adrastus]], Stat. Theb. 10, 227. – c) v. redner. od. dichter. Aufschwung = [[sich]] [[erheben]], [[einen]] höhern [[Schwung]] [[nehmen]], in [[Feuer]] [[geraten]], [[raro]] assurgit [[Hesiodus]], Quint.: sublimitate heroici carminis [[animus]] assurgat, Quint.: [[nec]] [[comoedia]] in cothurnis assurgit [[nec]] [[contra]] [[tragoedia]] socculo ingreditur, Quint. – II) v. Lebl., [[allmählich]] steigend [[sich]] emporheben, emporsteigen, A) im allg., v. Örtl.: [[paulo]] latior patescit [[campus]]; [[inde]] colles assurgunt, Liv. 22, 4, 2 W. (Wölffl. insurgunt, die Hdschr. u. Hertz adinsurgunt): [[modicus]] [[collis]] assurgit, Plin. ep.: [[quod]] cum ([[iugum]] [[montis]] asperi ac praerupti) a mari assurgat, [[velut]] sinu quodam flexuque curvatum, [[rursus]] [[altero]] [[cornu]] in diversum [[litus]] excurrit, Curt.: [[Delos]] assurgit Cynthio monte, Plin.: in ore [[portus]] [[insula]] assurgit, Plin. ep.: [[non]] [[ignoro]] quosdam Alpium vertices [[quinquaginta]] milibus passuum assurgere, Plin. – B) insbes., entstehend, wachsend [[sich]] [[erheben]], [[aufsteigen]], [[sich]] [[zeigen]] usw., 1) eig.: a) v. [[Bauten]] usw., [[non]] coeptae assurgunt turres, Verg. – v. [[Schnee]], [[septem]] assurgit in ulnas, der [[Schnee]] erhob [[sich]] [[dort]] [[sieben]] Ellen [[hoch]], Verg. – b) v. Gestirnen usw., fluctu assurgens [[Orion]], Verg.: assurgens [[nox]] [[aurea]], Val. Flacc. – c) v. Gewächsen, [[sich]] [[erheben]], [[emporwachsen]], [[narthex]] assurgens in altitudinem, Plin.: [[maior]] ([[lygos]]) in arborem [[silicis]] [[modo]] assurgit, Plin. – d) v. [[Gliedmaßen]] u. Geschwulsten, [[arteria]] (aspera) in gutture assurgit, steigt am Halse in die [[Höhe]], Cels.: tumores oriuntur, [[deinde]] desinunt, [[deinde]] [[rursus]] assurgunt, Cels. – 2) übtr.: tum [[vero]] assurgunt irae, der Z. steigt, Verg. Aen. 12, 494. – / [[Nicht]] zusammengezogene [[Form]] [[adsubrigo]], [[wovon]] adsubrigens, Plin. 9, 88.
}}
{{LaZh
|lnztxt=assurgo, is, rexi, rectum, gere. n. 3. :: 起。長大。— venienti 爲來者起立。
}}
}}

Latest revision as of 16:30, 12 June 2024

Latin > English

assurgo assurgere, assurrexi, assurrectus V INTRANS :: rise/stand up, rise to one's feet/from bed; climb, lift oneself; grow; soar

Latin > English (Lewis & Short)

as-surgo: (ads-, B. and K., Rib., Merk., Halm, Weissenb.; ass-, Roth), surrexi, surrectum, 3, v. n.,
I to rise up, rise, stand up (cf. ad, II. B.; class.; freq. in Verg., once in Ov., never in Hor.; syn.: surgo, consurgo, insurgo, orior).
I Lit.
   A Of persons: quae dum laudatio recitatur, vos quaeso, qui eam detulistis, adsurgite, Cic. Clu. 69, 196: fratrem adsurrexisse ex morbo, Liv. 3, 24: Valentem e gravi corporis morbo adsurgentem, Tac. H. 2, 99: intortis adsurgens arduus undis, Val. Fl. 3, 476: desine viso adsurgere pulvere, Claud. Cons. Stil. 3, 3.—Hence, with dat. or absol., to rise up to one, to rise up, out of respect.
   a With dat.: an quisquam in curiam venienti adsurrexit? Cic. Pis. 12: Utque viro Phoebi chorus adsurrexerit omnis, Verg. E. 6, 66: Ruricolae Cereri teneroque adsurgite Baccho, * Ov. Am. 3, 2, 53: honori numinis, Stat. Th. 2, 60: cum palam esset ipsum quoque iisdem et assurgere et decedere viā, Suet. Tib. 31: cum conaretur assurgere, id. Caes. 78 al.: non adsurrexisse sibi, Vulg. Esth. 5, 9; so with coram (eccl. Lat.): coram te adsurgere nequeo, Vulg. Gen. 31, 35.—
   b Absol.: neque assurgere neque salutare se dignantem, Suet. Vesp. 13; Claud. Laud. Stil. 1, 48: et senes adsurgentes stabant, Vulg. Job, 29, 8. —In pass. impers.: ut majoribus natu adsurgatur, Cic. Inv. 1, 30, 48: cum adsurrectum ei non esset, Liv. 9, 46: ludos ineunti semper adsurgi etiam ab senatu in more est, Plin. 16, 4, 5, § 13; Suet. Aug. 56: so in a zeugma: haec enim ipsa sunt honorabilia ... salutari, appeti, decedi, adsurgi, deduci, etc. (decedi and adsurgi being impers. here, the other verbs pers.), Cic. Sen. 18, 63.—Hence, trop., to give the preference to, to yield to: sunt et Aminaeae vites ... Tmolius adsurgit quibus, yields the palm, Verg. G. 2, 98.—Poet.: jamque adsurgentis dextrā plagamque ferentis Aeneae subiit mucronem, i.e. dextram attollentis, Verg. A. 10, 797.—
   B Of inanimate things: colles adsurgunt, rise, Liv. 22, 4; so Col. 2, 2, 1, and Tac. A. 13, 38: Pyramis adsurgit trecentis sexaginta tribus pedibus, Plin. 36, 12, 17, § 80: Delos adsurgit Cynthio monte, id. 4, 12, 22, § 66.—
II Transf.
   A To mount up, to rise, to increase in size, swell, tower up (poet.): cum subito adsurgens fluctu nimbosus Orion, Verg. A. 1. 535: adsurgens nox aurea, Val. Fl. 5, 566: tumores oriuntur, deinde desinunt, deinde rursus adsurgunt, Cels. 2, 8: non coeptae adsurgunt turres, Verg. A. 4, 86: terra jacet aggeribus niveis informis septemque adsurgit in ulnas, rises seven ells high, id. G. 3, 355: Adsurgit ceu forte minor sub matre virente Laurus, Claud. Nupt. Hon. et Mar. 244.—
   B Of mental objects.
   1    To rise: nunc sera querellis Haud justis adsurgis, i. e. break out in complaints, Verg. A. 10, 95: adsurgunt irae, id. ib. 12, 494: in ultionem adsurgere, Flor. 3, 1, 10.—
   2    To rise in courage, to rise (cf. the opp. affligi): gaudet in adversis animoque adsurgit Adrastus, Stat. Th. 10, 227.—
   3    Of style, etc., to rise, soar: raro adsurgit Hesiodus, Quint. 10, 1, 52: neque comoedia cothurnis adsurgit, id. 10, 2, 22; cf.: sublimitate heroici carminis animus adsurgat, id. 1, 8, 5.

Latin > French (Gaffiot 2016)

assurgō, v. adsurgo.

Latin > German (Georges)

as-surgo (ad-surgo), surrēxī, surrēctum, ere, sich in die Höhe richten, -heben, sich aufrichten, sich erheben, aufstehen, I) v. Pers.: A) im allg.: a) v. zu Boden Gefallenen, v. Liegenden, ille supplicem assurgere iussit, Curt.: assurgentem regem umbone resupinat, Liv.: seu manibus in assurgendo seu genu se adiuvissent, Liv. – b) v. Sitzenden, quae dum recitatur, vos quaeso, qui eam detulistis, assurgite, Cic.: plerosque et ad singulas sententiarum clausulas video assurgentes et nonnullos subinde aliquid etiam spatiantes:...cum id faciunt, non sedentes agunt, Quint.: minime permittenda pueris assurgendi exsultandique in laudando licentia, Quint. – als Ehrenbezeigung, ass. alci, vor jmd. aufstehen (Ggstz. residēre, sitzen bleiben, Capit. Maximin. duob. 28, 1), Calp. Piso fr., Cic. u.a.: alci sellā (vom Sessel) ass., Sall. hist. fr. 5, 13 (5, 16). Val. Max. 5, 2, 9; vgl. Serv. Verg. Aen. 11, 500: impers., ut maioribus natu assurgatur, Cic.: ludos ineunti semper assurgi, etiam ab senatu, in more est, Plin.: assurrectum ei non est, Liv.: eisdem praetextatis adhuc assurrectum ab universis in theatro, Suet. – ohne Dat., neque assurgere neque salutare se dignans, Suet. Vesp. 13: retentus a Cornelio Balbo, cum conaretur assurgere, Suet. Caes. 78, 1: admonens Gaius Trebatius ut assurgeret, ibid.: viā decedat, assurgat, Arnob. 7, 13: im Passiv, haec ipsa sunt honorabilia, salutari, appeti, decedi, assurgi etc., Cic. de sen. 63. – Bildl., alci assurgere, vor jmd. aufstehen (wir: den Hut abnehmen) = den Vorzug einräumen, firmissima vina, Tmolius assurgit quibus et rex ipse Phanaeus, Verg. georg. 2, 98: tantis honoribus semper assurgo, Sen. ep. 64, 10. – B) insbes.: 1) eig.: a) vom Krankenlager sich erheben, -erstehen, -sich erholen, neque, ex quo semel fuerit aeger, umquam non modo visum in publico, sed ne assurrexisse quidem ex morbo multorumque tabe mensum mortuum, Liv. 3, 24, 4: u. so e gravi corporis morbo ass., Tac. hist. 2, 99. – b) beim Hieb, Stoß, Wurf, um sich mehr Kraft zu geben, mit dem Körper od. einem Körperteile sich in die Höherecken, sich emporheben, quantus in clipeum assurgat, Verg.: assurgens dextrā plagamque ferens, Verg.: iacit assurgens, Sil. – u. c) in der Luft höher und höher emporschweben, -sich aufschwingen, aëra per vacuum ferri atque assurgere in auras, Verg. georg. 3, 108 sqq. – 2) übtr.: a) zu einer Tätigkeit sich erheben, querelis haud iustis assurgis, brichst aus in usw., Verg.: u. so ass. in ultionem, Flor. – b) sich mutvoll erheben, sich aufrichten, animo assurgit Adrastus, Stat. Theb. 10, 227. – c) v. redner. od. dichter. Aufschwung = sich erheben, einen höhern Schwung nehmen, in Feuer geraten, raro assurgit Hesiodus, Quint.: sublimitate heroici carminis animus assurgat, Quint.: nec comoedia in cothurnis assurgit nec contra tragoedia socculo ingreditur, Quint. – II) v. Lebl., allmählich steigend sich emporheben, emporsteigen, A) im allg., v. Örtl.: paulo latior patescit campus; inde colles assurgunt, Liv. 22, 4, 2 W. (Wölffl. insurgunt, die Hdschr. u. Hertz adinsurgunt): modicus collis assurgit, Plin. ep.: quod cum (iugum montis asperi ac praerupti) a mari assurgat, velut sinu quodam flexuque curvatum, rursus altero cornu in diversum litus excurrit, Curt.: Delos assurgit Cynthio monte, Plin.: in ore portus insula assurgit, Plin. ep.: non ignoro quosdam Alpium vertices quinquaginta milibus passuum assurgere, Plin. – B) insbes., entstehend, wachsend sich erheben, aufsteigen, sich zeigen usw., 1) eig.: a) v. Bauten usw., non coeptae assurgunt turres, Verg. – v. Schnee, septem assurgit in ulnas, der Schnee erhob sich dort sieben Ellen hoch, Verg. – b) v. Gestirnen usw., fluctu assurgens Orion, Verg.: assurgens nox aurea, Val. Flacc. – c) v. Gewächsen, sich erheben, emporwachsen, narthex assurgens in altitudinem, Plin.: maior (lygos) in arborem silicis modo assurgit, Plin. – d) v. Gliedmaßen u. Geschwulsten, arteria (aspera) in gutture assurgit, steigt am Halse in die Höhe, Cels.: tumores oriuntur, deinde desinunt, deinde rursus assurgunt, Cels. – 2) übtr.: tum vero assurgunt irae, der Z. steigt, Verg. Aen. 12, 494. – / Nicht zusammengezogene Form adsubrigo, wovon adsubrigens, Plin. 9, 88.

Latin > Chinese

assurgo, is, rexi, rectum, gere. n. 3. :: 起。長大。— venienti 爲來者起立。